Teresa Ávilakoa: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

15:45, 28 otsaila 2016ko berrikusketa

**Teresa Avilakoa**
Datu pertsonalak
Santa Teresa, Rubensen margolana
Izen osoa	Teresa Sánchez de Cepeda y Ahumada
Jaio	1515eko martxoaren 28a
	Gotarrendura edo Ávila (Gaztelako koroa)
Hil	1582ko urriaren 4a
	Alba de Tormes, Salamancako probintzia (Espainia)

Santa Teresa Avilakoa edo Santa Teresa Jesusena, jatorrizko izen-deiturez Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada (Gotarrendura^[1] edo Ávila, 1515eko martxoaren 28a - Alba de Tormes, Salamanca, 1582ko urriaren 4a) espainiar moja karmeldarra eta gaztelaniazko idazle mistikoa izan zen. Karmeldarren ordenako erreformatzaile garrantzitsuena izan zen eta Karmel Mendiko Andre Mariaren ordenako lekaime oinutsen ordena sortu zuen, Joan Gurutzekoarekin batera. Horrezaz gainera, Eliza Katolikoko santu eta doktorea da.

Biografia

Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada familia noble bateko alaba zen. Aitaren aldeko aitona kristautasunera bihurtutako judua zen, eta ama ere konbertitutako judu familia batekoa zen^[1]. Txikitatik martirien testigantzek liluratu zuten, eta neba batekin batera musulmanen lurraldera joatea erabaki zuen limosna eskatzera, horrela musulmanek hil eta martiri bihurtuko zelakoan. Bi haurrideak ermitau izatera ere jostatzen ziren. Zaldunen historiak ere atsegin zituen^[2].

1528an, 13 urte zituela, ama hil zitzaion. Garai hartan, lehengusu bat gorte egiten hasi zitzaion eta aitak, harreman hori begi txarrez ikusirik, Àvilako Nuestra Señora de la Gracia komentuan sartu zuen 1531ean. Han hasi zen kontuan hartzen moja sartzeko aukera^[2]. 1535ean, aitaren nahiaren aurka, bere jaioterriko komentu karmeldarrean sartu zen eta bi urte geroago nerbio-krisi sakona jasan zuen. 1539. urtearen erdialdean sendatu zen, Josef Nazaretekoaren laguntzari esker, haren esanetan^[3].

1542an Jesukristo agertu zitzaiola aitortu zuen, eta 1544an behin betiko konbertitu zen. Handik aurrera estasi eta esperientzia mistiko ugari izan zituen^[2]. 1558. urtetik aurrera, Karmeldar Ordenaren erreforma eta jatorrizko arauen araberako kontenplazio bizitza gogorra eskatzen hasi zen. Pio IV.aren baimena jaso ostean, 1562an San José komentua sortu zuen, Àvilan bertan, Karmeldar Oinutsen lehen komentua.

Karmeldar Oinutsek aurreko Karmeldarrek baino arau zorrotzagoak zeuzkaten, eta bizitza zurrunagoa egiten zuten. Joan Gurutzekoaren laguntzarekin, erreforma Karmeldar fraideetara ere hedatu zen, eta behin ordenako nagusien baimena lortuta arin zabaldu zen Gaztela eta Andaluzian zehar bereziki. 1575. urtean, Karmeldar Oinetakodunek eginiko presioak zirela eta, komentu batera erretirau behar izan zuen. Filipe II.aren ekimenei esker 1580. urtean Gregorio XIII.a Aita Santuak onartu egin zuen Karmeldar Oinutsen ordena.

Denetara 17 komentu sortu zituen: Ávila (1562), Medina del Campo (1567), Malagón (1568), Valladolid (1568), Toledo (1569), Pastrana (1569), Salamanca (1570), Alba de Tormes (1571), Segovia (1574), Beas de Segura (1575), Sevilla (1575), Caravaca de la Cruz (1576), Villanueva de la Jara (1580), Palencia (1580), Soria (1581), Granada (1582) eta Burgos (1582)^[2].

1582ko urriaren 4an hil zen Alba de Tormes hirian (Salamanca). 1614an Paulo V.ak dohatsu izendatu zuen, 1622an Gregorio XV.ak santu egin zuen eta 1970ean Paulo VI.ak, Katalina Sienakoarekin batera, Eliza Katolikoko lehen emakume doktore izendatu zuen.

Idazlanak

Idazle oparoa izan zen bestalde eta erlijio gaiak erabili zituen beti: Camino de la perfección (1565, «Betegintzarraren bidea»), Libro de las siete moradas (1577-1578, «Zazpi egoitzetako liburua»), Libro de las fundaciones (1610, «Fundazioen liburua») eta Libro de las misericordias de Dios (1611, «Jaungoikoaren urrikalpenen liburua»).

Ospakizuna

Bere jaieguna urriaren 15ean ospatzen da, hil zen urte berean Gaztelan egutegi gregoriotarra abian ipini zelako eta egutegi berri horrekin bere heriotz eguna urriaren 4a izan beharrean 15a zelako.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/02/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b Burgos Madroñego, Manuel. «En torno a santa Teresa de Jesús». in: 'Isla de Arriarán: revista cultural y científica (10): 263–280. dialnet.unirioja.es (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).
↑ ^a ^b ^c ^d Santa Teresa de Jesús: Biografia. santateresadejesus.com (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).
↑ Libro de la Vida I. Relato autobiográfico. in: Ediciones Rialp. books.google.com.ar (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Teresa Ávilakoa

Euskarari ekarriak: Teresa Avilakoa, ekarriak.armiarma.eus

Datuak: Q174880
Multimedia: Saint Teresa of Ávila / Q174880

[burgos-1] Burgos Madroñego, Manuel. «En torno a santa Teresa de Jesús». in: 'Isla de Arriarán: revista cultural y científica (10): 263–280. dialnet.unirioja.es (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).

[teresa-2] Santa Teresa de Jesús: Biografia. santateresadejesus.com (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).

[carmel-3] Libro de la Vida I. Relato autobiográfico. in: Ediciones Rialp. books.google.com.ar (Noiz kontsultatua: 2016-02-28).

[1]

[2]

[3]

@@ 14. lerroa: / 14. lerroa: @@
 | webgunea =
 }}
-'''Teresa Avilakoa''' edo '''Santa Teresa Jesusena''', jatorrizko izen-deiturez '''Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada''' ([[Gotarrendura]]<ref name="burgos">{{erreferentzia|izena= Manuel|abizena= Burgos Madroñego|url= dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2571289.pdf |izenburua= «En torno a santa Teresa de Jesús» |bilduma= ''Isla de Arriarán: revista cultural y científica'' (10): 263–280| argitaletxea= dialnet.unirioja.es|sartze-data = 2016-02-28}}</ref> edo [[Ávila]], [[1515]]eko [[martxoaren 28]]a - [[Alba de Tormes]], [[Salamancako probintzia|Salamanca]], [[1582]]ko [[urriaren 4]]a) [[espainia]]r moja [[karmeldar]]ra eta gaztelaniazko [[idazle]] [[mistiko]]a izan zen. Karmeldarren ordenako erreformatzaile garrantzitsuena izan zen eta Karmel Mendiko Andre Mariaren ordenako lekaime oinutsen ordena sortu zuen, [[Joan Gurutzekoa]]rekin batera. Horrezaz gainera, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] santu eta doktorea da.
+'''Santa Teresa Avilakoa''' edo '''Santa Teresa Jesusena''', jatorrizko izen-deiturez '''Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada''' ([[Gotarrendura]]<ref name="burgos">{{erreferentzia|izena= Manuel|abizena= Burgos Madroñego|url= http://www.dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2571289.pdf |izenburua= «En torno a santa Teresa de Jesús» |bilduma= ''Isla de Arriarán: revista cultural y científica'' (10): 263–280| argitaletxea= dialnet.unirioja.es|sartze-data = 2016-02-28}}</ref> edo [[Ávila]], [[1515]]eko [[martxoaren 28]]a - [[Alba de Tormes]], [[Salamancako probintzia|Salamanca]], [[1582]]ko [[urriaren 4]]a) [[espainia]]r moja [[karmeldar]]ra eta gaztelaniazko [[idazle]] [[mistiko]]a izan zen. Karmeldarren ordenako erreformatzaile garrantzitsuena izan zen eta Karmel Mendiko Andre Mariaren ordenako lekaime oinutsen ordena sortu zuen, [[Joan Gurutzekoa]]rekin batera. Horrezaz gainera, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] santu eta doktorea da.
 == Biografia ==
-Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada familia noble bateko alaba zen. Aitaren aldeko aitona kristautasunera bihurtutako [[judu]]a zen, eta ama ere konbertitutako judu familia batekoa zen<ref name="burgos"></ref>. Txikitatik martirien testigantzek liluratu zuten, eta bere neba batekin batera [[musulman]]en lurraldera joatea erabaki zuen limosna eskatzera, horrela musulmanek hil eta martiri bihurtuko zelakoan. Bi haurrideak [[ermitau]] izatera ere jostatzen ziren. Zaldunen historiak ere atsegin zituen<ref name="teresa">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url= http://www.santateresadejesus.com/santa-teresa-de-jesus-biografia/biografia/ |izenburua= Santa Teresa de Jesús: Biografia |bilduma= | argitaletxea= santateresadejesus.com|sartze-data = 2016-02-28}}</ref>.
+Teresa Sanchez de Cepeda y Ahumada familia noble bateko alaba zen. Aitaren aldeko aitona kristautasunera bihurtutako [[judu]]a zen, eta ama ere konbertitutako judu familia batekoa zen<ref name="burgos"></ref>. Txikitatik martirien testigantzek liluratu zuten, eta neba batekin batera [[musulman]]en lurraldera joatea erabaki zuen limosna eskatzera, horrela musulmanek hil eta martiri bihurtuko zelakoan. Bi haurrideak [[ermitau]] izatera ere jostatzen ziren. Zaldunen historiak ere atsegin zituen<ref name="teresa">{{erreferentzia|izena= |abizena= |url= http://www.santateresadejesus.com/santa-teresa-de-jesus-biografia/biografia/ |izenburua= Santa Teresa de Jesús: Biografia |bilduma= | argitaletxea= santateresadejesus.com|sartze-data = 2016-02-28}}</ref>.
-[[1528]]an, 13 urte zituela, ama hil zitzaion. Garai hartan, lehengusu bat gorte egiten hasi zitzaion eta aitak, harreman hori begi txarrez ikusirik, Àvilako Nuestra Señora de la Gracia komentuan sartu zuen [[1531]]ean. Han hasi zen kontuan hartzen moja sartzeko aukera<ref name="teresa"></ref>. 1535. urtean bere jaioterriko komentu karmeldarrean sartu zen eta bi urte geroago nerbio-krisi sakona jasan zuen, hamabost urtez izpiritu-krisian eduki zuena.
+[[1528]]an, 13 urte zituela, ama hil zitzaion. Garai hartan, lehengusu bat gorte egiten hasi zitzaion eta aitak, harreman hori begi txarrez ikusirik, Àvilako Nuestra Señora de la Gracia komentuan sartu zuen [[1531]]ean. Han hasi zen kontuan hartzen moja sartzeko aukera<ref name="teresa"></ref>. 1535ean, aitaren nahiaren aurka, bere jaioterriko komentu karmeldarrean sartu zen eta bi urte geroago nerbio-krisi sakona jasan zuen. [[1539]]. urtearen erdialdean sendatu zen, [[Josef Nazaretekoa]]ren laguntzari esker, haren esanetan<ref name="carmel">{{erreferentzia|izena= Santa Teresa de Jesus|abizena= |url= https://books.google.com.ar/books?id=jy6zBQAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false |izenburua= Libro de la Vida I. Relato autobiográfico |bilduma= Ediciones Rialp| argitaletxea= books.google.com.ar|sartze-data = 2016-02-28}}</ref>.
+[[1542]]an [[Jesukristo]] agertu zitzaiola aitortu zuen, eta [[1544]]an behin betiko konbertitu zen. Handik aurrera [[estasi]] eta [[mistizismo|esperientzia mistiko]] ugari izan zituen<ref name="teresa"></ref>. [[1558]]. urtetik aurrera, [[Karmeldar]] Ordenaren erreforma eta jatorrizko arauen araberako kontenplazio bizitza gogorra eskatzen hasi zen. [[Pio IV.a]]ren baimena jaso ostean, [[1562]]an San José komentua sortu zuen, Àvilan bertan,  Karmeldar Oinutsen lehen komentua.
-Berak kontatzen duenez, 1539an [[Josef Nazaretekoa|San Joseren]] laguntzaz sendatu zen. Ordundik aurrera hainbat aldiz aitortu zuen Jesu Kristo agertu zitzaiola. 1559-1561 bitartean hainbat gainezkaldi edo extasi izan zituen, bere otoitz bizitza sakondu zuen horrela. Urte horretatik aurrera konbentu berriak sortzen hasi zen. Pio IV.ak Avilako San Joseren konbentua sortzeko baimena eman zion, San Joseren lekaime [[karmeldar]] oinutsen ordenari hasiera emanez.
-Lekaime hauek aurreko karmeldarrek baino barau zorrotzagoak eta bizitza zurrunagoa egiten zuten. [[Joan Gurutzekoa]]ren laguntzarekin, erreforma karmeldar fraileetara ere hedatu zen, eta behin Ordenako nagusien baimena lortuta arin zabaldu zen [[Gaztela]] eta [[Andaluzia]]n zehar bereziki.
+Karmeldar Oinutsek aurreko Karmeldarrek baino arau zorrotzagoak zeuzkaten, eta bizitza zurrunagoa egiten zuten. [[Joan Gurutzekoa]]ren laguntzarekin, erreforma Karmeldar fraideetara ere hedatu zen, eta behin ordenako nagusien baimena lortuta arin zabaldu zen [[Gaztela]] eta [[Andaluzia]]n zehar bereziki. [[1575]]. urtean, Karmeldar Oinetakodunek eginiko presioak zirela eta, komentu batera erretirau behar izan zuen. [[Filipe II.a Espainiakoa|Filipe II.aren]] ekimenei esker [[1580]]. urtean [[Gregorio XIII.a]] Aita Santuak onartu egin zuen Karmeldar Oinutsen ordena.
+Denetara 17 komentu sortu zituen: Ávila (1562), [[Medina del Campo]] (1567), [[Malagón]] (1568), [[Valladolid]] (1568), [[Toledo]] (1569), [[Pastrana]] (1569), [[Salamanca]] (1570), [[Alba de Tormes]] (1571), [[Segovia]] (1574), [[Beas de Segura]] (1575), [[Sevilla]] (1575), [[Caravaca de la Cruz]] (1576), [[Villanueva de la Jara]] (1580), [[Palencia]] (1580), [[Soria]] (1581), [[Granada]] (1582) eta [[Burgos]] (1582)<ref name="teresa"></ref>.
-ko urriaren 4an hil zen Alba de Tormes hirian ([[Salamanca|Salamancako probintzia]]). 1614an Paulo V.ak dohatsu izendatu zuen, 1622an Gregorio XV.ak santu egin zuen eta 1970ean [[Paulo VI.a]]k Sienako Katalinarekin batera [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] lehen emakume doktore izendatu zuen.
+[[1582]]ko urriaren 4an hil zen [[Alba de Tormes]] hirian ([[Salamancako probintzia|Salamanca]]). [[1614]]an [[Paulo V.a]]k dohatsu izendatu zuen, [[1622]]an [[Gregorio XV.a]]k santu egin zuen eta [[1970]]ean [[Paulo VI.a]]k, [[Katalina Sienakoa]]rekin batera, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoko]] lehen emakume doktore izendatu zuen.
+== Idazlanak ==
+Idazle oparoa izan zen bestalde eta erlijio gaiak erabili zituen beti: ''Camino de la perfección'' ([[1565]], «Betegintzarraren bidea»), ''Libro de las siete moradas'' ([[1577]]-[[1578]], «Zazpi egoitzetako liburua»), ''Libro de las fundaciones'' ([[1610]], «Fundazioen liburua») eta ''Libro de las misericordias de Dios'' ([[1611]], «Jaungoikoaren urrikalpenen liburua»).
 == Ospakizuna ==
-Bere jaieguna urriaren 15ean ospatzen da, hil zen urte berean [[Gaztela]]n [[gregoriotar egutegia|egutegi gregoriotarra]] abian ipini zelako eta egutegi berri honekin bere heriotz eguna urriaren 4a izan beharrean 15a zelako.
+Bere jaieguna urriaren 15ean ospatzen da, hil zen urte berean [[Gaztela]]n [[gregoriotar egutegia|egutegi gregoriotarra]] abian ipini zelako eta egutegi berri horrekin bere heriotz eguna urriaren 4a izan beharrean 15a zelako.
 == Erreferentziak ==