Luisa Suediakoa

Luisa Suediakoa
	; Irudi gehiago
Consort of Denmark (en)	; 1906ko urtarrilaren 29a - 1912ko maiatzaren 14a ; ← Luisa Hesse-Kasselgoa - Alexandrine Danimarkakoa →
Consort of Denmark (en)
Bizitza
Jaiotza	Stockholmeko Errege Jauregia, 1851ko urriaren 31
Herrialdea	Suedia ; Danimarka
Bizilekua	Stockholmeko Errege Jauregia; Amalienborg jauregia; Charlottenlund Palace (en)
Lehen hizkuntza	suediera
Heriotza	Amalienborg jauregia, 1926ko martxoaren 20a (74 urte)
Hobiratze lekua	Roskildeko katedrala
Familia
Aita	Karlos XV.a Suediakoa
Ama	Luisa Herbeheretakoa
Ezkontidea(k)	Frederiko VIII.a Danimarkakoa (1869ko uztailaren 28a - 1912ko maiatzaren 14a)
Seme-alabak	ikusi Kristian X.a Danimarkakoa; Haakon VII.a Norvegiakoa; Luisa Danimarkakoa; Prince Harald of Denmark (en) ; Ingebord Suediakoa; Thyra Danimarkakoa; Prince Gustav of Denmark (en) ; Dagmar Danimarkakoa;
Haurrideak	ikusi Prince Carl Oscar, Duke of Södermanland (en) ; Carl Rudolf Bernadotte Nordenstam (en) ;
Leinua	House of Bernadotte (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	suediera; daniera; greziera
Irakaslea(k)	Hilda Elfving (en) ; Nancy Edberg (en) ; Lorentz Dietrichson (en)
Jarduerak
Jarduerak	ezkontidea, aristokrata eta filantropoa
Jasotako sariak	ikusi Order of the Elephant (1906ko urriaren 31) ; Dame of the Order of Saint Isabel ; Order of Louise ; Order of Saint Catherine ; Dame of the Order of Queen Maria Luisa (1886ko urtarrilaren 21a) ;
Ezizena(k)	Sessan eta Stockholmsrännstensungen
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	luteranismoa

Lovisa Josefina Eugenia, ezagunagoa Luisa Suediakoa izenez (danieraz: Louise af Sverige; suedieraz: Lovisa av Sverige; Stockholmeko Errege Jauregia, Suedia,1851ko urriaren 31 – Amalienborg jauregia, Kopenhage, Danimarka, 1926ko martxoaren 20a) Danimarkako erregina ezkontide, Frederiko VIII.a Danimarkako erregearen emazte gisa, bihurtu zen 1906an eta 1912an alargundu egin zen. Danimarkako Karlos XV.a Suediakoa eta Luisa Herbehereetakoaren alaba izan zen. Ezin izan zuen Suediako tronua heredatu, gizonezkoei baino ez baitzitzaien agintzen uzten. Kristian X.a Danimarkakoa eta Haakon VII.a Norvegiakoa erregeen ama izan zen. Bizitza diskretua izan zuen, seme-alabei eta interes artistiko, literario eta karitatezkoei eskainia.^[1]^[2]^[3]

Bizitza

Jaiotza

Luisa 1851ko urriaren 31n jaio zen Stockholmeko Errege Jauregian, Karlos XV.a Suediako erregearen eta Luisa Herbehereetako printzesaren alaba zelarik. Bere neba bakarra Karlos Oscar Gilen Frederico (1852-1854) izan zen, Södermanlandeko dukea.

Bere neba hil ostean, Carlos Óscar, 1854an, alaba bakar bihurtu zen hiru urterekin, amak ezin baitzuen seme-alaba gehiago izan lesio baten ondorioz. Horrek esan nahi zuen tronua bere osaba Oscarrengana pasatuko zela, zeren eta, Suediak aurretik erreginak izan bazituen ere, 1809ko konstituzioak lege salikoa ezarri zuen. Bere aitak behin eta berriro saiatu zen Konstituzioan zuzenketa bat lortzen, Suedia eta Norvegiako tronuen oinordeko bezala aitortuko zuena. Saiakera hauek alferrikakoak izan ziren, ez baitzegoen ondorengotza krisirik, gizonezkoen lerroa ziurtatuta geratu baitzen Oscar printzea zenbait semeren aita bihurtu zenean, haietariko nagusiena 1858an jaioa. Bernadotte dinastian gizonezkoak zeudenez, ez zegoen legea aldatu beharrik. Erregeak ezin izan zuen laguntzarik lortu bere anaia eta ilobak oinordegabetuko zituen aldaketa konstituzional baterako, soilik bere jaiotza tronura igotzeko desioa asetzeko; edozein kasutan, alaba batek ezkontza abantailatsu bat egin zezakeen eta beste herrialde bateko erregina bihurtu, eta horixe gertatu zen zehazki Luisarekin.

Bere aitak askotan "Sessan" deitzen zion bitartean (ingelesez: "Sissy", printzesaren txikigarria), Luisak berak "Stockholmsrännstensungen" ("Stockholmästensungen") izena asmatu zuen, eta termino hori erabili ohi zuen bere buruaz hitz egiteko. Osaba, gero Oskar II.a errege izan zena, hunkigarria iruditu zitzaion hitza printzesa batentzat erabiltzea, eta bere erabilera geldiarazten saiatu zen, sarritan Luisari kargu hartuz hitza bere ezpainetatik pasatzen uzteagatik. Bera izan zen, beharbada, diziplina ezarri nahi izan zion bakarra, eta Luisak, beti bezala, bere gurasoek miresten zuten alaba mimatu eta gaizki hazia bezala deskribatua da. Amaren antza omen zuen itxuraz, baina portaeran aita bezalakoa. Kementsua, maskulinoa eta oso erakargarritasun gutxikoa zela esaten da. Haurra zela, Stockholmeko elkartearen erdigune bihurtu zen Luisa, eta haurrentzako dantzaldiak antolatzen ziren Stockholmeko Errege Jauregian. Garai hartako haurren bizitza sozialeko ekitaldirik garrantzitsuenak ziren, eta, besteak beste, haien lehengusu mutilak joaten ziren.

Bere ikasketa akademikoaz Hilda Elfving hezitzailea arduratu zen. 1862an, bera eta bere ama Nancy Edbergen ikasle egin ziren. Nancy Edberg aitzindaria izan zen emakumeentzako igeriketan. Hasiera batean, igeriketa kirola ez zen oso egokia emakumeentzat, baina erreginak eta printzesak klaseetara joanda lagundu ziotenean, igeriketa berehala modan jarri zen eta emakumeentzat onartua izan zen.

Ezkontza

Luisa txikitatik izan zen ezkontza guraria. Hautagai ezagunena Danimarkako printze oinordekoa zen (1843-1912). Luisak eta Frederikok 1862an ezagutu zuten elkar lehen aldiz. Ezkontza desiragarritzat jotzen zen hainbat arrazoirengatik. Suedia-Norvegia eta Danimarkako errege-etxeen arteko harremanak oso tirabiratsuak ziren une hartan. 1863an Frederiko VII.a Danimarkako erregea ondorengorik gabe hil ostean, ahotsak egon ziren Karlos XV.a edo bere anaia, Suediako Oscar printzea, Danimarkako tronuan kokatuak izan zitezen, Kristian IX.a Danimarkakoaren ordez. Karlos XV.a oso kritikoa zen Kristian IX.arekin, bere dohain pertsonalez zalantza egiten baitzuen. Danimarkan dezepzioa izan zen Suediak, garai hartan gero eta eskandinavismo handiagoa izan arren, ez zuelako babestu Danimarka Prusiaren aurka Dukerrien arteko Gerran, 1864an. Data horren ondoren, Suedia-Norvegia zein Danimarka bi nazioen arteko bake sinbolikoa asmatzen hasi ziren, Luisa eta Frederiko printze oinordekoaren arteko ezkontza antolatuz. Karlos XV.a Suediakoak bere alaba Danimarkako erregina bihurtzen ikusi nahi zuen, eta Danimarkan printzesa alemaniar batekin ezkontzea baino hobea zela uste zen, eta hori Alemaniarekin izan berri zen gerraren ondoren aukerarik probableena izango zen.

Hala ere, Karlos XV.ak ez zuen bere alaba maitea ezkontzara behartu nahi, eta azken erabakia bere erabaki osoaren esku utzi zuen. 1868ko apirilaren 14an, printze daniarra, bere aitarekin batera, Bäckaskog-eko gaztelura iritsi zen, Eskanian, Luisarekin elkarrizketatzeko. Batzarraren arrazoia gutxi batzuen intimitatean geratu zen, Luisari Frederiko gustatuko zitzaion ala ez jakitea baitzen kontua; beraz, egokitzat jo zen bilerara joan ziren gortesauei bileraren benetako helburuaren berri ez ematea. Elkar ezagutu zutenean, itxuraz biak pozik geratu ziren, eta Luisak ezkontza onartu zuen.

Konpromisoak iraun zuen neguan, 1868-1869 artean, Luisak daniera, literatura, kultura eta historia ikasi zituen Lorentz Dietrichson jakintsuarekin. Ezkontza ospe handiz ospatu zen Stockholmeko Errege Jauregiko kaperan 1869ko uztailaren 28an. Printzesaren ezkontza-arreoa Suedian egin zen oso-osorik. Eskandinavismo berriaren sinbolo gisa hartu zuten ezkontza hiru herrialdeek. Erdi Aroan Ingeborg Magnusdotter Suediako Danimarkako errege-etxearekin bat egin zuen lehen printzesa suediarra izan zen Luisa. Bere senarrarekin Hagako Jauregian denboraldi batez egon ondoren, urte bereko abuztuaren 10ean Suedia utzi zuen.

Handik gutxira, bikotea Kopenhagen sartu zen, eta herritarren harrera beroa jaso zuten. Luisa Danimarkako errege-familian sartzearekin batera, bitxi eder ugari iritsi ziren. 1869an Kopenhagera iritsi zenean, bere bitxiek billar-mahai bat bete zezaketen. Horien artean, Margrethe II. a Danimarkakoak askotan erabilitako perla multzoa eta Maria Danimarkako printzesa oinordekoak erabilitako errubi multzoa daude.

"Beltxarga" deitzen zioten bere lepo luzearengatik. Emakume elizkoi eta latza zen, eta ez zuen gogoko Kopenhageko gizartean ibiltzea, oso azalekoa iruditzen baitzitzaion. Danimarkan eta Suedian ongintzako hainbat lanetan parte hartu zuen. Azken herrialde horretan, hainbat erakunde babestu zituen, horietako bat haur txiroei eskainitako Luisa Printzesa Funtsa.

Printzesa oinordekoa

Danimarkako printzesa oinordeko gisa eman zuen denbora luzean, oso pertsona ezaguna izan zen publikoaren artean, baina ez zen oso ezaguna izan Danimarkako gortean eta errege-familian. Ezkontzak ez zuen errege etxe bien arteko adiskidetasunik ekarri, eta Luisa Suediakoak bere familia politikoaren ostrazismoa jasan zuen, bere amaginarreba Luisa Hesse-Kasselgo erreginaren menpe zegoena. Amaginarrebak eta koinatek ez zuten maite, eta senarra ahulegia zen amaren eta arreben aurrean laguntza emateko. Bere izaera garbia, bere erlijiotasuna eta bere portaera ttikiak ez ziren ondo ikusiak Danimarkako errege-gortean. Behin, amaginarrebak Parisko gau-jantzi batekin ikusi zuen, eta, oldarkor, orrazkera aldatzeko agindu zion. Luisak Suedian ohi zuen modu informalean erantzun zion: "Har ezazu lasai, Pedersen! ". Gertaera horren ondorioz, Luisa erreginak hiru hilabetez herrialdea uzteko agindu zien Luisari eta Frederikori. Printzesa oinordekoak Fritz von Dardel marrazkilari suediarrari esan zion amaginarreba bigarren mailan jartzen saiatzen zela, baita bera egotea beharrezkoa zen egoera zeremoniatsuetan ere: behin, erreginak uko egin zion Uppsalako Unibertsitateko ikasle batzuek printzesaren aurrean abesteko egindako eskaera bati.

Familiak bizimodu zuhurra zuen Amalienborg jauregian neguan eta Charlottenlund jauregian udan. Ezkontzaren lehen urteetan, Luisak sarritan bisitatzen zuen Suedia, eta horrela presente egon zen 1871ko martxoan bere ama hil zenean. Une horretan, osabaren emazteak, Sofía Nassaukoak, kontsolatu zuen, eta haren isilmandatari eta lagun min bihurtu zen. Charlottenlundeko egonaldietan, Luisak bere familia suediarra bisita zezakeen, udan Sofieroko gazteluan, Øresund itsasartearen beste aldean, bizi zena, eta haien bisitak jaso, eta horrek arindu egiten zuen bere biizmodua. Amaginarrebari, ordea, ez zitzaion Suediako errege-familia gustatzen, eta informazioa eskatu eta aurretik baimena eska ziezaiola eskatzen zion.

Bere ezkontza ez zen zoriontsua izan. Bi ezkontideek ez zuten interes komun askorik. Frederikok harreman adulterioak izan zituen, eta horrek kalte egin zion Luisarekin zuen harremanari; izan ere, Luisak aholkua eskatu zion izebari, Suediako erreginari. Sofía erreginak Lord Radstock eta Gustaf Emanuel Beskow misiolarien idatziak gomendatu zizkion. Une hartatik aurrera, Luisa erlijioarekin kontsolatzen hasi zen. Greziera ikasi zuen, Bibliako ikasketetan parte hartu zuen eta Lord Radstock ezagutu zuen Kopenhagen 1884an. Wanda Oxholm ohorezko dama daniarraren lagun egin zen, eta harexekin ikasi zuen Biblia. Larrukigintza eta pintura ere interesatzen zitzaizkion.

Luisa ama zorrotz baina maitekor gisa deskribatzen zen, bere seme-alabei erlijioak eta betebeharrak menderatutako haurtzaroa eman ziena. Amaren aldeko aitona-amonen herentziari esker, familia ongi bizi zen. Jakina zen bere seme-alabak suediar printzeekin ezkontzera bultzatu zituela beti, eta hori bere alaba, Ingeborg Danimarkako printzesa, 1897an Västergötland-eko duke Karlos printzearekin ezkondu zenean gertatu zen.

Printzesa oinordeko gisa, Luisak aktiboki parte hartu zuen erlijio- eta karitate-jardueretan: zenbait karitate-erakunde sortu zituen, besteak beste, «Bethania» etxea eta «Kronprinsesse Ls Asyl» (Luisa printzesa oinordekoaren asiloa), eta Church Association for the Inner Mission in Denmark. Adimentsua, naturala, erraza eta lagunkoia izateko gaitasuna zuen batzuetan, eta duin eta zirraragarritzat jo zuten. 1875ean, bere osaba-izebak, Suediako erregea eta erregina, Danimarkara egindako bisita ofizialean hartu zituen.

1905ean, Norvegia Suediatik independizatu zen Danimarkaren babesarekin, eta horrek tentsioa eragin zuen Danimarka eta Suediaren artean, Luisak Suediara egin beharreko bisitak zailduz.

Konstituzionalki, Luisak ezin izan zituen Suediako eta Norvegiako tronuak oinordetzan hartu. Bere aita, Karlos XV.a eta IV.a, bere anaia Oskar II.ak ordezkatu zuen. Patuaren aldaketa baten ondorioz, Luisaren semea, Karlos (Haakon VII.a Norvegiakoa izena hartuta) printzea, Norvegiako errege bihurtu zen. Norvegiako tronuan bere osabaren oinordeko izateko hautatua izan zen, 1905ean Norvegiak Suediatik independentzia lortu ondoren.

Danimarako erregina

Luisa Danimarkako erregina bihurtu zen 1906an. Erregina bezala, bere karitate proiektu ugariengatik zen ezaguna, bere senarrarekin partekatzen zuen interesa. Ez zitzaizkion axola zeremonia-betebeharrak eta ekitaldi publikoak, eta bizitza diskretua izan zuen, bere seme-alabei eta artean, literaturan eta karitatean zituen interesei emana.

Azken urteak

Luisa 1912an alargundu zen eta bere seme nagusia, Kristian X.a Danimarkakoa, Danimarkako errege berria bihurtu zen. Danimarkako errege baten azken alarguna izan zen erregina alargunaren titulua erabiltzen. 1915etik 1917ra Egelund gaztelua eraikiarazi zuen Hillerød eta Fredensborg artean, non bizi izan zen bere bizitza osoa, eta oinordekotzan bere seme gazteenari, Gustavori, utzi ziona. Luisa erregina Kopenhageko Amalienborg jauregian hil zen 1926an eta bere senarrarekin batera lurperatuta dago Roskildeko katedralean.

Ondorengotza

1869an Frederiko VIII.a Danimarkakoarekin ezkondu zen eta zortzi seme-alaba izan zituen.

Kristian X (1870-1947), Danimarkako erregea.
Karlos (1872-1957), Norvegiako erregea (Haakon VII izenarekin).
Luisa (1875-1906), Schaumburg-Lippeko printzesa.
Haroldo (1876-1949), Elena Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburgoa printzesarekin ezkondua.
Ingeborg (1878-1958), Suediako Karlos printzearen emaztea, Oskar II.aren semea.
Thyra (1880-1945), ezkongabea.
Gustavo (1887-1944), ezkongabea.
Dagmar (1890-1961), Jorgen Castenskjold kondearekin ezkondua.

Genealogia

Erreferentziak

↑ «About: Luisa de Suecia» es.dbpedia.org (kontsulta data: 2025-06-17).
↑ (Gaztelaniaz) Strunck, Clara. (2024-11-08). «La insólita vida de Luisa de Battenberg, la princesa que trabajó como enfermera, se enamoró de un pintor sin dinero y llegó a reina de Suecia» Vanity Fair (kontsulta data: 2025-06-17).
↑ (Gaztelaniaz) «Luisa de Suecia – Edad, Cumpleaños, Biografía, Hechos y Más – Cumpleaños Famosos el 31 octubre - CalendarZ» www.calendarz.com 2025-06-16 (kontsulta data: 2025-06-17).

kanpo estekak

Datuak: Q232402
Multimedia: Louise of Sweden / Q232402

[1] «About: Luisa de Suecia» es.dbpedia.org (kontsulta data: 2025-06-17).

[2] (Gaztelaniaz) Strunck, Clara. (2024-11-08). «La insólita vida de Luisa de Battenberg, la princesa que trabajó como enfermera, se enamoró de un pintor sin dinero y llegó a reina de Suecia» Vanity Fair (kontsulta data: 2025-06-17).

[3] (Gaztelaniaz) «Luisa de Suecia – Edad, Cumpleaños, Biografía, Hechos y Más – Cumpleaños Famosos el 31 octubre - CalendarZ» www.calendarz.com 2025-06-16 (kontsulta data: 2025-06-17).

[1]

[2]

[3]