Parazeltso: berrikuspenen arteko aldeak
t Aldatu dut izenaren zati bat. |
No edit summary |
||
4. lerroa: | 4. lerroa: | ||
}} |
}} |
||
'''Parazeltso'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> —jatorrizko izena: '''Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim'''— ( |
'''Parazeltso'''<ref>{{EuskaltzArauErref|arau-zk=185|arau-izenb=Errenazimentuko pertsona-izenak}}</ref><ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> —jatorrizko izena: '''Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim'''— ([[Einsiedeln]], [[Schwyz kantonamendua]], [[1493]]ko [[azaroaren 11]] edo [[abenduaren 17]]a – [[Salzburgo]], gaur egun [[Austria]], [[1541]]eko [[irailaren 24]]a) [[suitza]]r mediku, botaniko, alkimista, astrologo eta okultista izan zen. |
||
== Bizitza == |
|||
[[Zink]] metala aurkitu zuen, alde batetik, eta bestetik [[Hipokrates]] eta [[Galeno]]k plazaratutako teoriak ezbaian ipini zituen planteamendu berriekin. Gaixotasunen azpian batzuetan sustantzia batzuk eragindako toxikazioak daudela ikertu zuen, besteak beste. |
|||
[[Alkimia]], [[kimika]] eta [[metalurgia]] ikasketak egin zituen eta ospe handia lortu zuen, bere garaian kritika asko egin bazizkioten ere. Medikuntzan egindako berrikuntzengatik da batez ere ezaguna: [[Galeno]]k gaixotasunez zuen teoria baztertu zuen, eta gizonaren organismoari (''mikrokosmosa'') kalte egiten dioten eritasunen jatorria aztertzeko eta, beraz, eritasunen sendabidea ere, unibertsoko indarren eta elementuen (''makrokosmosa'') eragina kontuan hartu behar dela dioen teoria eman zuen. Eritasun mota bakoitzarentzako sendabide berezia bilatzearen alde agertu zen eta erantzun eta sendabide ororen iturritzat izadia hartu zuen. Hari esker hasi ziren kimika gaiak sendagai gisa erabiltzen eta horregatik [[farmakologia]]ren aitzindaritzat hartua da. |
|||
Berak idatzitako lan gehienak hil ondoren argitaratu zizkioten. |
|||
== Lanak == |
== Lanak == |
||
27. lerroa: | 26. lerroa: | ||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
||
{{ lur | data=2018/2/21}} |
|||
{{Erreferentzia zerrenda}} |
|||
{{erreferentzia_zerrenda}} |
|||
== Ikus, gainera == |
|||
{{commonskat}} |
{{commonskat}} |
||
* [[Medikuntzaren historiaren kronologia]] |
|||
{{bizialdia|1493ko|1541eko|Parazeltso}} |
{{bizialdia|1493ko|1541eko|Parazeltso}} |
||
[[Kategoria:Suitzako medikuak]] |
[[Kategoria:Suitzako medikuak]] |
12:21, 21 otsaila 2018ko berrikusketa
Parazeltso | |||
---|---|---|---|
| |||
Bizitza | |||
Jaiotzako izen-deiturak | Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim | ||
Jaiotza | Einsiedeln, 1493ko azaroaren 11 edo abenduaren 17a | ||
Herrialdea | Suitza | ||
Lehen hizkuntza | alemana | ||
Heriotza | Salzburgo, 1541ko irailaren 24a (47 urte) (47 urte) | ||
Hobiratze lekua | Tomb of Paracelsus (en) | ||
Familia | |||
Aita | Wilhelm Bombast von Hohenheim | ||
Ama | NN | ||
Hezkuntza | |||
Heziketa | University of Ferrara (en) Basileako Unibertsitatea Vienako Unibertsitatea | ||
Hizkuntzak | latina frantsesa alemana | ||
Ikaslea(k) | ikusi
| ||
Jarduerak | |||
Jarduerak | mediku idazlea, astrologoa, astronomoa, otorrinolaringologoa, farmazialaria, kimikaria, filosofoa, naturalista, medikua eta idazlea | ||
Enplegatzailea(k) | Basileako Unibertsitatea | ||
Izengoitia(k) | Paracelsus | ||
Sinesmenak eta ideologia | |||
Erlijioa | kristautasuna | ||
Parazeltso[1][2] —jatorrizko izena: Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim— (Einsiedeln, Schwyz kantonamendua, 1493ko azaroaren 11 edo abenduaren 17a – Salzburgo, gaur egun Austria, 1541eko irailaren 24a) suitzar mediku, botaniko, alkimista, astrologo eta okultista izan zen.
Bizitza
Alkimia, kimika eta metalurgia ikasketak egin zituen eta ospe handia lortu zuen, bere garaian kritika asko egin bazizkioten ere. Medikuntzan egindako berrikuntzengatik da batez ere ezaguna: Galenok gaixotasunez zuen teoria baztertu zuen, eta gizonaren organismoari (mikrokosmosa) kalte egiten dioten eritasunen jatorria aztertzeko eta, beraz, eritasunen sendabidea ere, unibertsoko indarren eta elementuen (makrokosmosa) eragina kontuan hartu behar dela dioen teoria eman zuen. Eritasun mota bakoitzarentzako sendabide berezia bilatzearen alde agertu zen eta erantzun eta sendabide ororen iturritzat izadia hartu zuen. Hari esker hasi ziren kimika gaiak sendagai gisa erabiltzen eta horregatik farmakologiaren aitzindaritzat hartua da.
Lanak
- Vom Holz Guaico, 1529.
- Vonn dem Bad Pfeffers in Oberschwytz gelegen, 1535.
- Die große Wundarzney, 1536.
- Wundt unnd Leibartznei, 1549
- Philosophia magna, tractus aliquot, 1567.
- Philosophiae et Medicinae utriusque compendium, 1568.
- Von der Wundartzney: Ph. Theophrasti von Hohenheim, beyder Artzney Doctoris, 4 Bücher, 1577.
- Kleine Wundartzney, 1579.
- Opus Chirurgicum, 1581.
- Husersche Quartausgabe (medizinische und philosophische Schriften), 1589.
- Chirurgische Bücher und Schriften (Huser), 1591.
- Straßburger Ausgabe (medizinische und philosophische Schriften), 1603.
- Kleine Wund-Artzney, 1608.
- Opera omnia medico-chemico-chirurgica, 1658.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2018/2/21 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Parazeltso |