Canfranceko geltokia

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Canfranceko nazioarteko tren geltokia» orritik birbideratua)
Canfranc
Hurrengo trenak
Map
Kokapena
UdalerriaCanfranc,  Espainia
Geltokiaren datuak
Kodea74217
Irekiera1928ko uztailaren 18a
JabeaADIF
EragileaRenfe Operadora

Canfranc Espainiako Aragoiko tren geltoki bat da, Canfranc udalerrian kokatuta dagoena.[1]

Egoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geltokia honako burdinbide hauen ibilbidearen zati da:

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Canfranceko nazioarteko geltokiaren jatorria Frantzia eta Espainia Somportetik Pirinioak zeharkatuz lotzeko borondatean dago. Horretarako, bi herrialdeek hainbat hitzarmen sinatu zituzten, lehenengoa 1904an, eta, ondoren, jarduera-ildoak finkatu zituzten protokoloak. 1915ean Somporteko burdinbide tunelaren lanak amaitu ziren. 1923an, geltokiko lanak Fernando Ramírez de Dampierre ingeniariaren proiektuari jarraituz hasi ziren. Espainiako Sustapen Ministerioko ingeniariek zenbait aldaketa egin zizkioten proiektu horri, eta fatxadetako harlangaitza hormigoiz ordeztea erabaki zuten. Bost urteko lanen ondoren, 1928ko uztailaren 18an, eraikin berria ofizialki inauguratu zen Alfontso XIII.a Borboikoa eta Gaston Doumergue Frantziar Errepublikako presidentearen aurrean.[2][3]

Geltokiaren eta trenbide-gunearen dimentsioa justifikatzeko, espazio berean hartu behar dira garai hartako nazioarteko pasabide baten behar guztiak, bikoiztuta: armairuak, zerbitzuko bi operadoreen bulegoak, txanpon-trukerako postua, bi herrialdeetako aduanak, polizia-etxeak eta karabineroak, posta, telegrafo publikoa, erizaintza, Ogasuneko bulegoak, edaritegi, jatetxea, nazioarteko hotel bat, bi herrialdeetako saltokietarako garajeak, tren-geltokiak. Gela guztiek idazkun elebidunak zituzten frantsesez eta gaztelaniaz. Konplexuaren erdia frantsesa zen eta beste erdia espainiarra, estazioak berak bi estatuen de facto muga bezala funtzionatzen zuen.[4]

Zabalera europarra zuten hondartzak ere bazituen alde batean (1 435 mm) eta bestean (1 668 mm), izan ere, bi herrialdeetako trenbidearen zabalera desberdina zen eta merkantzia guztiak zabalera batetik bestera aldatu behar ziren, bidaiariekin gertatzen zen bezala.

1931ko irailean geltokiaren zati batek kalte handiak jasan zituen atarian hasi zen sute baten ondorioz, ondoren liburutegira hedatu zena, geltokiko jatetxe osoa suntsituz eta egurrezko teilatuari eraginez. Hasiera batean zirkuitulabur bat izan zela sutearen erruduna adierazi zuten arren, ondoren, kausa hori baztertu zuten eta kasualitatezko sute bat izan zela esan zuten.[5]

Ondoko herrialdea. 1940 eta 1944 artean, Bigarren Mundu Gerrak, bere itxiera ekarri zuen bidaiarien trafikorako, eta nazien armada, geltokiko frantziar zatira iritsi zen. Honek, esparruaren espainiar zatia kontrolatzen jarraitzen zuten espainiar militarrekin talka egin zuen. Alemaniak andelen altzairua indartzeko erabiltzen zuen wolframioa garraiatzen zuten trenak Canfrancetik igaro ziren. Trukean, Suitzatik zetozen urre tonak Espainian sartzen ziren.[6]

1941ean, zabalera iberiarreko trenbideen nazionalizazioarekin, Espainiako zatiko instalazioak RENFEren esku geratu ziren.

1970eko martxoaren 27an nazioarteko trafikoa itxi zen l'Estanguet zubia eraitsi ondoren, Frantziako merkantzia-tren bat errailetik aterata. Horrek trenbideko zirkulazioa nabarmen murriztea ekarri zuen eta bere gainbeheraren hasiera ekarri zuen.

Geltokia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oinplano luzeko eraikina da, egitura simetrikoa du, bost gorputzetan artikulatuta dago, eta erdikoa eta alboak aurreratuta eta gorago ditu. 241 metroko luzera du eta 75 ate ditu alde bakoitzean, tamaina handiko eraikin bat sortuz.

Kanpotik XIX. mendeko Frantziako jauregi-arkitekturaren ereduak jarraitzen ditu. Paramentuen tratamendu klasizista du, askotariko materialen konbinazioarekin: hormigoia, harria, burdina eta kristala. Horrek joko kromatiko interesgarria sortzen du, arbelezko estalkiek nabarmenduta.[7]

Barrualdea argitsua, orekatua eta dotorea da, eta espazioen banaketa funtzionala du, galdaketa-kupula handi batez estalitako erdiko atari batetik abiatuta. Espazioak (txarteldegiak, aduanak, taberna, hotela, etab.) argi eta garbi bereizten dira, bai egituragatik, bai dekorazioagatik.

Eraikinaren lehen solairua ekialdeko eta mendebaldeko fronteek irekitzen dute, zutabe eta pilare metalikoen gainean dagoen markesina batez estalita. Horren gainean, bigarren solairua dago, aurreratutako gorputzetan zirkuluerdiko baoek eta atzeraemanguneetan bao ateburudunek irekia. Azken horiek, gainera, mantsardak dituzte teilatuan, Bernardos herri segoviarraren harrobietako arbelez estalita.

Lehen birgaitzeko proiektua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2005ean, Kultura Ondarearen Batzorde Probintzialak Canfranceko geltokia birgaitzeko proiektu bat onartu zuen, eta 2007an Espainiako Sustapen Ministerioaren eta Aragoiko Diputazio Orokorraren arteko hitzarmen bat egin zen. Hitzarmen horren ondorioz, 2 milioi euro inguru bideratu ziren barrutia birgaitzeko.[8]

Proiektu hori zabalago baten barruan kokatzen zen, eta ez zuen soilik geltokia zaharberritu nahi luxuzko hotel bihurtzeko, baizik eta geltoki berri bat eraikitzea, trenbide-erabilera askatuko lursaila urbanizatzea eta trenbide-museo bat eraikitzea ere.

I. eta II. faseetan, 2006tik 2009ra bitartean, garbiketa-, saneamendu- eta hondakinak kentzeko lanak egin ziren hasieran, eta, ondoren, eraikinaren egituraren gainean lan egin zen, estalkia, fatxada, moldura apaingarriak eta atondoa zaharberrituz. Hormigoizko egitura ere indartu zen.

2009rako ere planifikatu zen III. fasea, baina ez zen gauzatu finantzaketa-arazoak zirela-eta. Arazo horiek zirela eta, geltokia luxuzko hotel bihurtzeko proiektua bertan behera utzi zuten.[9]

Aragoiko erkidegoak geltokia erostea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2012ko martxoaren 30ean, Luisa Fernanda Rudi Aragoiko presidenteak iragarri zuen Aragoiko Diputazio Nagusia akordio batera iritsi zela Espainiako Sustapen Ministerioarekin geltokia prezio sinboliko baten truke erosteko. Akordio horrek urte batzuk lehenago sinatutako hitzarmena aldatzera behartu zuen.[10]

2012ko apirilaren 25ean, Canfranc 2000 Hirigintza Partzuergoaren bileraren ondoren, Aragoiko Gobernuko Herri Lan, Hirigintza eta Garraioetako sailburu Rafael Fernández de Alarconek iragarri zuen Canfranceko geltokiaren zati bat 2014an bisitatu ahal izango zela eta ekintzaile pribatuek 2015etik eraikinean lan egingo zutela azpiegitura hotel-, hezkuntza-, merkataritza- eta kultura-erabilerez hornitzeko. Azkenik, 2013ko urtarrilaren 15ean, Espainiako Sustapen Ministerioak 310 000 euroan saldu zion geltokia Aragoiko Gobernuari.[11]

2014 eta 2017 artean geltokiko ataria guztiz zaharberritu zen, igeltsuzko dekorazio-elementu guztiak eta sarbideko lurpeko tunela berreskuratuz, eta hainbat bisita gidatu tematiko egiten dira.[12][13][14]

Era berean, Canfrancen aparkatutako garaiko bagoi batzuk zaharberritu zituzten.[15]

Bigarren birgaitzeko proiektua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2015ean, hauteskundeen ondoren Aragoiko Gobernua aldatu zenean, Lurraldearen Bedeinkazio, Mugikortasun eta Etxebizitza Sailak, José Luis Sorok zuzenduta, Hiri Antolamenduko Plan Orokor berri bat eta zabalgunearen birgaitze osoa egiteko plan partzial bat bultzatu zituen, trenbide-eraikin guztiak kontserbatzeko filosofiarekin, eta ez soilik bidaiarien geltoki historikoa, aurreko proiektuan aurreikusten zen bezala. Planteamendu berri hori gauzatzeko, 35,1 milioi euroko inbertsioa egingo da, eta diru-kutxa publikoak 27 milioi euro inguru berreskuratzea espero du etxebizitzen salmentarekin edo erabilera turistiko edo komertzialaren lagapenarekin.[16]

Lanak 2018an hasi ziren, eta, besteak beste, bidaiarien geltokia zaharberritu eta hotel bihurtuko dute, eta trenbide-desafektazioa egingo diete trenbide-hondartza zaharrei, oinezkoentzako bi plaza handi eraikitzeko. Horretarako, geltoki berria eraikitzeko bi hangar birgaitzen ari dira. Antzinako lokomotor-biltegia Aragoiko Trenbidearen Museoaren hiru egoitzetako bat izango da, Casetas eta Caminreal-Fuentes Claras ondoan, eta Frantziako kotxetegia Donejakue Bideko bisitarien gunea, Aragoiko Done Jakue bidearen lehen etapak Canfranc zeharkatzen baitu. Gainerako eraikinak 133 etxebizitzatarako eta 14 hektareako berdeguneetarako izango dira.[17]

Zerbitzuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Renfe Operadora
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
56 Zaragoza
Delicias		 Zaragoza–Portillo • Zaragoza–Goya • Zaragoza–Miraflores • Villanueva de Gallego • Tardienta • Huesca • Ayerbe • Riglos–Concilio • Riglos–Geralekua • Santa Maria d'a Penya • Anzanigo • Candarenas–Aquilue • Samianigo • Jaka • Gaztelu Jaka • Villanuga–Letranz Canfranc

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Espainiako burdinbide sarea
  2. ↑ Oskatik Frantziara Canfranc bidez
  3. ↑ Canfranceko nazioarteko geltokia
  4. ↑ (Gaztelaniaz) «Canfrancen erreskatea» El Correo 2016-06-04 (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  5. ↑ «1931ko irailaren 23ko edizioa, 21. orrialdea - Hemeroteka - Lavanguardia.es» hemeroteca.lavanguardia.com (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) CANFRANC, LAURA PUY MUGUIRO. (). «Naziak Canfrancen egon ziren» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  7. ↑ «Canfranc nazioarteko estazioa - Turismoa Canfrancen - RedAragon» redaragon.elperiodicodearagon.com (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Aragón, El Periódico de. «Canfranc geltokiko lanak, finantzazio faltagatik utziak» El Periódico de Aragón (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Aragón, Heraldo de. «Ez da luxuzko hotelik egongo Canfranc geltokian» heraldo.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Aragón, El Periódico de. «Rudik Canfranceko geltokia erosi duela iragarri du, baina ez du bere etorkizuna argitu» El Periódico de Aragón (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Huescako Canfranc tren geltokia jada aragoiarren jabetzakoa da - Rtve.es. 2013-01-14 (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  12. ↑ Press, Europa. (). «Canfranc geltokiko ataria berreraikitzea, nazioarteko bikaintasunaren saria» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  13. ↑ Press, Europa. (). «Canfranc Nazioarteko Estazioak bere iparraldeko horma berreskuratu du» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) Aragón, Heraldo de. «Canfranc geltokiko atariko ekialdeko eta mendebaldeko oihalak zaharberritu egingo dira.» heraldo.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) Aragón, Heraldo de. «Aragoiko trenbide-ondarearen erreskaterako boluntarioak» heraldo.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) RadioHuesca. «Canfranceko geltokirako proiektu berriak etxebizitzak murriztu eta eraikin historikoak kontserbatu ditu» Radio Huesca (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) Aragon_hoy. (). «Canfranc nazioarteko estazioaren birgaitzea hasi da» aragonhoy.aragon.es (Noiz kontsultatua: 2021-02-14).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Canfranceko_geltokia&oldid=8569704"(e)tik eskuratuta