Adimen artifizialaren historia

Adimen Artifizialaren (AA) (ingelesez Artificial Intelligence, AI) historia aspaldi hasi zen, artisau maisuek izaki artifizialei adimena edo kontzientzia ematea lortu zutela kontatzen zuten mitoekin, istorioekin edo zurrumurruekin. AA modernoaren hastapenak filosofo klasikoei zor zaizkie, haiek saiatu baitziren giza-pentsamenduaren prozesua sinboloen manipulazio mekaniko gisa deskribatzen. 1940ko hamarkadan ordenagailu digitala asmatu izanak bultzada handia eman zion horri. Izan ere, arrazoibide matematiko abstraktuan oinarritutako makina horri esker, garun elektroniko bat eraikitzeko aukera serioski eztabaidatzen hasi ziren hainbat zientzialari.

Adimen Artifizialaren ikerketa-arloa Dartmouth College-ko campusean (AEB) egindako tailer zientifikoan sortu zen, 1956ko udan. Tailerrean parte hartu zuten zientzialariek AAren ikerketa gidatu zuten hainbat hamarkadetan zehar. Haietako askok uste zuten gizakia bezain adimentsua izango zen makina sortzea posiblea izango zela epe motzean (belaunaldi bat, gehienez), eta milioika dolar jaso zituzten uste hori egia bihurtzeko.

Denborarekin argi geratu zen ikertzaileek eta proiektua diruz lagundu zutenek proiektuaren zailtasuna gutxietsi zutela; uste zutena baino zailagoa zen. 1974an, James Lighthill -en kritiken^[1] eta kongresuaren presioaren ondorioz, AEBetako DARPAk eta Erresuma Batuko Gobernuak AAren arloan egiten zen zuzendu gabeko ikerketa finantzatzeari utzi zioten. Ondoren etorri ziren "Adimen Artifizialaren negua" izenez ezagutzen diren urte zailak. Zazpi urte geroago, Japoniako Gobernuak sustatutako ekimen bati esker, herrialde askotako gobernuek eta industriek AAko proiektuen garapenari milaka milioi dolar eskaini zioten, baina 80ko hamarkadaren amaieran inbertitzaileak etsita agertu ziren lortutako emaitzekin eta finantzaketa berriro ere eten egin zen.

XXI. mendeko lehen hamarkadetan egin zuten gora AAren inguruko inbertsioak eta interesak, ikasketa automatikoa akademian eta industriako problema askoren ebazpenean lortzen ari zen emaitza onak ikusita. Ikasketa automatikorako metodo berriei, hardware ahaltsuari eta datu-multzo erraldoiei esker lortu ahal izan zen arrakasta hori.

Aitzindariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aitzindari mitikoak, fikziozkoak eta espekulatiboak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mitoak eta kondairak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Talos brontzez egindako erraldoi bat zen Greziar mitologian, Kreta uhartearen zaindari gisa jardun zuena. Harkaitzak botatzen zituen inbaditzaileen ontzietara eta egunero uharteari hiru bira ematen zizkion hura babesteko. Liburutegi mitologikoaren arabera, Hefestok Talos automata sortu zuen ziklope baten laguntzaz eta Minos-i oparitu zion.^[2] Argonautika olerkian, Talos-ek oinaren ondoan zeukan entxufeari esker garaitu zuten Jasonek eta Argonautek, hura deskonektatzean Talos-i bizia ematen zion ikor-a gorputzetik kanpora isuri eta bizigabeko bihurtzen zelako.^[3]

Pigmalion Greziar mitologiako errege eta eskultore mitikoa izan zen eta Ovidioren Metamorfosiak olerkian agertzeagatik ezaguna egin zen. Ovidioren poema narratiboko 10. liburuan, Pigmalion haserretu egiten da emakumeekin, propoetideak prostituzioan nola dabiltzan ikustean^[4] Hori dela eta, eskaintzak egiten zituen Venusen tenpluan, jainkosari berak zizelkaturiko estatuaren moduko emakumea ekar ziezaion eskatzeko.

Golem-ak egiteari buruzko lehen idatziak Eleazar of Worms-en lanetan aurkitzen dira, XII.mendearen inguruan. ^[5] Golem-ei bizia emateko, nahikoa zen jainkoren baten izena idatzia zuen paper zati bat Golem-aren buztinezko ahoan sartzea. ^[6] Brazen Head automata legendarioek ez bezala,^[7] Golem-ek ezin zuten hitzik egin. ^[8]

Adimen artifizialaren bitarteko alkimikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Paraszeltso, Suitzan jaiotako alkimistak idatzitako Of the Nature of Things -en, "gizon artifizial bat" eratzeko prozedura deskribatzen du. "Gizon baten esperma" zaldi gorotzetan sartuta 40 egunetara, "Gizonaren odola arkanoa" elikatuz, uzta hori haur bihurtuko dela zioen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Lighthill, James. (1972). «"Artificial Intelligence: A General Survey (Lighthill Report)"» www.chilton-computing.org.uk (Artificial Intelligence: a paper symposium, Science Research Council) (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).
↑ «Apollodorus, Library, book 1, chapter 9, section 26» www.perseus.tufts.edu (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).
↑ Rhodios, Apollonios. (2007). The Argonautika : Expanded Edition.. (2nd ed. argitaraldia) University of California Press ISBN 978-0-520-93439-9. PMC 811491744. (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).
↑ Morford, Mark P O Morford, Robert J Lenardon, Michael Sham. (2018). Classical mythology. (Eleventh edition. argitaraldia) ISBN 978-0-19-085164-4. PMC 1013500427. (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).
↑ Kressel, Matthew. (2015-10-01). «36 Days of Judaic Myth: Day 24, The Golem of Prague» Matthew Kressel.
↑ «GOLEM - JewishEncyclopedia.com» www.jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).
↑ Harvey P Newquist, "The Brain Makers : Genius, Ego, and Greed in the Quest for Machines that Think]" (1994), New York: Macmillan/SAMS, ISBN 978-0-9885937-1-8
↑ "Sanhedrin 65b". www.sefaria.org. https://www.sefaria.org/Sanhedrin.65b.17?lang=bi&with=all&lang2=en

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Berlinski, David. (2000). The Advent of the Algorithm. Harcourt Books ISBN 978-0-15-601391-8. OCLC .46890682..
Buchanan, Bruce G.. (Winter 2005). «A (Very) Brief History of Artificial Intelligence» AI Magazine: 53–60...
Brooks, Rodney. (1990). «Elephants Don't Play Chess» Robotics and Autonomous Systems 6 (1–2): 3–15. doi:10.1016/S0921-8890(05)80025-9...
Butler, Samuel. (13 June 1863). «Darwin Among the Machines» The Press, Christchurch, New Zealand..
Colby, Kenneth M.; Watt, James B.; Gilbert, John P.. (1966). «A Computer Method of Psychotherapy: Preliminary Communication» The Journal of Nervous and Mental Disease 142 (2): 148–152. doi:10.1097/00005053-196602000-00005. PMID 5936301...
Colby, Kenneth M.. (September 1974). Ten Criticisms of Parry. Stanford Artificial Intelligence Laboratory REPORT NO. STAN-CS-74-457..
CNN. (26 July 2006). AI set to exceed human brain power. CNN.com..
Copeland, Jack. (2000). Micro-World AI. ..
Cordeschi, Roberto. (2002). The Discovery of the Artificial. Kluwer...
Txantiloi:Crevier 1993
Darrach, Brad. (20 November 1970). «Meet Shaky, the First Electronic Person» Life Magazine: 58–68...
Doyle, J.. (1983). «What is rational psychology? Toward a modern mental philosophy» AI Magazine 4 (3): 50–53...
Dreyfus, Hubert. (1965). Alchemy and AI. RAND Corporation Memo..
Dreyfus, Hubert. (1972). What Computers Can't Do. MIT Press ISBN 978-0-06-090613-9. OCLC .5056816..
The Economist. (7 June 2007). «Are You Talking to Me?» The Economist..
Feigenbaum, Edward A.; McCorduck, Pamela. (1983). The Fifth Generation: Artificial Intelligence and Japan's Computer Challenge to the World. Michael Joseph ISBN 978-0-7181-2401-4...
Hawkins, Jeff; Blakeslee, Sandra. (2004). On Intelligence. Owl Books ISBN 978-0-8050-7853-4. OCLC .61273290..
Hebb, D.O.. (1949). The Organization of Behavior. Wiley ISBN 978-0-8058-4300-2. OCLC .48871099..
Hewitt, Carl; Bishop, Peter; Steiger, Richard. (1973). A Universal Modular Actor Formalism for Artificial Intelligence. IJCAI.
Hobbes, Thomas. (1651). Leviathan. ..
Hofstadter, Douglas. (1999). Gödel, Escher, Bach: an Eternal Golden Braid. Basic Books ISBN 978-0-465-02656-2. OCLC .225590743..
Howe, J.. (November 1994). Artificial Intelligence at Edinburgh University: a Perspective. ..
Kaplan, Andreas; Haenlein, Michael. (2018). «Siri, Siri in my Hand, who's the Fairest in the Land? On the Interpretations, Illustrations and Implications of Artificial Intelligence» Business Horizons 62: 15–25. doi:10.1016/j.bushor.2018.08.004...
Kolata, G.. (1982). «How can computers get common sense?» Science 217 (4566): 1237–1238. doi:10.1126/science.217.4566.1237. PMID 17837639. Bibcode: 1982Sci...217.1237K...
Kurzweil, Ray. (2005). The Singularity is Near. Viking Press ISBN 978-0-14-303788-0. OCLC .71826177..
Lakoff, George. (1987). Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46804-4...
Lenat, Douglas; Guha, R. V.. (1989). Building Large Knowledge-Based Systems. Addison-Wesley ISBN 978-0-201-51752-1. OCLC .19981533..
Levitt, Gerald M.. (2000). The Turk, Chess Automaton. McFarland ISBN 978-0-7864-0778-1...
Lighthill, Professor Sir James. (1973). Artificial Intelligence: a paper symposium. Science Research Council.
Lucas, John. (1961). «Minds, Machines and Gödel» Philosophy 36 (XXXVI): 112–127. doi:10.1017/S0031819100057983..
Maker, Meg Houston. (2006). AI@50: AI Past, Present, Future. .
Markoff, John. (14 October 2005). «Behind Artificial Intelligence, a Squadron of Bright Real People» The New York Times.
McCarthy, John; Minsky, Marvin; Rochester, Nathan; Shannon, Claude. (31 August 1955). A Proposal for the Dartmouth Summer Research Project on Artificial Intelligence. .
McCarthy, John; Hayes, P. J.. (1969). Meltzer ed. Machine Intelligence 4. Edinburgh University Press, 463–502 or..
McCorduck, Pamela. (2004). Machines Who Think. (2nd. argitaraldia) A. K. Peters, Ltd. ISBN 978-1-56881-205-2. OCLC .52197627..
McCullough, W. S.; Pitts, W.. (1943). «A logical calculus of the ideas immanent in nervous activity» Bulletin of Mathematical Biophysics 5 (4): 115–127. doi:10.1007/BF02478259..
Menabrea, Luigi Federico; Lovelace, Ada. (1843). «Sketch of the Analytical Engine Invented by Charles Babbage» Scientific Memoirs 3. With notes upon the Memoir by the Translator
Minsky, Marvin. (1967). Computation: Finite and Infinite Machines. Prentice-Hall.
Minsky, Marvin; Papert, Seymour. (1969). Perceptrons: An Introduction to Computational Geometry. The MIT Press ISBN 978-0-262-63111-2. OCLC .16924756.
Minsky, Marvin. (1974). A Framework for Representing Knowledge. .
Minsky, Marvin. (1986). The Society of Mind. Simon and Schuster ISBN 978-0-671-65713-0. OCLC .223353010.
Minsky, Marvin. (2001). It's 2001. Where Is HAL?. Dr. Dobb's Technetcast.
Moravec, Hans. (1976). The Role of Raw Power in Intelligence. .
Moravec, Hans. (1988). Mind Children. Harvard University Press ISBN 978-0-674-57618-6. OCLC .245755104.
NRC. (1999). «Developments in Artificial Intelligence» Funding a Revolution: Government Support for Computing Research. National Academy Press ISBN 978-0-309-06278-7. OCLC .246584055.
Newell, Allen; Simon, H. A.. (1963). Feigenbaum ed. Computers and Thought. McGraw-Hill ISBN 978-0-262-56092-4. OCLC .246968117.
Newquist, HP. (1994). The Brain Makers: Genius, Ego, And Greed in the Quest For Machines That Think. Macmillan/SAMS ISBN 978-0-9885937-1-8..
Nick, Martin. (2005). Al Jazari: The Ingenious 13th Century Muslim Mechanic. Al Shindagah..*
O'Connor, Kathleen Malone. (1994). The alchemical creation of life (takwin) and other concepts of Genesis in medieval Islam. University of Pennsylvania, 1–435 or..
Olsen, Stefanie. (10 May 2004). Newsmaker: Google's man behind the curtain. CNET..
Olsen, Stefanie. (18 August 2006). Spying an intelligent search engine. CNET..
Pearl, J.. (1988). Probabilistic Reasoning in Intelligent Systems: Networks of Plausible Inference. Morgan Kaufmann ISBN 978-1-55860-479-7. OCLC .249625842..
Txantiloi:Russell Norvig 2003.
Poole, David; Mackworth, Alan; Goebel, Randy. (1998). Computational Intelligence: A Logical Approach. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510270-3...
Samuel, Arthur L.. (July 1959). «Some studies in machine learning using the game of checkers» IBM Journal of Research and Development 3 (3): 210–219. doi:10.1147/rd.33.0210...
Txantiloi:Searle 1980.
Simon, H. A.; Newell, Allen. (1958). «Heuristic Problem Solving: The Next Advance in Operations Research» Operations Research 6: 1–10. doi:10.1287/opre.6.1.1...
Simon, H. A.. (1965). The Shape of Automation for Men and Management. Harper & Row..
Skillings, Jonathan. (2006). Newsmaker: Getting machines to think like us. CNET..
Tascarella, Patty. (14 August 2006). «Robotics firms find fundraising struggle, with venture capital shy» Pittsburgh Business Times..
Turing, Alan. (1936–37). «On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem» Proceedings of the London Mathematical Society in: 2. s2-42 (42): 230–265. doi:10.1112/plms/s2-42.1.230...
Txantiloi:Turing 1950.
Weizenbaum, Joseph. (1976). Computer Power and Human Reason. W.H. Freeman & Company ISBN 978-0-14-022535-8. OCLC .10952283..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q2592244

[1] Lighthill, James. (1972). «"Artificial Intelligence: A General Survey (Lighthill Report)"» www.chilton-computing.org.uk (Artificial Intelligence: a paper symposium, Science Research Council) (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).

[2] «Apollodorus, Library, book 1, chapter 9, section 26» www.perseus.tufts.edu (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).

[3] Rhodios, Apollonios. (2007). The Argonautika : Expanded Edition.. (2nd ed. argitaraldia) University of California Press ISBN 978-0-520-93439-9. PMC 811491744. (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).

[4] Morford, Mark P O Morford, Robert J Lenardon, Michael Sham. (2018). Classical mythology. (Eleventh edition. argitaraldia) ISBN 978-0-19-085164-4. PMC 1013500427. (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).

[5] Kressel, Matthew. (2015-10-01). «36 Days of Judaic Myth: Day 24, The Golem of Prague» Matthew Kressel.

[6] «GOLEM - JewishEncyclopedia.com» www.jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-03).

[7] Harvey P Newquist, "The Brain Makers : Genius, Ego, and Greed in the Quest for Machines that Think]" (1994), New York: Macmillan/SAMS, ISBN 978-0-9885937-1-8

[8] "Sanhedrin 65b". www.sefaria.org. https://www.sefaria.org/Sanhedrin.65b.17?lang=bi&with=all&lang2=en

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]