Judah Loew ben Bezalel

Wikipedia, Entziklopedia askea
Judah Loew ben Bezalel


Margraviate of Moravia (en) Itzuli Landesrabbiner (en) Itzuli

1553 (egutegi gregorianoa) - 1573 (egutegi gregorianoa)

Pragako Chief Rabbi (en) Itzuli

Bizitza
JaiotzaPoznań, 1520
HeriotzaPraga, 1609ko irailaren 17a (88/89 urte)
Hobiratze lekuaPragako antzinako hilerri judutarra
Familia
Seme-alabak
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakerrabinoa, matematikaria eta filosofoa
Lantokia(k)Praga
Poznań eta Mikulov
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioajudaismoa

Judah Loew ben Bezalel (hebreeraz: יהודה ליווא בן בצלאל) (1512 eta 1526 artean – 1609ko irailaren 17an)[1], Loew, Löw, Loewe, Löwe edo Levai Errabinoa, Pragako Maharala (hebreeraz מהר״ל מפראג), edo Maharala, Talmudaren akademiko, mistiko judu eta filosofoa zen, Mikulov (Moravia) eta Praga (Bohemia) hirietako errabinoa izateaz gain.[2][3]

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maharalaren izenak ("Löw" edo "Loew") alemanezko Löwe "lehoi" hitzetik eratorriak dira, (cf. "Levai") Leib yiddish hitzaren antzera. Izen hauek hebreerazko "Juda" edo Yehuda izenaren kinui edo ordezko izenak dira,[4][5] Hebrear Bibliaren arabera Judah-ren tribuaren izena, eta lehoiarekin ikurrarekin erlazionatua.[6]

Genesiaren liburuan, Jakob aitalehena bere seme Judarengana "Lehoi Gazte" (Gur Aryeh) bezala zuzendu zen bedeikatu zuenean.[7]

Familia eta ondorengoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maharalaren familia, Perla Shmelkes (? - 1610) emazteak, sei alabak eta seme batek osatzen zuten. Semea, Bezalel (? - 1600), errabinoa bilakatu zen Kolínen.[8][9][10]

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Gur Aryeh ("Lehoi Gaztea", Praga 1578).[11]
  • Gevuroth Hashem ("Jainkoaren Ekintza Ahaltsuak", Krakovia 1582).[12]
  • Derech Chaim ("Bizimodua", Krakovia 1589).[13]
  • Derashot ("Sermoiak", Praga 1589 eta 1593).[14]
  • Netivoth Olam ("Munduko Bidezidorrak", Praga 1595-1596).[15]
  • Be'er ha-Golah ("Erbesteko Putzua", Praga 1598).[16]
  • Netzach Yisrael ("Israeleko betikotasuna", Praga 1599). Netzach "betikotasun" hitzak, garaipen hitzaren erro bera du.[17]
  • Tif'ereth Yisrael ("Israelen Aintza", Venezia 1599).[18]
  • Or Chadash ("Argi berri bat", Praga 1600).
  • Ner Mitzvah ("Aginduaren Kandela", Praga 1600).[19]
  • Chiddushei Aggadot ("Aggadaren Nobela"). XX. mendean aurkitu zen.
  • Divrei Negidim ("Errektoreen Hitzak", ca.1895 - ca.1925). Yudel Rosenberg errabinoak argitaratu zuen, Pesaj-eko prozedurari (Seder Pesach, סדר) buruz; Maharalaren hitzetan oinarriturik eta bere ideiak bateratuz.[20]

Golem kondaira[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Golem»

Golema (hebreeraz: גולם) judu mitologia eta folkloreko izaki animatu antropomorfikoa da, material bizigabez (normalean buztina edo lohia) egina.[21][22][23]

Golemaren istorio zaharrenak judaismo goiztiarrera (OAA VI. mendea - OA 70) datatzen dira. Talmudeko Sanedrin Tratatuan (Sanedrin 38b) aipatzen da nola Adam hasiera batean golem bat bezala sortu zen, bere hautsa "forma gabeko oskola batean" bateratu zenean.[24] Golemak izaki antropometrikoak izan arren, ez dira gizaki bilakatzen. Hasiera batean, golemaren ezgaitasun nagusia, hitz egiteko ezintasuna zen.[25]

Erdi Aroan Sorkuntzaren Liburua (Sefer Yetzirah) aztertu zen.[26][27]

Loew eta Golem; Mikoláš Aleš, 1899.

Golemaren kontakizun ezagunena Judah Loew errabinoarena da, .[28][29]

Historialari eta kritikoen ikuspegitik Golemaren kondaira XIX. mende hasierako asmakizun literario alemaniarra izan zen. Ezagutzen diren lehen idatzizko iturriak autore alemaniar-judutarren eskutikoak dira;[30] besteak beste, Friedrich Korn-en Der Jüdische Gil Blas (1834),[31][32][33] Berthold Auerbach-en Spinoza (1837), Gustav Philippson-en Der Golam, eine Legende (1841), Franz Klutschak-en Der Golam des Rabbi Löw (1841), Adam Tendlau-ren Der Golem des Hoch-Rabbi-Löw (1842) eta Leopold Weisel-en Der Golem (1847).[33][34]

Herri-kulturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artelanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Film eta telebistan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gobernu eta erakundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikusi,[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Adlerstein Y. Be'er Hagolah: The Classic Defense of Rabbinic Judaism Through the Profundity of the Aggadah. New York, NY: Mesorah Publications, 2000. ISBN 1-57819-463-6.[42]
  • Aharon Kleinberger, The Educational Theory of the Maharal of Prague [Hebrew] (Magnes: 1962).
  • Andre Neher, Jewish Thought and the Scientific Revolution: David Gans (1541–1613) and his times (Oxford-New York: Littman Library, 1986).
  • Benjamin Gross, Netzah Yisrael (Tel Aviv: Devir, 1974)
  • Byron L. Sherwin, Mystical Theology and Social Dissent: The Life and Works of Judah Loew of Prague (Fairleigh Dickinson University Press, 1982).
  • Byron L. Sherwin, (2001). «THE LEGACY OF RABBI JUDAH LOEW OF PRAGUE» European Judaism: A Journal for the New Europe 34 (1): 124–130. ISSN 0014-3006. [43]
  • David Gans, 1541-1613 : disciple du Maharal, assistant de Tycho Brahe et de Jean Kepler (1974; David Gans, 1541-1613 : disciple of Maharal, assistant of Tycho Brahe and of Johannes Kepler) ISBN 2-252-01723-6.[44]
    • English translation as Jewish thought and the scientific revolution of the sixteenth century : David Gans (1541-1613) and his times (1986) OUP. ISBN 978-0-19-710057-8.[45]
  • Eliyahu Yaakov Deutsch, Shabbos Insights Of The Maharal Jerusalem: Targum, 2009.
  • Gregor Brand (2008). "Löw, Juda (Yehuda, Jehudah, Yudah, Judah) ben Bezalel (auch Löwe, Löb, Livia, Liwa etc., Akronym: "MaHaRaL")". In Bautz, Traugott (ed.). Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL) (in German). Vol. 29. Nordhausen: Bautz. cols. 858–877. ISBN 978-3-88309-452-6.[46]
  • Gross, Benjamin, Yehi Or (Reʾuven Mass, 1995).
  • Gross, Benjamin, Netsah Yiśraʾel Tel Aviv : Devir, 1974.
  • Martin Buber, "The Beginning of the National Idea" On Zion: The History of an Idea. (New York, Schocken Books, 1973).
  • Mordechai Breuer, "The Maharal of Prague's Disputation with Christians: A Reappraisal of Be'er Ha-Golah" in Tarbiẕ (1986) 253-26.
  • Moshe Zuriel "Numbers: Their meaning and Symbolism According to Maharal" [Hebrew] HaMaayan 18:3 (1978) 14–23; 18:4 (1978) 30–41, reprinted in Sefer Ozrot Gedolei Yisroel (Jerusalem:2000) volume 1, pp. 204–228.
  • Neher, Faust et le Maharal de Prague: le Mythe et le Reel (Paris: Presses Universitaires de France, 1987).
  • Neher, Le Puits de l'Exil: la Theologie Dialectique du Maharal de Prague (Paris: A. Michel, 1996).[47]
  • Neher, Mishnato shel ha-Maharal mi-Prague, Reʾuven Mass, c2003.
  • Otto Dov Kulka, "The Historical Background of the National and Educational Teachings of the Maharal of Prague" [Hebrew] Zion 50 (1985) 277–320.
  • Shulman, Yaacov Dovid (1992). The Maharal of Prague: The Story of Rabbi Yehudah Loew. CIS Publishers. ISBN 978-1-56062-168-3.[48]
  • Rivka Schatz Uffenheimer, "Maharal's Conception of Law- Antithesis to Natural Law" Jewish Law Annual Vol. VI.
  • Rivka Schatz Uffenheimer, "Existence and Eschatology in the Teachings of the Maharal" Immanuel 14 (Spring 1982) 66–97; Immanuel 15 (Winter 1982-3) 62–72.
  • Vajda, Georges. (1967). «André Neher. Le puits de l'exil. La théologie dialectique du Maharal de Prague» Revue de l'histoire des religions 171 (2): 229–234.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «JUDAH LÖW (LÖB, LIWA) BEN BEZALEEL - JewishEncyclopedia.com» jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-12).
  2. ↑ «Ancestors of the Maharal of Prague» www.loebtree.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  3. ↑ (Ingelesez) «Torah.org» Torah.org 2017-02-06 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  4. ↑ Potok, Chaim. Wanderings: History of the Jews. Ballantine Books, New York, 1978
  5. ↑ Telushkin, Joseph. Jewish literacy. William Morrow and company, New York, 1991.
  6. ↑ (Ingelesez) «Bible Gateway passage: Judges 1:1-2 - New King James Version» Bible Gateway (Noiz kontsultatua: 2022-07-27).
  7. ↑ (Ingelesez) «Génesis 49:9 - Bible Gateway» www.biblegateway.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-27).
  8. ↑ «Ancestors of the Maharal of Prague» www.loebtree.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  9. ↑ «Descendants of Rabbi JUDAH LOEW» www.heymannfamily.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  10. ↑ Polakovic, Daniel. Judah Loew ben Bezalel, called Maharal. A Study on His Genealogy and Biography. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  11. ↑ (Ingelesez) «Torah.org» Torah.org 2019-06-26 (Noiz kontsultatua: 2022-07-12).
  12. ↑ «Gevurot Hashem» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  13. ↑ «Derekh Chayim» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  14. ↑ «Drashot Maharal» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  15. ↑ «Netivot Olam» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  16. ↑ «Be'er HaGolah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  17. ↑ «Netzach Yisrael» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  18. ↑ «Tiferet Yisrael» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  19. ↑ «Ner Mitzvah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  20. ↑ «Divrei Negidim on Pesach Haggadah» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  21. ↑ Idel, Moshe. (1990). Golem : Jewish magical and mystical traditions on the artificial anthropoid. State University of New York Press ISBN 0-585-08857-8. PMC 42856278. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  22. ↑ (Gaztelaniaz) «Leyendas del rabino Löw y su Golem» Radio Prague International 2004-08-28 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  23. ↑ (Ingelesez) Patai, Raphael. (2015-03-26). Encyclopedia of Jewish Folklore and Traditions. Routledge ISBN 978-1-317-47171-4. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  24. ↑ «Sanhedrin 38b» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  25. ↑ «Sanhedrin 65b» www.sefaria.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  26. ↑ Trachtenberg, Joshua. (2004). Jewish magic and superstition : a study in folk religion. University of Pennsylvania Press ISBN 1-283-89881-0. PMC 843080489. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  27. ↑ «GOLEM - JewishEncyclopedia.com» www.jewishencyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  28. ↑ (Ingelesez) elisniv. (2011-02-01). «The Golem in the Attic» Moment Magazine (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  29. ↑ (Ingelesez) Bilefsky, Dan. (2009-05-10). «Hard Times Give New Life to Prague’s Golem» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  30. ↑ (Ingelesez) Gelbin, Cathy S.. (2011). The Golem Returns: From German Romantic Literature to Global Jewish Culture, 1808-2008. University of Michigan Press ISBN 978-0-472-11759-8. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  31. ↑ Populäres Judentum : Medien, Debatten, Lesestoffe. Niemeyer 2009 ISBN 978-3-484-97104-2. PMC 497897786. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  32. ↑ [https://web.archive.org/web/20150927064901/http://gutenberg.spiegel.de/buch/-502/6 «Der j�dische Gil Blas von Joseph Seligmann Kohn - Text im Projekt Gutenberg»] web.archive.org 2015-09-27 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  33. ↑ a b (Alemanez) Der jüdische Gil Blas / hrsg. u. mit Anmerkungen begleitet v. einem Unbefangenen [Selig Korn. ] 1834 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  34. ↑ (Gaztelaniaz) «Der Jüdische Gil Blas 1834 | PDF» Scribd (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  35. ↑ «Containing the Monster: The Golem in Expressionist Film and» paperzz.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  36. ↑ Wegener, Paul; Galeen, Henrik. (1915-04-08). Der Golem. Deutsche Bioscop GmbH (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  37. ↑ Wegener, Paul; Gliese, Rochus. (1917-04-09). Der Golem und die Tänzerin. Deutsche Bioscop GmbH (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  38. ↑ Wegener, Paul; Boese, Carl. (1921-06-19). Der Golem, wie er in die Welt kam. Projektions-AG Union (PAGU) (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  39. ↑ «Israel '98 World Stamp Exhibition» www.engaging.net (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  40. ↑ «THE ISRAEL PHILATELIC FEDERATION - JEWISH MONUMENTS IN PRAGUE JOINT ISSUE ISRAEL-CZECH REPUBLIC series» web.archive.org 2011-07-21 (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  41. ↑ «News1 מחלקה ראשונה» www.news1.co.il (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  42. ↑ Judah Loew ben Bezalel, approximately. (2000). Be'er hagolah = [Beʼer ha-golah : the classic defense of rabbinic Judaism through the profundity of the Aggadah. ] (1st ed. argitaraldia) Mesorah Publications ISBN 1-57819-463-6. PMC 48390849. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  43. ↑ Sherwin, Byron L.. (2001). «THE LEGACY OF RABBI JUDAH LOEW OF PRAGUE» European Judaism: A Journal for the New Europe 34 (1): 124–130. ISSN 0014-3006. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  44. ↑ Neher, André.. (1974). David Gans, 1541-1613 : disciple du Maharal, assistant de Tycho Brahe et de Jean Kepler. Klincksieck ISBN 2-252-01723-6. PMC 1325181. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  45. ↑ Neher, André.. (1986). Jewish thought and the scientific revolution of the sixteenth century : David Gans (1541-1613) and his times. Published for the Littman Library by Oxford University Press ISBN 0-19-710057-0. PMC 12695182. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  46. ↑ Bautz, Friedrich Wilhelm. (1970-1990). Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon. ISBN 3-88309-040-9. PMC 291776. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  47. ↑ Neher, André.. (1987). Faust et le Maharal de Prague : le mythe et le réel. (1re éd. argitaraldia) Presses universitaires de France ISBN 2-13-039777-8. PMC 17654491. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).
  48. ↑ (Ingelesez) Shulman, Yaacov Dovid. (1992). The Maharal of Prague: The Story of Rabbi Yehudah Loew. CIS ISBN 978-1-56062-168-3. (Noiz kontsultatua: 2022-07-26).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Judah_Loew_ben_Bezalel&oldid=9607628"(e)tik eskuratuta