Edukira joan

Nika Shakarami

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nika Shakarami
Bizitza
JaiotzaLorestan, 2005eko urriaren 2a
Talde etnikoaLurs (en) Itzuli
Heriotza2022ko irailaren 20a (16 urte)
Heriotza modua: Poliziaren gehiegikeria
skull fracture (en) Itzuli
Familia
AmaNasrin Shahkarami
Jarduerak
Jarduerakschoolchild (en) Itzuli eta zerbitzaria
Musicbrainz: 7001b735-35d4-4e17-8b9c-61dc1d2b5159 Edit the value on Wikidata
Irango emakumeekiko elkartasun murala: Mahsa Amini, Sarina Esmaielzahdeh, Fereshteh Ahmadi eta Nika Shakarami Talpiot-en, erregimen islamiarraren ondorioz erahilak

Nika Shakarami (Lorestan probintzia, Iran, 2005eko urriaren 2a –  Iran, 2022ko irailaren 20a) gazte irandarra izan zen, eta ustez Teheranen desagertu zen Mahsa Amini hil eta 2022ko Irango protestetan. Hamar egun geroago hil zela esan zioten familiari. Egoera susmagarrietan hil zen, eta segurtasun-indarrek indarkeria susmatzen zen. Familiak bere gorpua identifikatu ondoren, Khorramabaden lurperatzeko moldaketak egin zituen. Baina Irango agintariek lapurtu egin zuten gorpua, eta Hayat Ol Gheyben lurperatu zuten, familiarengan eraginik ez izateko eta hileta-prozesioa saihesteko.

Irango agintariek ez zuten onartu euren eragina izan zenik, hainbat istorio kontrajarri zabaldu zituzten, eta, ustez, beren familiakide batzuek bat egin behar izan zuten narrazio horiek auspotzeko. Shakaramiren heriotza eta Gobernuak bere patuari buruzko informazioari buruz egindako errepresio-saioak asko zabaldu ziren nazioarteko hedabideetan, eta are gehiago piztu ziren protestak.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nika Shakarami 2005eko urriaren 2an jaio zen Irango Lorestan izeneko probintzian.[1][2] Irango hego-mendebaldeko Khorramabaden, aitaren jaioterria izan zen hirian, familia-loturak zituen.[3][1] Familiaren bigarren alaba izan zen.[2] Shakarami izebarekin bizi zen Irango hiriburuan, Teheranen, aita hil ondoren lekualdatu egin baitzen, kafetegi batean lan egiteko.[4][5][6][2][4]

Desagerpena eta heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Shakaramik 2022ko iraileko protestetan parte hartu zuen, Mahsa Amini poliziaren zaintzapean hil zelako eta Iranen emakumeen eskubideak handitzeko helburuarekin. Shakarami irailaren 20an desagertu egin zen, Teherango Keshavarz bulebarrean protesta egin ostean.[1] 13:00ak aldera irten zen etxetik, eta botila bat ur eta eskuoihal bat eraman zituen, gas negar-eragileetatik babesteko.[5] Ahizpa bisitatzera zihoala esan zion familiari.[7]

Shakarami "ausarta" izan zen protestan eta kontsignak kantatzen jardun zuen.[8] Bere familiaren arabera, bere azken komunikazio ezaguna lagun bati bidalitako mezu bat izan zen, non segurtasun-indarrek jazartzen zutela zioen.[1][6][9] Itxuraz, protesta jendetsuagoa eta indartsuagoa bihurtu ahala, lagunengandik banandu egin zen.[4] Lagunek 15:00ak aldera ikusi zuten azken aldiz.[10] Irailaren 20ko gauean, ezabatu egin ziren Shakaramiren Telegram eta instagrameko kontuak, eta telefonoa itzali egin zen.[6][7]

Neskari buruz ezer ez zekiela-eta, bere familiak desagertzeagatiko salaketa aurkeztu zuen eta polizia-etxeeetan zein ospitaleetan bila hasi zen.[7][9] Haren argazkiak sare sozialetan ere jarri zituzten, norbaitek ezagutuko zuen itxaropenaz.[4] Handik hamar egunera, jakinarazi zitzaien antzeko ezaugarriak zituen norbait aurkitu zutela hildako manifestarien auzitegi-azterketetan, eta haren gorpua Kahrizakeko gorputegian zegoela, tokiko atxiloketa zentro batean.[1][6][11][1] Shakaramiren familiako kideek ezin izan zuten gorpu osoa ikusi, segundo batzuetan aurpegia baino ez, identifikatzeko.[1] Agintariek jakinarazi zieten hil egin zela, altuera handi batetik erori eta gero.[11] Bere gorpuaren argazki bat erakutsi zioten espaloi batean, hura irudikatzeko, baina irudia susmagarria zela ikusi zuten.[6] Haren izebak elkarrizketa batean esan zuen Shakaramiren sudurra erabat suntsituta zegoela, eta haren garezurra "objektu gogor baten kolpe ugariren ondorioz apurtuta eta desintegratuta" zegoela, beharbada porra baten ondorioz.[9][4][11] Familiari esan zitzaion Guardia Iraultzaile Islamiarraren Kidegoak bahitu, atxilotu eta itaundu egin zuela astebetez, eta, gero, Evingo espetxean atxilotu zutela denbora batez. Espetxe hori sarritan presoak sistematikoki bortxatu eta torturatzeaz akusatu izan dute.[9][8][5][9][5][12]

Familiak Shakaramiren gorpua Khorramabadera eraman zuen lurperatzeko, urriaren 2an zeremonia egiteko asmoz, haren hamazazpigarren urtebetetzea izango baitzen. Familiak, ordea, esan zuen segurtasun-indarrek presioa egin zietela hiletarik ez ospatzeko, eta isilik lurperatzeko.[13] Izebak aurre egin zion presio horri, eta Twitterren argitaratu zuen, bere "azken urtebetetzea" ospatzeko interesa zuen edonor gonbidatuz.[14] Handik gutxira Shakaramiren izeba eta osaba atxilotu egin zituzten, urriaren 2an, eta familiako beste kide batzuk mehatxatu egin zituzten, protestetan parte hartzen bazuten, exekutatu egingo zituztela esanez.[1][15] Familiako gainerako kideei ere presioa egin zitzaien hileta publikorik ez antolatzeko.[14]

Hiletarik egongo ez zela-eta, akordio batera iritsi arren, familiak baieztatu zuen agintariek gorpua lapurtu eta Hayat Ol Gheyben lurperatu zutela, 40 bat kilometrora, publizitatea saihesteko eta hilobia manifestarientzat erromes-leku ez bihurtzeko.[14][16][1][9][17][13][14] Irango agintariek, aurretik ere, manifestari hilen gorpuak erabiliak zituzten beren familiak isilarazteko.[7][17][18]

Ehunka manifestari bildu ziren Khorramabadeko hilerrira hileta ospatu behar zen egunean, gorpuaren lapurretak bultzatuta.[1][9][17] Aktibistek Irango gobernua salatu zuten, Shakarami bortxatu, torturatu eta hiltzeagatik.[6] Hil zela jakitean, bigarren hezkuntzako neskek bat egin zuten gobernuaren aurkako protesta handiekin urriaren 4an. Batzuek hijaba kendu zuten sinbolikoki, gobernuari desafio eginda.[19] BBC World News-eko David Gritten-ek "aurrekaririk gabeko babes-erakustalditzat" jo zituen protestekin bat egin zuten elkargoak.[20] Miriam Berger-ek The Washington Post egunkariari egindako artikulu batean Shakaramiren heriotza deskribatu zuen.[7]

Bere gorputzaren heriotzak eta lapurretak nazioarteko komunikabideen estaldura zabala jaso zuten.[1][6][9][17] Sare sozialetan ere asko oroitu zen, eta bertan bere argazkia eta izena zabaldu ziren, emakumeen eskubideen aldeko mugimenduak erabilitako hashtag bihurtu zena.[21] Urriaren 5ean, bi milioi aldiz baino gehiagotan eskatu zen etiketa.[15] BBCko korrespontsalak, Nafiseh Kohnavardek, Shakarami Twitter-en agertoki batean, kantari eta barreka argitaratuz ospatu zuen.[22] Shakaramik bideoklipean abesten zuen kanta Soltane Ghalbha (1968) filmeko Irango maitasun-kanta zahar bat zen. [13] BBCk Shakaramiren bideoak ere partekatu zituen, hil aurreko protestei buruzkoak.[6]

Izeba eta osabaren ustezko aitorpen behartua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Shakaramiren izeba, Atash Shakarami, eta osaba, Mohsen Shakarami, 2022ko urriaren 2an atxilotu zituzten beren etxean, Nika ilobaren heriotza susmagarria sare sozialetan ezagutarazi ostean. Ustez, gezurrezko aitortza egin behar izan zuten, 2022ko urriaren 5ean goizeko 8:00etan estatu-telebistan esanez Nikak bere buruaz beste egin zuela eta segurtasun-indarrek ez zutela parte hartu.[23][24][25][26][27][28]

Irango estatuko telebistak elkarrizketa edo "aitorpen bat" eman zuen, Shakaramiren izebak eta osabak gobernuaren narratiba "berresten" zutela esanez. Konfesioan edo elkarrizketan, izebak adierazi zuen Shakarami azotea batetik erori zela, eta osabak deitoratu egin zuen heriotza bortitz eta susmagarria, baina, era berean, adierazi zuen agintariak arduratsuak izan zirela, oztopo erlijioso eta legalak aipatuz. Haren ordez, gizarte-sareak erradikalizatu egin zirela eta iradoki zuen Lorestango manifestazioan bertan hil zela.[7] Izebaren aurreko gobernuz kanpoko adierazpenei erantzunez, lehenago agintariei irmoki leporatu baitzien haren heriotza, hark "ez pertsona politiko" gisa definitu zuen. Halaber, esan zuen Teheranen baino nahiago Shakarami Veysian-en lurperatzea familiaren aukera izan zela.[2]

Berehala zalantzak izan ziren elkarrizketa horien egiazkotasunari buruz, izan ere, bi senideek aurrez leporatu zieten agintariei heriotzaren atzean egotea, eta atxilotu berriak ziren.[15] Elkarrizketa gobernu-zaintzapean zeuden bitartean grabatu zen.[29] Osabarekin egindako elkarrizketaren bideoak, kameratik kanpo, kuxkuxean sentitzen zen pertsona baten silueta ere erakusten zuen.[7][30]

BBC News-i egindako elkarrizketa batean, Shakaramiren amak kritikatu egin zuen gobernuak Nikaren heriotza ezkutatzeko egin zuen ahalegina, eta esan zuen nebarekin eta ahizparekin egindako elkarrizketak presiopean egin zirela.[7][16][31] Amak esan zuen bera eta familiako beste kide batzuk ere beldurtu egin zituztela narrazio ofiziala berresteko.[7] Haren esanetan, mediku-txosten batek erakutsi zuen Shakarami irailaren 20an hil zela, desagertu zen egun berean, traumatismo baten ondorioz. Teherango hilerri batean emandako heriotza-batek ere esan zuen neska hil egin zela, "batzuetan objektu gogor batek eragindako zauri ugariren ondorioz".[31]

Gobernuaren erreakzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Agintariek eta gobernuak ez zuten jendaurrean hitz egin Shakaramiren heriotzaz.[7] Irango albistaren Espainiako agentzia den Republic News Agencyk jakinarazi zuen agintariek Shakaramiren heriotzari buruzko ikerketa ireki zutela.[32] Urriaren 4an, Tasnim albiste-agentziak, Guardia Iraultzaile Islamiarraren Kidegoarekin lotura estua zuen albiste-agentziak, jakinarazi zuen Shakarami irailaren 21ean hil zela eraikin batetik erorita, eta eraikin horretako zortzi langile atxilotu zituztela.[7][33] Beste agentzia batzuek kontraesan batzuk adierazi zituzten: berak bere buruaz beste egin zuela eraikinetik salto eginez.[15] Agintariek suizidio antzeko bat erabili zuten narrazio batekin 16 urteko Sarina Esmailzadeh gaztearen heriotza salatzeko. Amnesty Internationalen esanetan, hil egin zen, poliziak porrarekin gogor jo ondoren.[30] Estatuko Faros Albiste Agentziak bideo-irudiak argitaratu zituen, zeinetan Shakarami eraikinean sartzen omen zen, baina irudietako pertsona ezin zen identifikatu.[7][33] Dariush Shahoonvand Lorestan probintziako fiskalak ukatu egin zuen Irango agintarien edozein delitu, eta esan zuen nerabea "bere herrian" lurperatu zutela eta "etsai atzerritarrak" zirela hil ostean "giro tirabiratsu eta beldurgarria" sortzearen errudunak, nahiz eta ez zuen gehiago sakondu nahi izan.[6][21][21]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k 4 octubre 2022.
  2. ↑ a b c d 2022-10-04.
  3. ↑ Daragahi, Borzou. (4 octubre 2022). «Editor's letter: We can only be in awe of young women such as Nika Shakarami» The Independent.
  4. ↑ a b c d e «نیکا شاکرمی، نوجوان ۱۷ ساله‌ای که پیکرش پس از ۸ روز پیدا شد» Radio Zamaneh.
  5. ↑ a b c d Ali, Haniya. (2022-10-05). «İran'da Mahsa Amini protestolarında hayatını kaybeden genç kadınlar» BBC News Türkçe.
  6. ↑ a b c d e f g h i 4 octubre 2022 ISSN 2195-1349..
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l 6 octubre 2022 ISSN 0190-8286..
  8. ↑ a b «15th day of Iran protests; 300 killed, 15,000 arrested» NCRI Women Committee 30 setembre 2022.
  9. ↑ a b c d e f g h «Iran authorities 'stole' body of beaten teen Nika Shakarami» The National News 4 octubre 2022.
  10. ↑ «پیکر آسیب دیده دختر معترض و مفقود به خانواده‌اش تحویل شد» Iranwire.
  11. ↑ a b c Joshi, Ritika. (4 octubre 2022). «Teenager Killed In Iran Protests As Death Toll Rises» SheThePeople.
  12. ↑ 28 agost 2009.
  13. ↑ a b c Mazza, Viviana. (4 octubre 2022). «L'ultimo sfregio a Nika Shakarami, che cantava senza il velo ed è stata uccisa in Iran» Corriere della Sera.
  14. ↑ a b c d Basiak, Paweł. (4 octubre 2022). «Brutalnie zabili nastolatkę. Potem wykradli jej ciało» Interia Wydarzenia.
  15. ↑ a b c d «False claims over Nika Shakarami's murder provoke outrage» NCRI Women Committee 2022-10-05.
  16. ↑ a b «م ادر نیکا شاکرمی: می‌خواستند از من اعتراف بگیرند و بگویند خودکشی بوده» BBC News فارسی 6 octubre 2022.
  17. ↑ a b c d Botsjö, Markus. (4 octubre 2022). «Regimen stal 16-åriga Nikas kropp» Aftonbladet.
  18. ↑ «Ιράν: Οι Αρχές έκλεψαν τη σορό 16χρονης διαδηλώτριας - Την έθαψαν κρυφά από την οικογένειά της» Proto Thema 4 octubre 2022.
  19. ↑ «Iranian schoolgirls take up battle cry as protests continue» The Guardian 2022-10-04.
  20. ↑ 2022-10-04.
  21. ↑ a b c 4 octubre 2022.
  22. ↑ Hooper, Olivia. (4 octubre 2022). «Nika Shakarami: Iranian Teen Body Allegedly 'Stolen' By Security Forces» Morocco World News.
  23. ↑ Video of Alleged Forced Confession from Aunt and Uncle. .
  24. ↑ 2022-10-06.
  25. ↑ «Alarm grows over teen's death as Iran denies protest link» France 24 2022-10-05.
  26. ↑ Pourahmadi, Adam. (2022-10-12). «Mother of Nika Shahkarami, teenage protester found dead in Tehran, denies daughter fell from building» CNN.
  27. ↑ «Mother Of Dead Teen Protester Accuses Iranian Authorities Of 'Lying' About Her Death In Attempt To 'Exempt Themselves'» RadioFreeEurope/RadioLiberty.
  28. ↑ «Iranian Protest Victim’s Family Forced Into Televised Confessions» Iran International.
  29. ↑ .
  30. ↑ a b 2022-10-07.
  31. ↑ a b «Iran woman accuses state of killing daughter at Mahsa Amini protest» France 24 2022-10-06.
  32. ↑ «Stegrad iransk ilska efter tonårings död» Västerbottens-Kuriren 2022-10-05.
  33. ↑ a b «Iranian authorities arrest eight after teenage protester's death» CNN 5 octubre 2022.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Nika_Shakarami&oldid=9812028"(e)tik eskuratuta