Gautxo: berrikuspenen arteko aldeak
t Robot: Cambios triviales |
|||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[ |
[[Irudi:GauchosvonALE.jpg|thumb|right|Gautxoen argazki zaharra.]] |
||
'''Gautxo''' (''gaucho'' [[gaztelera]]z) nagusiki [[Argentina]], [[Uruguai]], [[Paraguai]] eta [[Bolivia]] aldeko zaldikoa eta azienda zaindaria da, [[Mexiko]]ko ''"charro"'', [[Txile]]ko ''"huaso"'', [[Venezuela]] eta [[Kolonbia]]ko ''"llanero"'' eta [[Ameriketako Estatu Batuak| |
'''Gautxo''' (''gaucho'' [[gaztelera]]z) nagusiki [[Argentina]], [[Uruguai]], [[Paraguai]] eta [[Bolivia]] aldeko zaldikoa eta azienda zaindaria da, [[Mexiko]]ko ''"charro"'', [[Txile]]ko ''"huaso"'', [[Venezuela]] eta [[Kolonbia]]ko ''"llanero"'' eta [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] ''"cowboy"'' izeneko [[abeltzain]]en baliokidea dena. [[XIX. mende]]an erdi [[nomada]]k ziren. |
||
Izena [[ketxua]]zko ''"huachu"'' hitzetik dator, "umezurtz" , "arlote" edo "eskale" esan nahi duena. Hauen emazteek. aldiz, ''"paisana"'', ''"guaina"'', ''"gaucha"'' eta ''"china"'' izenak hartu izan dituzte. Gaur egun gautxo hitzarekin argentinarrak oro har izendatzeko erabili izan da. |
Izena [[ketxua]]zko ''"huachu"'' hitzetik dator, "umezurtz" , "arlote" edo "eskale" esan nahi duena. Hauen emazteek. aldiz, ''"paisana"'', ''"guaina"'', ''"gaucha"'' eta ''"china"'' izenak hartu izan dituzte. Gaur egun gautxo hitzarekin argentinarrak oro har izendatzeko erabili izan da. |
||
==Historia== |
== Historia == |
||
Gaur egun gainbehera doan lanbidea izan arren, gautxoek [[abeltzaintza]]n egindako lanaz gain garrantzi handia eduki izan zuten [[XIX. mende]]aren hasieran [[Argentina]]ko independentziaren prozesuan, bai eta [[Pampa]] eta [[Patagonia]] moduko lurralde zabalak populatzean ere. |
Gaur egun gainbehera doan lanbidea izan arren, gautxoek [[abeltzaintza]]n egindako lanaz gain garrantzi handia eduki izan zuten [[XIX. mende]]aren hasieran [[Argentina]]ko independentziaren prozesuan, bai eta [[Pampa]] eta [[Patagonia]] moduko lurralde zabalak populatzean ere. |
||
==Jatorrizko ezaugarriak== |
== Jatorrizko ezaugarriak == |
||
[[Amerindiar]] eta [[espainia]]r arteko [[mestizo]] arrazakoak dira jatorriz, [[XVI. mende]]tik ezagunak izanda: "pertsona bakartiak, askatasunaren maitaleak eta norabiderik gabekoak". ''"Pulpería"'' izenekoak batzeko tokiak ziren, landa-eremuetan kokatutakoak, salerosketak egiteko eta hitz egiteko aproposak. [[Mate]] infusioa edateko ohitura ere ezaugarri nagusien artean dugu. |
[[Amerindiar]] eta [[espainia]]r arteko [[mestizo]] arrazakoak dira jatorriz, [[XVI. mende]]tik ezagunak izanda: "pertsona bakartiak, askatasunaren maitaleak eta norabiderik gabekoak". ''"Pulpería"'' izenekoak batzeko tokiak ziren, landa-eremuetan kokatutakoak, salerosketak egiteko eta hitz egiteko aproposak. [[Mate]] infusioa edateko ohitura ere ezaugarri nagusien artean dugu. |
||
| 15. lerroa: | 15. lerroa: | ||
Hizkera [[gaztelera]] zaharrak osatzen du, hainbat berezko esamoldek zipriztindua. |
Hizkera [[gaztelera]] zaharrak osatzen du, hainbat berezko esamoldek zipriztindua. |
||
==Dantzak== |
== Dantzak == |
||
Zamba, gato, chacarera, cueca, malambo, vidal, copla norteña, milonga eta chamamé izeneko [[dantza]]k gautxoen berezkoak dira. |
Zamba, gato, chacarera, cueca, malambo, vidal, copla norteña, milonga eta chamamé izeneko [[dantza]]k gautxoen berezkoak dira. |
||
==Literatura== |
== Literatura == |
||
Gautxoen inguruan [[literatura]]ren azpi-generoa sortu zuten [[XIX. mende]]an bereziki, [[Erromantizismoa]]ren garaian, ''"Literatura gauchesca"'' izenekoa. [[Jose Hernandez]] idazleak "Martín Fierro" izeneko pertsonaia ezagunean gautxoen bizimodua eta filosofia ederto islatu zuen, [[1872]]an sortua eta ikur bihurtuta. Bestela, [[1972]]an "Inodoro Pereyra" pertsonaia [[umore]]z sortu zuen "[[Fontanarrosa]]" [[komiki]]gileak, Eulogia emaztea eta Mendieta txakurrarekin batera. |
Gautxoen inguruan [[literatura]]ren azpi-generoa sortu zuten [[XIX. mende]]an bereziki, [[Erromantizismoa]]ren garaian, ''"Literatura gauchesca"'' izenekoa. [[Jose Hernandez]] idazleak "Martín Fierro" izeneko pertsonaia ezagunean gautxoen bizimodua eta filosofia ederto islatu zuen, [[1872]]an sortua eta ikur bihurtuta. Bestela, [[1972]]an "Inodoro Pereyra" pertsonaia [[umore]]z sortu zuen "[[Fontanarrosa]]" [[komiki]]gileak, Eulogia emaztea eta Mendieta txakurrarekin batera. |
||
==Kanpo loturak== |
== Kanpo loturak == |
||
*{{es}}[http://www.confederaciongaucha.com.ar/ Confederación Gaucha Argentina] |
*{{es}}[http://www.confederaciongaucha.com.ar/ Confederación Gaucha Argentina] |
||
16:32, 25 iraila 2008ko berrikusketa
Gautxo (gaucho gazteleraz) nagusiki Argentina, Uruguai, Paraguai eta Bolivia aldeko zaldikoa eta azienda zaindaria da, Mexikoko "charro", Txileko "huaso", Venezuela eta Kolonbiako "llanero" eta AEBetako "cowboy" izeneko abeltzainen baliokidea dena. XIX. mendean erdi nomadak ziren.
Izena ketxuazko "huachu" hitzetik dator, "umezurtz" , "arlote" edo "eskale" esan nahi duena. Hauen emazteek. aldiz, "paisana", "guaina", "gaucha" eta "china" izenak hartu izan dituzte. Gaur egun gautxo hitzarekin argentinarrak oro har izendatzeko erabili izan da.
Historia
Gaur egun gainbehera doan lanbidea izan arren, gautxoek abeltzaintzan egindako lanaz gain garrantzi handia eduki izan zuten XIX. mendearen hasieran Argentinako independentziaren prozesuan, bai eta Pampa eta Patagonia moduko lurralde zabalak populatzean ere.
Jatorrizko ezaugarriak
Amerindiar eta espainiar arteko mestizo arrazakoak dira jatorriz, XVI. mendetik ezagunak izanda: "pertsona bakartiak, askatasunaren maitaleak eta norabiderik gabekoak". "Pulpería" izenekoak batzeko tokiak ziren, landa-eremuetan kokatutakoak, salerosketak egiteko eta hitz egiteko aproposak. Mate infusioa edateko ohitura ere ezaugarri nagusien artean dugu.
Janzkerak "pilcha" izena hartzen du orokorrean.
Hizkera gaztelera zaharrak osatzen du, hainbat berezko esamoldek zipriztindua.
Dantzak
Zamba, gato, chacarera, cueca, malambo, vidal, copla norteña, milonga eta chamamé izeneko dantzak gautxoen berezkoak dira.
Literatura
Gautxoen inguruan literaturaren azpi-generoa sortu zuten XIX. mendean bereziki, Erromantizismoaren garaian, "Literatura gauchesca" izenekoa. Jose Hernandez idazleak "Martín Fierro" izeneko pertsonaia ezagunean gautxoen bizimodua eta filosofia ederto islatu zuen, 1872an sortua eta ikur bihurtuta. Bestela, 1972an "Inodoro Pereyra" pertsonaia umorez sortu zuen "Fontanarrosa" komikigileak, Eulogia emaztea eta Mendieta txakurrarekin batera.
Kanpo loturak
- (Gaztelaniaz)Confederación Gaucha Argentina