Edukira joan

Afrosoricida

Wikipedia, Entziklopedia askea
Afrosoricida
Miozeno goiztiar-gaur egun
Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea

Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea


Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
AzpierreinuaBilateria
FilumaChordata
KlaseaMammalia
SuperordenaAfrotheria
Ordena Afrosoricida
[[|]]
Azpibanaketa

Afrosoricida (latin-grezierazko izen konposatua, "Afrikako satitsuen antza dutenak") Afrikan bizi diren ugaztun txikien klado bat da. Bere barnean sailkatzen dira Hegoaldeko Afrikako Chrysochloridae familia, Afrikako ekuatorean bizi diren Potamogalidae espezieak eta Madagaskarren soilik aurki daitezkeen tenrecak. XIX. eta XX. mendean zehar Insectivora eta Lipotyphla taldetan sailkatzen ziren, baina bi talde horiek polifiletikoak dira.

Izendapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Biologo batzuek Tenrecoidea edo Tenrecomorpha erabiltzen dute kladoa izendatzeko, eta Afrosoricida bera sinonimotzat dute; hala ere, familiaren gaineko taldeetan ez dago araurik izendapenaren preferentziaren inguruan. Simpsonen printzipioetan oinarritzen da hori[1], Asher & Helgenek laburtuta[2]: "lehentasunak eta egonkortasuna izan behar dute goi-mailako taxon berriak izendatzeko oinarrizko printzipioak. Edozein kladok izan ditzakeen izenak ez lirateke aldatu behar, baldin eta aurreko izenak egonkortasuna arriskuan jartzen ez badu". "Afrosoricida" 1998an izendatu zuten lehen aldiz, Afrosorex Crociduraren barruan sailkatzen zen eta McDowellek Tenrecoidea erabili zuen tenrecak eta Chrysochloridae sailkatzeko. Gary Bronnerrek eta Paula Jenkinsek "Afrosoricida" aipatu zuten Wilson & Reeder-en kapituluan[3], "...desegoki gisa; izan ere, klado horrek ez du sorizidorik, eta Afrosorex sorizidoen azpigeneroarekin nahas dezake", baina hala mantendu zuten, kladoa literaturan egonkortu zela esanez[4]. Asher & Helgenek taxon horien eta goi-mailako beste taxon batzuen egokitasunari buruzko eztabaida mantendu zuten[5][6], baita "Afrosoricida" mantentzearen aldeko ikuspuntuen gainean ere.

Biologia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oro har, 4 eta 39 cm arteko animalia txikiak izaten dira bai tenrecak zein beste ahaideak. Ez dago gorputz mota nabarmenik, eboluzionatu baitute Madagaskarren zein Afrika kontinentalean gorputz txikiko animalien txoko ekologikok okupatzeko. Hala ere, espezie batzuek badute antzekotasun ekologiko pixka bat trikuekin, Sorex motako satitsuekin edo igarabekin, eta ohiko izenak ere hala izaten dituzte beste hizkuntzetan. Ilajea leuna edo arantzaduna izan daiteke, eta ilearen kolorea ere alda daiteke, marroitik grisera, beste tonu batzuetara. Espezie gehienak gauekoak dira eta ikusmen txarra dute. Biboteak nahiko sentikorrak dira, eta oso bibrazio txikiak hauteman ditzakete lurrean harrapakinak aurkitzeko.

Sailkapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tradizionalki, familia hauek Lipothyphlaren barruan sailkatu izan dira, triku, satitsu eta satorrekin batera. Hala ere, beti pentsatu izan zen Tenrecoidearen barruan sailkatutakoak ez zirela, benetan Lipothyphla bezalakoak. Adibidez, Robert Broomek idatzi zuen 1916an "burezurraren azterketak konfirmatzen du Chrysochloris ez dela Centetesen parekoa (hau da, Tenrec ecaudatus) eta ez dela Intsektiboroa". Iritzi hauek gaur egun babestuta daude ikerketa genetikoak direla eta, eta animalia hauek Afrotheriarekin lotuago daudela ikusi da. Batzuetan Afroinsectiphilia kladoaren barruan sailkatzen dira, Afrotheriaren azpiko taldeetako bat[7][8].

Gaur egun bizirik dauden kideak horrela sailkatzen dira, Tenrecoidea gisa izendatuta[9][10]:

 Tenrecoidea 
  Chrysochloroidea  
  Chrysochloridae  
 
  Eremitalpa   

E. granti

 
  Kilimatalpa  
 

K. stuhlmanni

  Chrysochloris  
 

C. asiatica

C. wintoni

 
       

Chrysospalax trevelyani

Calcochloris obtusirostris

 Chlorotalpa 
 

C. duthieae

C. sclateri

 Amblysomus 
 
 

A. hottentotus

 

A. marleyi

A. septentrionalis

 
 

A. arendsi

 

A. gunningi

A. julianae

  Tenrecidae  
  Potamogalinae  
  Micropotamogale  
 

M. lamottei

M. ruwenzorii

  Potamogale  
 

P. velox

  Tenrecinae  
  Tenrecini  
 
 

Hemicentetes semispinosus

Tenrec ecaudatus

 

Echinops telfairi

Setifer setosus

 Geogale 
 

G. aurita

  Oryzorictini  
  Oryzorictes  
 

O. hova

  Microgale  
 
 

M. talazaci

M. dobsoni

 

M. cowani

 

M. brevicaudata

M. grandidieri

 

M. mergulus

 

M. pusilla

 

M. majori

 

M. principula

M. longicaudata

Espezieak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) Straus, William L.. (1946-06). «The principles o f classification and a classification of Mammals. By George Gaylord Simpson. Bull. Am. Mus. Nat. Hist., New York, vo1. 85, xvi + 350 pp., 1945» American Journal of Physical Anthropology 4 (2): 243–248.  doi:10.1002/ajpa.1330040218. ISSN 0002-9483. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  2. ↑ Asher, Robert J.; Helgen, Kristofer M.. (2010-04-20). «Nomenclature and placental mammal phylogeny» BMC Evolutionary Biology 10 (1): 102.  doi:10.1186/1471-2148-10-102. ISSN 1471-2148. PMID 20406454. PMC PMC2865478. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  3. ↑ «Mammal Species of the World - Browse» www.departments.bucknell.edu (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  4. ↑ «Mammal Species of the World - Browse: AFROSORICIDA» www.departments.bucknell.edu (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  5. ↑ Hedges, S. Blair. (2011-05-05). «On the use of high-level taxonomic names» Zootaxa 2867 (1): 67.  doi:10.11646/zootaxa.2867.1.5. ISSN 1175-5334. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  6. ↑ Asher, Robert J.; Helgen, Kristofer M.. (2011-11-07). «High level Mammalian taxonomy: a response to Hedges (2011)» Zootaxa 3092 (1): 63.  doi:10.11646/zootaxa.3092.1.5. ISSN 1175-5334. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  7. ↑ (Ingelesez) Stanhope, Michael J.; Waddell, Victor G.; Madsen, Ole; de Jong, Wilfried; Hedges, S. Blair; Cleven, Gregory C.; Kao, Diana; Springer, Mark S.. (1998-08-18). «Molecular evidence for multiple origins of Insectivora and for a new order of endemic African insectivore mammals» Proceedings of the National Academy of Sciences 95 (17): 9967–9972.  doi:10.1073/pnas.95.17.9967. ISSN 0027-8424. PMID 9707584. PMC PMC21445. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  8. ↑ Douady, Christophe J; Douzery, Emmanuel J. P. (2003-08-01). «Molecular estimation of eulipotyphlan divergence times and the evolution of “Insectivora”» Molecular Phylogenetics and Evolution 28 (2): 285–296.  doi:10.1016/S1055-7903(03)00119-2. ISSN 1055-7903. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  9. ↑ academic.oup.com  doi:10.1093/sysbio/syw034. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).
  10. ↑ (Ingelesez) Upham, Nathan S.; Esselstyn, Jacob A.; Jetz, Walter. (2019(e)ko abe. 4(a)). «Inferring the mammal tree: Species-level sets of phylogenies for questions in ecology, evolution, and conservation» PLOS Biology 17 (12): e3000494.  doi:10.1371/journal.pbio.3000494. ISSN 1545-7885. PMID 31800571. PMC PMC6892540. (Noiz kontsultatua: 2023-09-12).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrosoricida&oldid=10108240"(e)tik eskuratuta