Joseph Fourier

Joseph Fourier
	; Irudi gehiago
8. seat 5 of the Académie française (en)
Prefect of Rhône (en)
Prefect of Isère (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Jean-Baptiste Joseph Fourier
Jaiotza	Auxerre, 1768ko martxoaren 21a
Herrialdea	Frantzia
Heriotza	Paris, 1830eko Maiatzaren 16a (62 urte)
Hobiratze lekua	Père Lachaise hilerria; Grave of Fourier (en)
Familia
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Hezkuntza
Heziketa	École normale supérieure ; École normale (en) ; (1794 -
Tesi zuzendaria	Joseph-Louis Lagrange
Doktorego ikaslea(k)	Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet; Giovanni Plana (en) ; Claude-Louis Navier (en)
Hizkuntzak	frantsesa
Irakaslea(k)	Joseph-Louis Lagrange
Ikaslea(k)	ikusi Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, fisikaria, historialaria, arkeologoa, unibertsitateko irakaslea, goi-funtzionarioa, ingeniaria eta idazlea
Lantokia(k)	Paris
Enplegatzailea(k)	École normale supérieure ; Grenobleko Unibertsitatea ; École polytechnique (1795eko Irailaren 1a -
Lan nabarmenak	ikusi Fourierren serie; Fourierren transformatu; heat equation (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko ofiziala ; Grand prix des sciences mathématiques (1812) ; Foreign Member of the Royal Society (1823ko Abenduaren 11) ; 72 names on the Eiffel Tower ;
Kidetza	Royal Society; Frantses Akademia; Suediako Zientzien Errege Akademia; Frantziako Zientzien Akademia; Zientzien Errusiar Akademia; Prusiako Zientzien Akademia; Académie Nationale de Médecine (en)

Jean-Baptiste-Joseph Fourier (Auxerre, Frantzia, 1768ko martxoaren 21 - Paris, 1830eko maiatzaren 16) matematikari eta fisikari frantziar bat izan zen, funtzio periodikoen arloan Fourierren serieak izeneko serie trigonometrikoetarako deskonposizioari buruz egindako lanagatik ezaguna. 1992an aurkitu zen (10101) Fourier asteroideak bere izena darama.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jostun baten hamargarren semea zen Fourier, eta gaztaroa zailtasunez josia izan zuen. Arazo ekonomiko larriak zituen familiak, eta hori gutxi balitz hamar urte zituelarik umezurtz geratu ziren Fourier eta bere anai-arrebak. Udalak Joseph Pallais Auxerreko organu-jotzailearen tutoretzapean ezarri zuen, eta honek irakatsi omen zion idazten eta irakurtzen.

Auxerreko eskola beneditarrean hasi zituen ikasketak, eta bertako apaizen eskutik bortxaketak pairatu omen zituen, puntuak behar izateraino. Frantziako Iraultzan parte hartu zuen eta Robespierreren gainbeherari esker gillotinatik libratu zen. Goi Mailako Eskola Normalean sartu zen, non maisu bezala Joseph Louis Lagrange eta Pierre Simon Laplace izan zituen.

Napoleonen Egiptoko kanpainan parte hartu zuen 1798an eta konkistatutako lurraldean goi mailako postu diplomatiko bat eduki zuen. Frantziara itzultzean 1801ean, Napoleonen Isèreko prefektu izendatu zuen.

Zientzia akademia frantsesean sartu zen 1817an, eta bost urte beranduago matematika eta fisika arloetako idazkari nagusi izendatu zuten. Parisen zendu zen, 1830eko maiatzaren 16an.

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grenoblen burutu zituen beroaren zabaltzeari buruzko esperimentuak, tenperaturaren eboluzioa serie trigonometrikoen bidez modelatzea ahalbidetu ziotenak. Lan hauek fenomeno fisikoen modelaketa matematikoa hobetu zuen eta termodinamikaren oinarria osatu zuten. Garatu zuen transformatua bere izena ere darama bere ohorez. Berotegi efektua zientifikoki justifikatzen lehena izan zen.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joseph Fourier

Datuak: Q8772
Multimedia: Joseph Fourier