Azaroaren 15

Azaroaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hemeretzigarren eguna da, 320.a bisurteetan. 46 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Imanol Erbiti Jaiotza: Iruñea, 1983 Unai Vencedor Jaiotza: Bilbo, 2000 Iker Begoña Jaiotza: Bilbo, 1976 Christian Andreu Jaiotza: Baiona, 1976 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Gerhart Hauptmann Jaiotza: Szczawno-Zdrój, 1862 eta 1862 Heriotza: Jagniątków (en) , 1946ko ekainaren 6a Georgia O'Keeffe Jaiotza: Sun Prairie (en) , 1887 eta 1887 Heriotza: Santa Fe, 1986ko martxoaren 6a William Herschel Jaiotza: Hannover, 1738 Heriotza: Slough, 1822ko abuztuaren 25a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 15ko jaiotzak Johann Kaspar Lavater • Petula Clark • Wolf Biermann • Michel Chasles • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Ignacio Aldekoa Jaiotza: Gasteiz, 1925eko uztailaren 24a Heriotza: Madril, 1969 Federiko Krutwig Jaiotza: Getxo, 1921eko maiatzaren 15a Heriotza: Bilbo, 1998 Antxon Ezeiza Jaiotza: Donostia, 1935eko irailaren 14a Heriotza: Donostia, 2011 Fernando Luis Ybarra López-Dóriga Jaiotza: Getxo, 1930eko otsailaren 10a Heriotza: Madril, 2001 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Johannes Kepler Jaiotza: Weil der Stadt, 1571ko abenduaren 27a Heriotza: Ratisbona, 1630 Henryk Sienkiewicz Jaiotza: Wola Okrzejska (en) , 1846ko maiatzaren 5a Heriotza: Vevey, 1916 Émile Durkheim Jaiotza: Épinal, 1858ko apirilaren 15a eta 1858 Heriotza: Paris, 1917 Comenius Jaiotza: Uherský Brod, 1592ko martxoaren 28a eta 1592 Heriotza: Amsterdam, 1670 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 15ko heriotzak Georg Kolbe • Ivan Sechenov • Theodore the Studite • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1940 - Naziek Varsoviako ghettoa itxi zuten, hasieran txarrantxarekin eta gero 3 m garai eta 18 km luze zen harresi batekin. 350.000 judu inguru sartu zituzten. 1995 - Espainian gerra garaietako heriotza zigorraren ezezpena adostu zen Senatuan. 2004 - Andorrak (irudian) Europar Batasunarekin kooperazio hitzarmena sinatu zuen. 2008 - Amets Arzallusek Iparraldeko Bertsolari Txapelketaren lehen edizioa irabazi zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: igandea 2021: astelehena 2022: asteartea 2024: ostirala 2025: larunbata 2026: igandea Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Alar, Alarne eta Pette.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1978 - Komando Autonomo Antikapitalistetako hiru kidek metrailetaz eraso zioten Guardia Zibilaren Aretxabaletako kuartelari.
• 1978 - Guardia zibilek, itsumustuan tiroka, Emilia Larrea Saez de Adacia etxeko andrea hil eta beste zenbait herritar zauritu zituzten, Arrasaten.
• 2006 - Fiskaltzak Segi erakundea 18/98 auzian sartzea eskatu zuen, ustez ETArekin zerikusia izateagatik.

Mundua

• 1920 - Nazioen Ligako lehen batzarra egin zen Genevan.
• 1940 - Naziek Varsoviako ghettoa itxi zuten, hasieran txarrantxarekin eta gero 3 m garai eta 18 km luze zen harresi batekin. 350.000 judu inguru sartu zituzten.
• 1983 - Ipar Zipreko Turkiar Errepublikak Zipretik independentzia aldarrikatu zuen.
• 1985 - Britainia Handiko lehen ministro Margaret Thatcherek eta Irlandako lehen ministro Garret FitzGeraldek Akordio Anglo-irlandarra sinatu zuten Hillsborough gazteluan (Ipar Irlanda).
• 1988 - Palestinako Aginte Nazionalak Palestinako Estatu independentea aldarrikatu zuen.
• 1995 - Espainian gerra garaietako heriotza zigorraren abolizioa adostu zen Senatuan.
• 2002 - Hu Jintao Txinako Alderdi Komunistako buruzagi bilakatu zen.
• 2004 - Andorrak Europar Batasunarekin kooperazio hitzarmena sinatu zuen.
• 2006 - Al Jazeera telebista kateak, bere ingelesezko kate berria aurkeztu zuen, Al Jazeera English.
• 2012 - Txinako Alderdi Komunistako idazkari nagusi Xi Jinping aukeratu zuten.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2007 - Imanol Urbieta musikari eta irakasleak irabazi zuen Anton Abbadia saria.
• 2008 - Amets Arzallusek Iparraldeko Bertsolari Txapelketaren lehen edizioa irabazi zuen.

Mundua

• 1935 - A Night at the Opera ("Gau Bat Operan") filma estreinatu zen, Sam Woodek zuzendu eta Groucho Marx, Chico Marx, Harpo Marx, Kitty Carlisle, Allan Jones eta Margaret Dumont aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1950 - Rio Grande filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta John Wayne, Maureen O'Hara, Ben Johnson, Harry Carey Jr., Victor McLaglen, J. Carrol Naish eta Chill Wills aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1969 - Goodbye, Mr. Chips (Agur, Chips jauna) filma estreinatu zen, Herbert Rossek zuzendu eta Peter O'Toole, Petula Clark, Michael Redgrave, Siân Phillips eta Alison Leggatt aktoreek antzeztu zuten.
• 1995 - Oviedon (Asturias) 15.000 lagunek asturieraren ofizialtasuna eskatu zuten.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 2001 - Microsoftek Xbox bideo-kontsola kaleratu zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1316 - Joanes I.a Nafarroakoa, Nafarroa eta Frantziako erregea (h. 1316).
• 1571 - Cristobal de la Cámara y Murga, bizkaitar apezpikua (h. 1641).
• 1844 - Manez Saint-Jean, Katxo, lapurtar bertsolaria (h. 1909).
• 1879 - Juan Usabiaga, gipuzkoar politikari eta ingeniaria (h. 1953).
• 1886 - Pedro Sanjuan, gipuzkoar musikagile, musika irakasle eta orkestra zuzendaria (h. 1976).
• 1887 - Indalecio Ojanguren, euskal argazkilari eta mendigoizalea (h. 1972).
• 1901 - Miguel Amilibia, euskal abokatu eta politikaria (h. 1982).
• 1920 - Eugenio Agirretxe, gipuzkoar idazle eta hizlaria eta Euskaltzain urgazlea (h. 2005).
• 1922 - Miren Uzkudun, Asteasu, gipuzkoar erraketista.
• 1930 - Jose Maria Satrustegi, nafar etnografoa, idazlea, itzultzailea, euskalaria eta apaiza (h. 2003).
• 1933 - Jesús Rodríguez Lafuente, bizkaitar haltera ohia.
• 1940 - Guy Poulou, lapurtar dentista, Ziburuko auzapeza (h. 2021).
• 1950 -
  • Joseba Azkarraga, EAko arabar politikaria, Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburu ohia.
  • Juan Martin Elexpuru, gipuzkoar idazlea eta itzultzailea.
• 1953 -
  • Jean-Michel Galant, baxenafar politikaria, Azkarateko alkatea.
  • Christine Etchevers, lapurtar margolaria.
• 1955 - Joan Villadelprat, 1 Formulako teknikaria, Epsilon Euskadi taldeko zuzendari izandakoa.
• 1960 -
  • Ricardo Arrien, bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Inma Errea, euskal idazle eta itzultzailea.
• 1976 -
  • Christian Andreu, lapurtar musikaria, Gojira death metal taldekoa.
  • Iker Begoña, bizkaitar futbolari ohia.
• 1983 - Imanol Erbiti, nafar txirrindularia.
• 1994 - Teresa Errandonea, gipuzkoar atleta, oztopo lasterketan aditua.
• 1996 - Antoine Dupont, lapurtar errugbilaria.
• 2000 - Unai Vencedor, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1397 - Nikolas V.a, Aita santua (h. 1455).
• 1607 - Madeleine de Scudéry, frantziar idazlea (h. 1701).
• 1708 - Pitt "Zaharra", Britainia Handiko Erresumako lehen ministroa (h. 1778).
• 1738 - William Herschel, alemaniar-britainiar astronomoa (h. 1822).
• 1757 - Jacques-Rene Hebert, frantziar politikari, iraultzaile eta kazetaria (h. 1794).
• 1766 - Rodolphe Kreutzer, frantziar musikagilea eta biolinista (h. 1831).
• 1776 -
  • Jose Joaquín Fernández de Lizardi, mexikar eleberrigilea (h. 1827).
  • Pehr Henrik Ling, suedierazko poeta eta suediar gimnastikaren sortzailea (h. 1839).
• 1784 - Jerôme Bonaparte, Napoleon I.aren anaia, Westfaliako erregea (h. 1860).
• 1822 - Fernando Savoiakoa, Savoia leinuko italiar noblea (h. 1855).
• 1827 - Jean François Bladé, frantziar historialaria (h. 1900).
• 1862 - Gerhart Hauptmann, alemanezko idazlea, 1912ko Literaturako Nobel Saria (h. 1946).
• 1867 - Emil Krebs, alemaniar eleaniztuna, sinologoa eta diplomazialaria, 68 hizkuntzatan jariotasunez hitz egiteko eta idazteko gai zena (h. 1930).
• 1868 - Emil Racovita, errumaniar biologoa (h. 1947).
• 1874 - August Krogh, daniar fisiologoa, 1920ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1949).
• 1876 - Anna de Noailles, frantziar idazlea (h. 1933).
• 1881 - William Pearse, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (h. 1916).
• 1887 -
  • Marianne Moore, estatubatuar olerkaria (h. 1972).
  • Georgia O'Keeffe, estatubatuar margolaria (h. 1986).
• 1889 - Manuel II.a Portugalgoa, Portugalgo erresumako azken erregea (h. 1932).
• 1890 - Richmal Crompton, ingeles eleberrigilea (h. 1969).
• 1891 -
  • William Averell Harriman, estatubatuar politikari, negozio-gizon eta diplomazialaria (h. 1986).
  • Erwin Rommel, Bigarren Mundu Gerran Alemaniako zelai-jenerala (h. 1944).
• 1897 - Aneurin Bevan, galestar politikaria (h. 1960).
• 1907 - Claus von Stauffenberg, alemaniar militarra, Hitler hiltzeko konplot bateko buruzagietako bat (h. 1944).
• 1912 - André Chastel, frantziar idazle eta historialaria (h. 1990).
• 1914 - Jorge Bolét, kubatar-estatubatuar musikagilea (h. 1990).
• 1920 - Gesualdo Bufalino, italiar idazlea (h. 1996).
• 1922 -
  • Giorgio Manganelli, italiar idazlea (h. 1990).
  • Francesco Rosi, italiar zinemagilea (h. 2015).
• 1924 - Faustino Menéndez Pidal de Navascués, espainiar heraldista (h. 2019).
• 1927 - Bill Rowling, Zeelanda Berriko 30. lehen ministroa (h. 1995).
• 1929 - Ed Asner, estatubatuar aktorea (h. 2021).
• 1930 -
  • J. G. Ballard, britainiar idazlea (h. 2009).
  • Maria Antonia Canals, kataluniar matematikaria.
• 1931 -
  • Mwai Kibaki, Kenyako presidentea (h. 2022).
  • Pascal Lissouba, Kongoko Errepublikako presidentea (h. 2020).
• 1932 - Ahmad Bahgat, egiptoar idazle eta kazetaria (h. 2011).
• 1933 - Françoise Héritier, frantziar antropologo, etnologo eta feminista (h. 2017).
• 1936 - Haydée Padilla, argentinar aktorea (h. 2022).
• 1937 - Fernando Schwartz, espainiar idazle eta kazetaria.
• 1938 - Ronnie Kasrils, hegoafrikar politikari, gidoigile, zinema-zuzendari eta gatazka-bitartekaria.
• 1939 - Yaphet Kotto, estatubatuar aktorea (h. 2021).
• 1942 -
  • Daniel Barenboim, argentinar-israeldar-palestinar-espainiar orkestra-zuzendari eta piano-jotzailea.
  • David Crighton, galestar matematikaria (h. 2000).
• 1943 - Virginia Trimble, estatubatuar astronomoa, izar eta galaxien egitura eta eboluzioan eta astronomiaren historian espezializatua.
• 1945 - Anni-Frid Lyngstad, suediar pop eta jazz abeslaria, ABBAko taldekidea.
• 1946 - Natela Sturua, georgiar hizkuntzalaria da, euskaltzalea, eta euskaltzain urgazlea.
• 1948 - Eva Furnari, italo-brasildar idazle eta ilustratzailea.
• 1953 -
  • Christine Etchevers, lapurtar margolaria.
  • Toshio Takabayashi, japoniar futbolari ohia.
• 1954 - Aleksander Kwaśniewski, Poloniako presidente ohia.
• 1957 - Paco Mir, kataluniar aktore, umoregile, gidoilari eta zinema-zuzendaria.
• 1959 - Susana Fortes, galiziar idazlea, artikulugilea eta irakaslea.
• 1963 - Toru Sano, japoniar futbolari ohia.
• 1964 - Philippe Montanier, frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1965 - Montse Roca, bizkaitar udal-politikaria eta ekintzailea.
• 1967 - François Ozon, frantziar zinema zuzendaria.
• 1970 - Patrick M'Boma, kamerundar futbolari ohia.
• 1974 -
  • Chad Kroeger, kanadar abeslaria eta gitarra jotzailea, Nickelback taldeko kidea.
  • Ingrida Šimonytė, Lituaniako lehen ministroa.
• 1976 - Virginie Ledoyen, frantziar modelo eta aktorea.
• 1978 - Alberto Casero Ávila, PPko espainiar politikaria.
• 1979 - Albert Rivera, kataluniar abokatu eta politikaria, Herritarrak - Herritarron Alderdia alderdi politikoaren sortzailea.
• 1981 - Lorena Ochoa, mexikar golflaria.
• 1982 - Jenifer, frantziar abeslaria.
• 1983 - Laura Smet, frantziar aktore eta abeslaria.
• 1985 - Yuzo Kobayashi, japoniar futbolaria.
• 1986 - Sania Mirza, indiar tenislaria, WTA titulua irabazi zuen Indiako lehen emakumezkoa.
• 1987 - Clevin Hannah, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
• 1989 - Cristinini, kataluniar Interneteko-izar eta youtuberra.
• 1990 - Lukáš Krpálek, txekiar judoka.
• 1991 - Shailene Woodley, estatubatuar aktorea.
• 1996 -
  • Marta Soto, espainiar abeslari eta konpositorea.
  • Demi Vollering, herbeheretar txirrindularia.
• 1997 -
  • Paula Badosa, estatubatuar-kataluniar tenislaria.
  • Teresa Paneque, txiletar-espainiar astronomoa, idazlea eta dibulgatzaile zientifikoa.
• 2001 - Luna Schaller, alemaniar aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1236 - Lope II.a Diaz Harokoa, ezagutzen den Bizkaiko seigarren jauna.
• 1801 - Pierre-Léon Basterretxe, lapurtar bankari eta armadorea, Parisen (j. 1763).
• 1922 - Christoph Dufau, euskal idazlea (j. 1888).
• 1930 - Cipriano Olaso, iruindar teologoa eta apaiza (j. 1868).
• 1957 - Fernando Sasiain, gipuzkoar politikaria, Donostiako alkatea Bigarren Errepublikan, Palentzian (j. 1894).
• 1969 - Inazio Aldekoa, gasteiztar idazlea, Madrilen (j. 1925).
• 1983 - Maria Garaiar Rekalde, Comète sareko gipuzkoar kolaboratzailea (j. 1893).
• 1998 - Federiko Krutwig, getxoztar idazlea eta politikaria (j. 1921).
• 2001 - Fernando Ybarra López-Dóriga, euskal noble, enpresaburu eta politikaria, Madrilen (j. 1930).
• 2011 - Antxon Ezeiza, euskal zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (j. 1935).
• 2016 - Fernando Redón, iruindar arkitektoa (j. 1929).

Mundua

• 668 - Konstante II.a, Bizantziar Inperioko agintaria (j. 630).
• 1280 - Alberto Handia, alemaniar teologo, filosofo, apaiz eta apezpiku katolikoa.
• 1592 - Comenius, Moraviako irakasle, zientzialari, hezitzaile eta idazlea (j. 1592).
• 1594 - Martin Frobisher, ingeles itsasgizona (j. 1539 ingurua).
• 1630 - Johannes Kepler, alemaniar matematikari eta astronomoa (j. 1571).
• 1691 - Aelbert Cuyp, herbeheretar Urrezko Aroko margolaria (j. 1620).
• 1706 - Tsangyang Gyatso, seigarren Dalai Lama (j. 1683).
• 1781 - Tupac Katari, Espainiar Inperioaren aurka Bolivian aritu zen buruzagi indigena.
• 1787 - Christoph Willibald Gluck, alemaniar musikaria (j. 1714).
• 1802 - George Romney, ingeles margolaria (j. 1734).
• 1819 - José Antonio Anzoátegui, Venezuelako Independentzia Gerrako militar famatua (j. 1789).
• 1832 - Jean-Baptiste Say, frantziar ekonomialaria (j. 1767).
• 1853 - Maria II.a Portugalgoa, Portugalgo erregina (j. 1819).
• 1863 - Frederiko VII.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (j. 1808).
• 1908 - Cixi, Txinako enperatriz erregeordea edo enperatriz alarguna (j. 1835).
• 1910 - Wilhelm Raabe, alemaniar eleberrigilea (j. 1831).
• 1916 - Henryk Sienkiewicz, poloniar idazlea, 1905eko Literaturako Nobel Saria (j. 1846).
• 1917 - Émile Durkheim, frantziar soziologoa (j. 1858).
• 1919 - Alfred Werner, suitzar kimikaria, 1913ko Kimikako Nobel Saria (j. 1866).
• 1934 - Alice Liddell, Lewis Carrollek Alice pertsonaia sortzeko oinarria (j. 1852)
• 1944 -
  • Edith Durham, britainiar margolaria, ilustratzaile zientifikoa, antropologo , bidaia-idazlea eta Balkanetako esploratzailea (j. 1863).
  • Petiso Orejudo, argentinar serieko hiltzailea (j. 1896).
• 1949 - Nathuram Godse, Mohandas Karamchand Gandhi hil zuen abertzale hindua (h. 1910).
• 1953 - Jorge de Lima, brasildar idazle, itzultzaile, margolari, politikari eta medikua (j. 1893).
• 1954 - Lionel Barrymore, estatubatuar antzerki, zinema eta irrati aktorea (j. 1878).
• 1958 - Tyrone Power, estatubatuar aktorea (j. 1914).
• 1959 - Charles Thomson Rees Wilson, eskoziar fisikaria, 1927ko Fisikako Nobel Saria (j. 1869).
• 1961 - Maja Fjæstad, suediar artista (j. 1873).
• 1963 - Fritz Reiner, hungariar-estatubatuar orkesta zuzendaria (j. 1888).
• 1967 - Michael James Adams, estatubatuar pilotu eta astronauta, X-15 hegazkin-kohetearekin istripuan (j. 1930).
• 1970 - Konstantinos Tsaldaris, Greziako lehen ministroa (j. 1884).
• 1971 - Rudolf Abel, Sobietar Batasuneko espioia (j. 1903).
• 1976 -
  • Maurice Champreux, frantziar zinema zuzendaria (j. 1893).
  • Jean Gabin, frantziar antzezlea (j. 1904).
• 1977 - Georges Philippe Friedmann, frantziar soziologoa (j. 1902).
• 1978 - Margaret Mead, estatubatuar antropologoa eta feminista nabarmena (j. 1901).
• 1985 - Meret Oppenheim, alemaniar artista (j. 1913).
• 1986 - Alexander Tansman, poloniar-frantziar musikagilea, orkestra-zuzendaria eta piano-jotzailea (j. 1897).
• 1996 - Alger Hiss, estatubatuar legelari eta diplomatikoa, Sobietar Batasuneko espioia (j. 1904).
• 1998 - Stokely Carmichael, estatubatuar politikaria eta beltzen aldeko aktibista (j. 1941).
• 2001 - Alberto Ullastres, espainiar politikaria, ekonomista eta legelaria (j. 1914).
• 2003 - Mohamed Xukri, Rif aldeko idazle eta eleberrigilea (j. 1935).
• 2006 - Adelaida Las Santas, espainiar kazetari eta poeta (j. 1918).
• 2009 -
  • Pierre Harmel, Belgikako 40. lehen ministroa (h. 2009).
  • Antonio de Nigris, mexikar futbolaria (j. 1978).
• 2013 - Glafkos Kliridis, Zipreko presidentea (j. 1919).
• 2014 - Leslie Feinberg, estatubatuar mari-mutil, lesbiana eta transgenero aktibista, komunista eta idazlea (j. 1949).
• 2015 - Moira Orfei, italiar artista, aktorea, telebistako aurkezlea eta zirkuko artista (j. 1931).
• 2016 -
  • Sixto Durán Ballén, Ekuadorko presidentea (j. 1921).
  • Julia Sánchez Carrilero, espainiar arkeologoa (j. 1925).
• 2017 -
  • Françoise Héritier, frantziar antropologo, etnologo eta feminista (j. 1933).
  • Lil Peep, estatubatuar-suediar rap-kantaria, abeslaria, musikagilea, modeloa eta musika-ekoizlea (j. 1996).
• 2018 -
  • Takayuki Fujikawa, japoniar futbolaria (j. 1962).
  • Zhores Medvedev, errusiar biologoa (j. 1925).
• 2019 - Harrison Dillard, estatubatuar atleta (j. 1923).
• 2020 - Ray Clemence, ingeles futbol atezaina (j. 1948).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Alar, Alarne eta Pette.
• Errepublikaren jaia ospatzen da Brasilen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2982
• Multimedia: 15 November

Azaroaren 14 | Urteko egutegi | Azaroaren 16