Kardu

Kardua Asteraceae familiako hainbat espezieri ematen zaien izena da, oro har hosto konposatuak, lore more-urdinkarak eta fruitu arantzatsua dutenak. Landare belarkarak dira, nahiz eta tamaina handikoak izatera irits daitezkeen. Arantzak dauzkate hostoetan, zurtoinean eta infloreszentziako brakteetan. Infloreszentzian loreak kapitulu trinkoak osatuz bilduta daude.

Kardu espezierik tipikoenak Carduus eta Cirsium generoetakoak dira. Kardu jangarriak, berrriz, Cynara generokoak dira. Azken talde honetan baratze-kardua (Cynara cardunculus) eta orburua (Cynara scolymus) daude.

Espezieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hona hemen espezie batzuk:

Baratze-kardua (Cynara cardunculus edo Cynara cardunculus var. sylvestris)
Orburua (Cynara scolymus edo Cynara cardunculus var. scolymus)
Txori-kardua (Cnicus benedictus)
Astalikardua (Silybum marianum)
Astakardua (Cirsium vulgar)
Kardulatza (Cirsium arvense^[1])

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Kardu" hitza latineko "cardŭus, -i" hitzetik dator, zentzurik zabalenean, hau da, Carduus generoa bakarrik ez ezik, hainbat familiatako landare batzuk ere hartzen ditu barruan (Asteraceae, Dipscaceae, Umbelliferae eta abar). Badirudi hitzak ez duela jatorri indoeuroparra, baizik eta gaur egungo Tunisia izan zitekeen Afrikako probintzia latinoa (Kartago izan zena), non "cerda" edo "cherda" hitzak arnika kardua izendatzeko erabiltzen zen; hitz horren jatorria amazigera edo puniera litzateke, hizkuntza horietan "krd" erroaren esanahia "ziztatu" da, eta cardus eta carduus-era eboluzionatuko zuen, aldi berean, bere erabilera beste landare arantzadunetara hedatuko zen. Plinio Zaharrak,bere Naturalis Historia-n (19, 54, 152, 153), cardus hitza erabili zuen orburuak eta karduak izendatzeko, batez ere Kartagon eta Kordoban hazitakoak aipatuz ("... Cardinals apud Carthaginem Magnam Cordubamque ... »), cǐnăra hitzaren ordez, klasikoagoa zena, aipatutako probintziako jatorria indartuz.

Hortik eratortzen dira hainbat hizkuntza eta dialektotako hitz baliokideak, batez ere europarrak: chardon frantsesez, tcherdon flandrieraz, kardono Ido hizkuntzaz, cardi italieraz, card katalanez, karduo Esperantoan, cardo portugesez, kardu euskaraz eta abar.