Toloño mendilerroa: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
t Xabier Armendaritz wikilariak «Toloñoko mendilerroa» orria «Toloño mendilerroa» izenera aldatu du, birzuzenketaren gainetik: Euskaltzaindiak hobetsitako izena |
(Ez dago alderik)
| |
09:22, 30 abuztua 2018ko berrikusketa
| Toloño mendilerroa | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mendirik altuena | Larrasa |
| Garaiera | 1.454 m |
| Mota | mendilerro |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 42°36′N 2°35′W / 42.6°N 2.58°W |
| Mendikatea | Euskal Herriko arkua Toloño mendilerroa |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Araba |
| Leku geografikoa | Ebroko harana |
Toloñoko mendilerroa[1] (Kantabriako mendilerroa izenez ere ezagutua) Arabako hegoaldean dagoen mendilerro baten izena da. Arabar Errioxa eta Arabako Mendialdea bereizten ditu. Mendialdea Kuadrillako mendiguneak daude mendilerro honetan. Punturik altuena Palomares da, 1.446 metrorekin.
Mugak ditu Errioxako eta Nafarroako Foru Erkidegoarekin eta mendi punta batzuk bi lurralderen artean kokatzen dira. Ekialderantz, Kodesko mendilerroarekin jarraitzen du.
Izena
Mendilerroaren izenak eztabaida handia sortu izan du. Euskaltzaindiak 1990ean argitaratu zuen txostenean Toloño izena idazkietan zein herrietan José Antonio González Salazarrek jasotako testigantzetan agertzen zela ondorioztatu zuen. Aldiz, zenbait ikertzailek, batez ere Salvador Velillak, Sierra de Cantabria izenaren alde jo zuten, mendilerroaren ekialdeko zatiari dagokionez. Egoera nahasiaren aurrean Akademiak txosten zehatzagoa argitaratu zuen 2010ean[2]. Bere ondorio nagusiak hauexek dira:
- Toloño izenaren erabilera oso zaharra da, Erdi Arotik dokumentatuta baitago. Mendilerro osoa izendatzeko ere testigantza ugari dago.
- XIX. mendea arte hain mendilerro luzeentzat ez ohi zen izenik erabiltzen eta biztanleek zati bakoitza izendatzen zuen.
- Erabili den baina gaur egun hilik dagoen beste izen bat Sonsierra edo Nafarroako Sonsierra da, egun Arabako Errioxa, Briñas, San Vicente de la Sonsierra eta Ábalos dauden lurraldeak (hau da mendilerrotik Ebrorakoak) ere zuena.
- Sierra de Cantabria izena 1790tik baino ezin da dokumentatu eta bide kultistaren bitartez sortua da, Logroño eta Oion artean dagoen Cantabria delako mendian oinarrituta[3].
- Mendilerroa bi zatitan banatzeari (mendebaldeari "Toloño" eta ekialdeari "Cantabria") ere ez deritzo ondo Euskaltzaindiak, biztanleriaren pertzepzioaren eta geografiaren arabera batasuna baitu.
Mendiak
Mendebaldetik ekialdera hauek dira mendilerroko tontorrak:
- Larrasa edo La Rasa, 1.454 m[4] 42°35′55″N 2°35′31″W / 42.5985526°N 2.5919404°W (Araba)
- Palomares, 1.443 m 42°36′07″N 2°36′10″W / 42.6020304°N 2.6026452°W (Araba)
- Peña del Castillo, 1.431 m 42°35′58″N 2°35′23″W / 42.5995537°N 2.589825°W (Araba)
- Palomares Central, 1.417 m 42°36′02″N 2°35′54″W / 42.6006553°N 2.5982899°W (Araba)
- Peña del Leon, 1.392 m 42°36′20″N 2°33′30″W / 42.6056148°N 2.5584179°W (Araba)
- Cervera, 1.385 m 42°36′14″N 2°37′51″W / 42.6038721°N 2.6309401°W (Araba)
- Payo de la Espadilla, 1.384 m 42°36′16″N 2°36′39″W / 42.6043459°N 2.6108104°W (Araba)
- Recilla edo Redecilla, 1.376 m 42°36′21″N 2°37′15″W / 42.6057119°N 2.620701°W (Araba)
- Peña Artesilla, 1.341 m 42°35′52″N 2°38′21″W / 42.5977204°N 2.6391433°W (Araba)
- San Tirso, 1.333 m 42°36′40″N 2°32′34″W / 42.6111911°N 2.5427971°W (Araba)
- Eskamelo, 1.292 m 42°35′36″N 2°39′32″W / 42.5933766°N 2.6587555°W (Araba)
- Eskamelo Oriental, 1.287 m 42°35′39″N 2°39′17″W / 42.5941572°N 2.6547655°W (Araba)
- Peña Roja, 1.284 m 42°35′47″N 2°38′37″W / 42.5964645°N 2.6435875°W (Araba)
- Toloño, 1.277 m 42°37′22″N 2°45′51″W / 42.6228566°N 2.7641488°W (Araba)
- Bonete De San Tirso, 1.276 m 42°36′44″N 2°32′12″W / 42.6121389°N 2.5366209°W (Araba)
- Dehesarroque, 1.269 m 42°35′34″N 2°39′41″W / 42.5927181°N 2.661404°W (Araba)
- Peña del Castillo, 1.265 m 42°37′22″N 2°46′17″W / 42.6228801°N 2.7713068°W (Araba)
- Castillo de Vallehermosa, 1.256 m 42°35′43″N 2°39′02″W / 42.5953243°N 2.6506026°W (Araba)
- Peñalasdoce, 1.255 m 42°37′29″N 2°46′28″W / 42.6246696°N 2.7745563°W (Araba)
- Castillo de Lapoblación, 1.244 m 42°36′29″N 2°27′43″W / 42.6081922°N 2.4619286°W (Nafarroa Garaia)
- Peña Alta edo Peñalta, 1.243 m 42°36′52″N 2°29′30″W / 42.6144695°N 2.491576°W (Araba eta Nafarroa Garaia arteko mugan)
- Peña Bonbalatxi, 1.224 m 42°37′25″N 2°44′58″W / 42.6237352°N 2.7495609°W (Araba)
- San Leon, 1.223 m 42°35′42″N 2°41′09″W / 42.5948767°N 2.6857213°W (Araba)
- Payo Redondo, 1.215 m 42°36′59″N 2°30′08″W / 42.6165067°N 2.5022771°W (Araba)
- Peña del Cuervo, 1.208 m 42°35′34″N 2°40′01″W / 42.5926534°N 2.6669744°W (Araba)
- El Tajo, 1.201 m 42°36′38″N 2°27′20″W / 42.610431°N 2.4554476°W (Nafarroa Garaia)
- Matikal, 1.188 m 42°35′44″N 2°40′30″W / 42.5955855°N 2.6750767°W (Araba)
- Zerraluntxa, 1.188 m 42°36′08″N 2°41′58″W / 42.6021448°N 2.6993136°W (Araba)
- Cocinas, 1.181 m 42°35′59″N 2°42′25″W / 42.599688°N 2.706944°W (Araba)
- Artxabal, 1.168 m 42°36′22″N 2°43′07″W / 42.6060212°N 2.7186299°W (Araba)
- Alto del Avellanal, 1.158 m 42°36′51″N 2°31′22″W / 42.6142431°N 2.5226812°W (Araba)
- Peña Usatxi, 1.141 m 42°36′28″N 2°37′55″W / 42.6078382°N 2.6320383°W (Araba)
- Ikatxi, 1.129 m 42°36′35″N 2°40′52″W / 42.6096966°N 2.681209°W (Araba)
- El Seron, 1.112 m 42°37′50″N 2°45′18″W / 42.6306095°N 2.755119°W (Araba)
- Riparasa, 1.071 m 42°38′18″N 2°46′17″W / 42.6382892°N 2.7715066°W (Araba)
- Mendigurena, 1.045 m 42°38′21″N 2°45′05″W / 42.639175°N 2.7514384°W (Araba)
- Semendia, 1.041 m 42°37′15″N 2°37′46″W / 42.6208344°N 2.6295718°W (Araba)
- Kezparro, 1.014 m 42°36′58″N 2°43′06″W / 42.6159811°N 2.7184632°W (Araba)
- Kukumendi, 992 m 42°36′53″N 2°42′11″W / 42.6148436°N 2.7030688°W (Araba)
- Castillo de Villamonte, 989 m 42°37′06″N 2°43′47″W / 42.6184489°N 2.7297676°W (Araba)
- Arbina, 954 m 42°38′03″N 2°47′39″W / 42.6342435°N 2.7941582°W (Araba)
- Treshermanas, 888 m 42°37′56″N 2°47′50″W / 42.632241°N 2.797348°W (Araba)
- San Cristóbal, 885 m 42°37′18″N 2°48′21″W / 42.621593°N 2.8058575°W (Araba)
- San Mamés, 767 m 42°37′14″N 2°49′35″W / 42.6206892°N 2.8262851°W (Araba)
- La Deresa, 744 m 42°37′35″N 2°49′53″W / 42.6263525°N 2.8314889°W (Araba)
- Peñaparda, 674 m 42°37′07″N 2°50′07″W / 42.6185233°N 2.8354119°W (Araba)
- Zancobe, 657 m 42°37′05″N 2°49′51″W / 42.6180752°N 2.8307308°W (Araba)
- Buradón, 622 m 42°37′03″N 2°50′40″W / 42.6175722°N 2.8443765°W (Araba)
Erreferentziak
- ↑ Euskaltzaindiak lehenetsitako izena.
- ↑ Euskera 2010, 55, 1.zkia., 446-485.or.
- ↑ Mikel Gorrotxategiren artikulua Deia egunkarian
- ↑ Euskal Herriko Mendien Katalogoa = Catalogo De Cimas De Euskal Herria, Euskal Mendizale Federazioa, 2007ko otsaila.