Rose Frisch
| Rose Frisch | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Bronx, 1918ko uztailaren 7a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Cambridge, 2015eko urtarrilaren 30a (96 urte) |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | David H. Frisch (en)  |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Columbia Unibertsitatea Wisconsingo Unibertsitatea Madisonen Smith College |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | biologoa eta genetista |
| Enplegatzailea(k) | Harvard Unibertsitatea |
| Jasotako sariak | |
| Kidetza | Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia |
Rose Frisch (Bronx, 1918ko uztailaren 7a - Cambridge, 2015eko urtarrilaren 30a) Rose Epstein Frisch AEBetako zientzialari aitzindaria izan zen ugalkortasunean eta giza garapenean.[1][2][3] Batez ere, gorputz gantza desertilitatea eragiten zuen faktorea zela jakiteagatik da ezaguna.[4]
Gizonen osasuna kontutan hartuta emakumeen osasunari eragiten dioten alderdi espezifikoei buruzko azterketa medikoak atzeratuta doaz, baina Frischek ikerketa berritzaile bat hasi zuen, eta funtsezkoa izan zen etorkizunean leptina[5] aurkitzeko.
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Rose Epstein bezala jaio zen 1918an, Bronxen, Louis eta Stella Epstein , bere gurasoak, etorkin judu errusiarrak ziren.[6][7] Iloba bat, bere anaia baten alaba, Linda McCartney izango litzateke.[6]
Rose Frisch Northamptongo Smith Collegera, Massachusettsera, joan zen, eta bertan arte-lizentziatura lortu zuen 1939an. Zoologian masterra egin zuen hurrengo urtean Columbiako Unibertsitatean, eta genetikan doktoretza egin zuen Wisconsineko Unibertsitatean, 1943an. Bere senarra ezagutu zuen, David H. Frisch, Smithen zegoela eta bera Princetonen .'[1] Los Alamos Laborategi Nazionaleko bonba atomikoaren proiektuan lan egin zuten biek Bigarren Mundu Gerran.[8]
Ikerketa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ehun adiposoak (koipeak) ugalkortasunean duen zereginean arreta jarriz, Frischek ikusi zuen gorputzeko gantz-maila txikiak (%17 baino gutxiago) desertilitatea, menarkia berantiarra eta oligomenorrea eragin ditzakeela. Aurkikuntza hori 1974an argitaratu zen Science aldizkarian.[9] Atletek bularreko minbizia izateko arrisku txikiagoa zutela ere jakin zuen.[4]
Frischek doktoretza-ikasle gisa hasi zuen bere ikerketa-karrera Wisconsineko Unibertsitatean, eta Drosophila melanogaster -ekin lan egin zuen. Doktoretza egin ondoren, Manhattan Proiekturako giza konputagailu bihurtu zen.[4] Seme-alabak handiak izan zirenean, Harvardeko Biztanleriaren eta Garapenaren Ikasketa Zentroan (Cambridge, Massachusetts) aritu zen ikertzen.[1][2] Frisch Harvard-en egon zen bere ibilbideko gainerako orduetan, igerilariak, dantzariak eta beste atleta batzuk aztertuz, gorputzeko gantzak ugalkortasunari nola eragiten dion eta bularreko minbizia bezalako gaixotasunetarako joera nolakoa den jakiteko.[2]
Hil aurretik, Frisch Harvardeko TH Chan Osasun Publikoko Eskolako Biztanleria eta Garapen Ikasketa Zentroan egon zen, Cambridgen egoitza duela..[10]
Legatua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Emakume kirolariek asko errespetatzen zuten Frisch, eta, askotan, ikerketatik jasotako ezagutzak aplikatuz lortzen zuten haurdunaldia.[4]
Haren hipotesia 20 urte geroago berretsi zen, leptina aurkitu zenean.[3]
Sariak eta aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Guggenheim beka – 1975–1976.
- Sigma Xi – 1988-1990 Nazio Biltzarra.
- Radcliffe Bunting Institute erakundeko kidea – 1993–1994.
- John Simon Memorial Guggenheim Fundazioko kidea.
- Arte eta Zientzien Akademia Amerikarreko kidea.[1]
- Rally Dayaren domina, Ikerketa Medikoagatik eta Ugalketa Osasunagatik (Smith Collegek emana).
- Irakasle emeritu izateko merezimenduaren saria, Harvardeko Osasun Publikoko Eskola.
- Frisch RE, McArthur JW (1974). "Menstrual cycles: fatness as a determinante of minimum weight for height necesario for their maintenance oro onset". Zientzia. 185 (4155): 949–51.
- Frisch RE et al., «Lower prevalence of breast cancer and cancers of the reproductive system among former college athletes compared to non-athletes» Br. J. Cancer 52 (6): 885–91... B. J. Cancer, «Lower prevalence of breast cancer and cancers of the reproductive system among former college athletes compared to non-athletes» Br. J. Cancer 52 (6): 885–91.., «Lower prevalence of breast cancer and cancers of the reproductive system among former college athletes compared to non-athletes» Br. J. Cancer 52 (6): 885–91.., «Lower prevalence of breast cancer and cancers of the reproductive system among former college athletes compared to non-athletes» Br. J. Cancer 52 (6): 885–91.., or. «Lower prevalence of breast cancer and cancers of the reproductive system among former college athletes compared to non-athletes» Br. J. Cancer 52 (6): 885–91...
- Frisch, Rose E.. Female fertility and the body fat connection. Paperback. Chicago, Ill.: University of Chicago Press, 2004.
- Frisch, Rose E. World Feed Plants. (1966). Van Nostrand; First Edition (1966).
- Frisch, Rose E. (Arg. ). Adipose Tissue and Reproduction (1990eko martxoa). S Karger Publishers.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c d 13 febrer 2015.
- ↑ a b c .
- ↑ a b .
- ↑ a b c d 11 febrer 2015.
- ↑ Rose E. Frisch. Biòloga feminista. Beyond Curie.
- ↑ a b Pam Belluck, "Rose E. Frisch, Scientist Who Linked Body Fat to Fertility, Dies at 96", New York Times, February 11, 2015; accessed September 25, 2018
- ↑ Rogovoy, Seth. Secret History of Paul McCartney, the Jewish Beatle. The Forward.
- ↑ 13 febrer 2015.
- ↑ .
- ↑ Small, K. R., Rose Frisch, 1918-2015, posted February 12, 2015, accessed February 18, 2015
Kanpoko loturak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Rose E. Frisch Papeles, 1921-2014 (barne), 1970-2000. H MS c455. Harvard Medical Library, Francis A. Countway Library of Medicine, Boston, Mass.
Datuak: Q19249902