Edukira joan

Iryna Farion

Wikipedia, Entziklopedia askea
Iryna Farion

Ukrainako diputatua

2012ko abenduaren 12a - 2014ko azaroaren 27a
Barrutia: Electoral district #116 (en) Itzuli
Hautetsia: 7th Verkhovna Rada (en) Itzuli
Bizitza
JaiotzaLviv, 1964ko apirilaren 29a
Herrialdea Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna
 Ukraina
HeriotzaLviv, 2024ko uztailaren 19a (60 urte)
Hobiratze lekuaLychakiv Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduagiza hilketa: bala zauria
Hezkuntza
HeziketaLviveko Unibertsitatea 1987)
Hezkuntza-mailaDoctor of Sciences in Philology (en) Itzuli
Hizkuntzakukrainera
Jarduerak
Jarduerakhizkuntzalaria, politikaria, filologoa, pedagogoa eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)Lviveko Politeknikoa  (1991 -  2023ko azaroaren 15a)
Lviveko Politeknikoa  (2024ko ekaina -  2024ko uztailaren 19a)
Jasotako sariak
Kidetza7th Verkhovna Rada (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaUkrainako Greziar Eliza Katolikoa
Alderdi politikoa Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista
All-Ukrainian Union "Svoboda" (en) Itzuli
IMDB: nm11770700 Facebook: 100056934279093 Twitter: farion_iryna Instagram: iryna__farion Telegram: irynadmytrivna Youtube: UCUtg_aYdO07kkVRvVOUtCFg TikTok: farioniryna Edit the value on Wikidata

Iryna Dmytrivna Farion[1] (ukraineraz: Ірина Дмитрівна Фаріон; Lviv, 1964ko apirilaren 29a[2] – ibidem, 2024ko uztailaren 19a[3]) ukrainar hizkuntzalaria eta eskuin muturreko politikari nazionalista izan zen[4][5]. 2012tik 2014ra Verkhovna Radako diputatua izan zen[6].

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikasketak eta ibilbide zientifikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iryna Farion Lviven jaio zen 1964ko apirilaren 29an. 1971tik 1981era Lviveko 75. eskolan ikasi zuen[7]. 1987an filologian lizentziatu zen Lviveko Unibertsitatean. 1996an hautagai-tesia defendatu zuen[8] eta 2015eko irailaren 15ean doktoretza lortu zuen[9]. 1991tik 2023ra ukrainera irakatsi zuen Lviveko Unibertsitate Politeknikoan[10][4].

Politikari ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978ko irailean Komsomolen sartu zen[11]. 1987ko apirilean, Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistarako hautagai bihurtu zen eta urtebete geroago, 1988ko apirilaren 15ean, alderdikide gisa onartu zuten[12][13][14]. Geroago esan zuen «alderdia barrutik suntsitzeko» sartu zela bertan[15].

2005az geroztik, Svoboda alderdiko kidea izan zen[16]. 2006 eta 2007ko hauteskundeetan, Ukrainako Verkhovna Radako diputatu izateko hautagaia izan zen. 2012tik 2014ra diputatua izan zen[6] eta Zientzia eta Hezkuntza Batzordeko Goi Mailako Irakaskuntzarako Azpibatzordeko burua[16]. 2014ko hauteskundeetan hirugarren postua lortu zuen eta ez zen parlamentuan sartu[17].

2023ko azaroaren 15ean, Ukrainako Segurtasun Zerbitzuak auzi penal bat ireki zuen Farionen aurka[18][19].

Ikuspegiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Farionek publikoki defendatu zuen Stepan Banderaren memoria[20].

2010eko otsailean haurtzaindegi bat bisitatu zuen, haurrei errusierazko izen hipokoristikoak ez erabiltzeko eskatuz. Farionen ekintzek haserrea eragin zuten Ukrainako guraso, psikologo, hedabide eta politikarien artean[21][22]. Euren seme-alabak irainak izan zirela sentitu zuten gurasoek auzia jarri zuten Farionen aurka[23].

2010eko ekainaren 3an, errusiera ama-hizkuntza duten ukrainarrak auzipetu beharreko «ukrainiar degeneratuak» zirela esan zuen[24]. 2023an iragarri zuen ez zituela errusieraz hitz egiten zuten ukrainar militar ukrainartzat hartzen[18].

2012ko ekainean, Farionen ekimenez, Lviveko taxi gidari bat lanetik kanporatu zuten errusierazko musika irratia itzaltzeari uko egiteagatik[25].

2019ko martxoaren 3an, Facebookeko argitalpen batean, Dmytro Gordon kazetariari «agonia izugarrian» hiltzeko opa egin zion publikoki[26].

Hilketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2024ko uztailaren 19an eraso egin zioten Lviven[27]. Buruan tiro egin zioten eta berehala ospitalean ingresatu zuten egoera larrian[28][29]. Farion ospitalean hil zen egun berean, 60 urte zituela[3][30].

Sariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 2001: Mykhailo Hruxevsky ohorezko ziurtagiria
  • 2004: Ukrainako Mesenasen Ligaren Oleksa Hirnyk nazioarteko saria
  • 2008: Borys Hrintxenko saria[31]
  • 2013: Ukrainako Mesenasen Ligaren Dmytro Nyttxenko saria[32]
  • 2014: Ukrainako Verkhovna Radaren ohorezko ziurtagiria
  • 2016: Ivan Ohienko saria
  • 2021: Erakunde Zientifikoetako Langileentzako Eskualdeko Saria[33]
  • 2022: Lviveko Unibertsitate Politeknikoaren ohorezko ziurtagiria[34]
  • 2023: Borys Hrintxenko saria[35]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ 156. Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema. Gasteiz: Euskaltzaindia (argitaratze data: 2009-02-27) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  2. ↑ (Ukraineraz) «Фаріон Ірина Дмитрівна» Національний університет «Львівська політехніка» jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2021-02-27) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  3. ↑ a b (Ukraineraz) Чупак, Мар'ян-Сергій. «Ірина Фаріон померла в лікарні після замаху» 24 канал 2024-07-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  4. ↑ a b (Ingelesez) Fornusek, Martin. «Controversial ex-MP fired from her university post» The Kyiv Independent 2023-11-15 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  5. ↑ (Ingelesez) Tarasiuk, Taras; Umland, Andreas. «Unexpected Friendships: Cooperation of Ukrainian Ultra-Nationalists with Russian and Pro-Kremlin Actors» Illiberalism 2021-09-29 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  6. ↑ a b (Ukraineraz) «Одномандатний виборчий округ №116 (Львівська область)» Вибори 2012 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-09-29) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  7. ↑ (Ukraineraz) Ярема, Галина. «Ярослава Фарiон: «Коли казала доньці, щоб не йшла у політику, вона мені відповіла: «А хто буде боротися?»» Високий замок 2013-11-12 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2015-01-23) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  8. ↑ (Ukraineraz) «Ірина Фаріон» Свобода jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2009-04-02) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  9. ↑ (Ukraineraz) Тузяк, Назарій. «Ірина Фаріон захистила докторську дисертацію» Zaxid.net 2015-09-15 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  10. ↑ (Ukraineraz) «Ірина Фаріон захистила докторську дисертацію» Вголос 2015-09-15 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  11. ↑ (Ukraineraz) Нога, Христина. «Членство Ірини Фаріон в КПРС підтверджено офіційно» Zaxid.net 2013-11-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  12. ↑ (Ukraineraz) Марушкіна, Iрина. «Ірину Фаріон в члени КПРС приймав найближчий соратник Ющенка» Варiанти 2013-10-30 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-11-02) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  13. ↑ (Ukraineraz) «Фаріон також з комуністичним квитком у кишені!» Украинский диссидент 2013-11-14 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-11-17) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  14. ↑ (Errusieraz) «Украинскую националистку уличили в симпатии к русскому языку» Lenta.ru 2013-11-20 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  15. ↑ (Errusieraz) «Украинская националистка Фарион отчиталась за советский партбилет» ИноTV 2017-06-05 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  16. ↑ a b (Ukraineraz) «Фаріон Ірина Дмитрівна» Верховна Рада України jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-09-29) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  17. ↑ (Errusieraz) «Фарион назвала избирателей «рабами»» РИА Новости Украина 2014-10-28 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  18. ↑ a b (Errusieraz) «СБУ завела дело против Ирины Фарион из-за слов о русскоязычных в ВСУ» РБК 2023-11-15 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  19. ↑ (Errusieraz) «В Украине возбудили уголовное дело против экс-депутата Фарион» Радио Свобода 2023-11-15 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  20. ↑ (Ukraineraz) «Ірина Фаріон про Бандеру - ч.1» svobodaorgua 2009-10-08 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  21. ↑ (Errusieraz) «Во Львове Алёнам посоветовали „выезжать в Московию“» Корреспондент 2010-02-22 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  22. ↑ (Errusieraz) «Во Львове Машам посоветовали „ехать туда, где Маши живут“» Корреспондент 2010-02-22 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  23. ↑ (Errusieraz) «Ирина Фарион» Обозреватель jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2012-06-23) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  24. ↑ (Errusieraz) «Фарион предлагает посадить в тюрьму 5 млн "дегенератов, которые не говорят на украинском языке"» Корреспондент 2010-06-05 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  25. ↑ (Errusieraz) «Во Львове уволили водителя маршрутки, который отказался выключить русскую музыку по требованию Фарион» Корреспондент 2012-06-27 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  26. ↑ (Ukraineraz) «Гордон заявив, що його смерті хоче Фаріон: "свободівка" обматюкала журналіста» 24 канал 2019-03-05 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  27. ↑ (Ingelesez) Denisova, Kateryna. «Former Ukrainian MP Iryna Farion dies in Lviv after assassination attempt» The Kyiv Independent 2024-07-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  28. ↑ (Ukraineraz) «У Львові стріляли в Ірину Фаріон» Varta 1 2024-07-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  29. ↑ (Ukraineraz) Бодняк, Олександра. «У Львові вчинили замах на Ірину Фаріон» Zaxid.net 2024-07-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  30. ↑ (Errusieraz) «Украинский политик Ирина Фарион умерла в больнице после покушения» Meduza 2024-07-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  31. ↑ (Ukraineraz) «Мово, будь! Мово, живи і живи!» Слово Просвіти 2009-03-12 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2019-06-18) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  32. ↑ (Ukraineraz) «Фаріон дали премію «за бійцівські якості»» ТСН 2013-06-11 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2013-12-03) (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  33. ↑ (Ukraineraz) «Професор катедри української мови Ірина Фаріон стала лавреатом Обласної премії» Університет «Львівська політехніка».
  34. ↑ (Ukraineraz) Савенко, Марк. «Незавдовго до звільнення Фаріон нагородили найвищою нагородою Львівської політехніки» Українські Новини 2024-04-19 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).
  35. ↑ (Ukraineraz) «Стали відомі лауреати Всеукраїнської просвітянської премії імені Бориса Грінченка» Українська літературна газета 2023-12-13 (Noiz kontsultatua: 2024-07-20).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Iryna_Farion&oldid=9854693"(e)tik eskuratuta