Donibane Garaziko setioa

Donibane Garaziko setioa
Nafarroako konkista
Donibaneko zitadelako horma txikituetako batzuk
Data	1521eko uztailaren 20a
Lekua	Donibane Garazi (Nafarroako Erresuma)
Emaitza	Gaztelarren garaipena
Gudulariak
Gaztelako Koroa Aragoiko Koroa Nafarroa
Buruzagiak
Luis IV.a Beaumontekoa Diego de Vera Joan Arberoa
Indarra
6558 soldadu 300-400 soldadu
Galerak
Ezezaguna, baina ez asko Heriotzen zenbatespenak: 150-200 225-300 300

Donibane Garaziko setioa Nafarroako konkistako operazio militarra izan zen, Gaztelako eta Aragoiko tropek Noaingo guduaren ondoren Nafarroa Beherea edo Bortuez Bestaldeko Merindadea birkonkistatu nahi zuten. Setioa nahiko azkarra izan zen, izan ere egun bat baino ez zuen iraun: 1521eko uztailaren 20a.

Nafar tropak Luis IV.a Beaumontekoak, zuzendutako tropek gainditu zituzten. Beaumontekoa, Leringo kondea eta Nafarroako kondestablea, inbaditzaileetako bandora pasa zena.

Soldadu nafar gehienak, Joan Arberoa buru zutela, harresietatik atera zituzten.

Testuingurua

Espainiar tropek Nafarroa konkistatu ondoren, nafar leialak Nafarroa Beherean bakarrik geratu ziren. Frantziarren laguntzarekin, kendu zieten lurraldea pixkanaka berreskuratzea lortu zuten, 1521eko ekainean Iruñera iritsiz. Hil horren 30ean, Getze Galarren, espainiar tropek nafar-frantsesekin borrokatu zuten, geroago Noaingo gudua bezala ezagutuko zena. Espainiarren garaipenaren ondoren, irabazleek Nafarroa Beherea konkistatzea erabaki zuten, nafarren balizko birkonkista saiakera gehiago saihesteko.

Frantziar eta nafar armadaren hondakinak Noaingo hondamenaren ondoren erretiratzen ari zirela, legitimistek Nafarroa Beherea konkistatzaile espainiarrengandik defendatzeari ekin zioten. Donibane Garaziko gazteluaren buru Joan Arberoa, Juanikote ezizenez ezaguna, baxenabartar kapitain eskarmentuduna geratu zen.

Defendatu behar zuen gazteluak omenaldiko dorre handi bat zuen, lau dorre txikiagoko barruti batez inguratua eta artillerian oinarritutako gerra modernorako prestatuta ez zegoena. Hala ere, Juanikote bertan sartu zen 300 eta 400 soldadu artean zituela. Nafar horien artean San Martingo jauna, Xabierko jauna eta Jaso kapitaina zeuden, konkistaren hainbat agertokitan Albretarren alde borrokan ari ziren beterano legitimistak.

Bitartean, espainiarrek tropak bildu zituzten Nafarroa Beherea birkonkistatzeko. Gaztelako soldaduei Noainen borrokatzeko garaiz iritsi ez ziren Aragoiko tropak gehitu zitzaizkien, eta Luis IV.a Beaumontekoa Leringo kondeak, Nafarroako Erresumako agintari nagusietako bat izan arren, Espainiako bandora pasatu zela, bere aldeko ehunka gizon bildu zituen, Donamaria, Urtsua eta Maio kapitainek errekrutatuak. 6 000 infante, 550 zaldizko eta zortzi artilleria pieza bildu ondoren, Diego de Vera koronelak eta Leringo kondeak Orreaga utzi zuten uztailaren 15ean Donibane Garazirantz.

Historia

Inbaditzaileak 1521eko uztailaren 20an aurkeztu ziren Donibane Garazi herrialdeko hiriburuan. Gotorlekua errenditzeko eskaerari uko egin ondoren, artilleria kokatzen hasi ziren. Joan Arberoak errefortzuak eskatu zizkien frantziarrei eta Henrike II.a Nafarroakoari, baina Espainiarrek Baionari eta inguruko beste leku batzuei eraso egingo ziela beldur zenez, kapitainak 400 baino ez zituen izango, gehienez ere.

Uztailaren 20an, espainiarren hiru setio kanoi handiak gaztelua borrokatzen hasi ziren, nondik legitimistek euren artilleriarekin erantzuten zuten. Aldi berean, inbaditzaileek harresiaren oinarrira iritsi zen meategi bat zulatu zuten. Lehergailuak jarri ondoren, lehertu egin zuten, gotorlekuko defentsetan zulo handi bat irekiz.

Orduan hasi zen erasoa, nazioarteko begiraleek, nagusiki ingeles eta portugaldarrek, "basati" eta "oso bortitz" bezala kalifikatu zutena, nafar defendatzaileetako asko, behean harresia jaurtiz.

Borrokan hildako nafarren estimazioak legitimisten erdietatik, kalkulu frantziarren arabera, defendatzaileen hiru laurdenera artekoak ziren, Portugalgo enbaxadoreak Anberesen esandakoaren arabera. Enbaxadore ingelesek, berriz, hiru ehunka "harresiaren gainetik krudeltasun handiz jaurti" zituztela zioten, Peio Monteano historialariak jasotako testigantzen arabera. Ikus daitekeenez, sarraskiaren berri kontinentean zabaldu zen.

Plaza hartu ondoren, Vera koronela eta Luis IV.a Beaumontekoa Donibane Garazitik erretiratu ziren, gazteluan ehun gizoneko goarnizio txiki bat utziz. Bazekiten Frantziako armada bat laster iritsiko zela zonaldera eta ez zuten harrapatu nahi.

Iruñera itzultzean, gotorlekuak zuen artilleria gehiena eta erasotik bizirik atera ziren gutxi batzuk eraman zituzten, horien artean Juanikote kapitaina bera, Donamartiriko jauna eta Jaso kapitaina. Azken biek eta preso gehienek ihes egitea lortu zuten, euren zaintzaileak erosita, eta Henrike II.a Nafarroakoaren aurka su-etenik gabe borrokatzen jarraitu zuten. Baina aukera hori ez zen posible Juanikote kapitainarentzat, bereziki zaindua baitzegoen benetako gerra-garaikurra zelako eta espainiarrek harekin ereduzko eskarmentua egin nahi zutelako. Erabat kateatuta Iruñera iritsi zen uztailaren 25ean, Albako dukea espainiarren alde parte hartu zuen hirian sartu zeneko urteurrenean. Joan Arberoa geroago urkatuko zuten, espainiarrek iseka eginda.

Erreferentziak

• Historia Ilustrada de Navarra, ISBN 84-604-7413-5
• Prosper Boissonnade, Histoire de la réunion de la Navarre à la Castille - essai sur les relations des princes de Foix-Albret avec la France et l'Espagne (1479-1521) Paris: Picard 1893.
• Gérard Folio, «La citadelle et la place de Saint-Jean-Pied-de-Port, de la Renaissance à l’Époque Contemporaine», Cahier du Centre d’études d’histoire de la défense n° 25: Histoire de la fortification, 2005. ISBN 2-11-094732-2. Interneten eskuragarri.
• Agosti Xaho eta Charles Louis Belzuntze, Histoire primitive des Euskariens-Basques, langue, poésie, moeurs et caractère de ce peuple 454. orr 1847.
• Pello Guerra, 2021eko uztailaren 14a. «Betiko hautsitako esteka]Juanikote Donibane Garazi, 1521: la matanza española en el castillo y la vengativa ejecución de Juanikote». Naiz.

Ikus, gainera

• Nafarroako konkista
• Donibaneko zitadela

Kanpo estekak

• Datuak: Q107539718