Susan Solomon

Wikipedia, Entziklopedia askea
Susan Solomon

Bizitza
JaiotzaChicago, 1956ko urtarrilaren 19a (68 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
HeziketaKaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn 1981) Doktoretza
Illinois Institute of Technology (en) Itzuli
Hezkuntza-mailaDoktoretza
Tesi zuzendariaVeronica Vaida (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakatmospheric chemist (en) Itzuli eta ikertzailea
Enplegatzailea(k)Ozeano eta Atmosferaren Administrazio Nazionala
Massachusetts Institute of Technology
Jasotako sariak
KidetzaFrantziako Zientzien Akademia
Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Academia Europaea (en) Itzuli
Royal Society
Zientzien Pontifize-Akademia

Susan Solomon (Chicago, 1956ko urtarrilaren 19a) AEBetako kimikari atmosferikoa da, eta bere karreraren zatirik handienean Ozeano eta Atmosferaren Administrazio Nazionalerako lan egin du. Klorofluorokarbonoak (CFC) ozono-geruzaren zuloaren eragile gisa adierazi zituen lehen pertsonetako bat izan zen.[1][2][3][4]

Karrera zientifikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere haurtzaroan Jacques Cousteauren El Mundo Subacuático telebista-saioa ikusi zuenean hasi zitzaion zientziarekiko interesa. Irakaskuntza ertaineko institutuan, hirugarren izan zen zientzia nazionaleko azoka batean, gas-nahasketa batean oxigenoaren ehunekoa neurtu zuen proiektu batekin.[3]

Teknologiako Illinoisko Institutuan (1977) Kimikan lizentziatu ondoren, bere Kimikako Ph-a jaso zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn (1981), eta kimika atmosferikoan espezializatu zen.[5] Barry Sidwellekin ezkondu zen 1988an.[3]

Susan Solomon, 2010

Kimika Zientzien Dibisioko Ozeanoen eta Atmosferaren Administrazio Nazionaleko Kimika eta Klimaren Prozesuen Taldeko zuzendaria izan zen. 2011n, Lur, Atmosfera- eta Planeta-zientzien Saileko Fakultatean hasi zen lanean, Massachusettseko Teknologia Institutuan, Ellen Swallow Richards irakaslearekin batera, klimaren zientziekin eta kimika atmosferikoarekin lotutako hainbat ikerketatan.[6] Solomonen lana izan zen klorofluorokarbonoa erradikal askeko erreakzio-mekanismoa Antartikako ozono-geruzaren zuloaren kausa egingarri gisa proposatu zuen lehena.[4]

Solomon Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionaleko, Europako Zientzien Akademiako eta Frantziako Zientzien Akademiako kidea da.[7]

2008an, Time aldizkariak munduko ehun pertsonarik garrantzitsuenen artean hautatu zuen.[8] Zientzia- eta segurtasun-kontseiluaren Zientzialari Atomikoen Buletinean ere parte hartzen du.[9]

Solomonek hainbat lankiderekin lan egin du NOAA Lurraren Sistemaren Ikerketa Laborategian. Bertatik, Antartikako ozono-geruzaren zuloaren jatorria ikertu zuten, ozono eta klorofluorokarbono erradikal askeen erreakzio heterogeneo batek sortutakoa, Antartikaren gaineko goi-hodeietako izotz-partikulen gainazalean. 1986an eta 1987an, Solomonek Ozono Espedizio Nazionala zuzendu zuen McMurdo itsasartean, non taldeak frogak bildu zituen bizkortutako erreakzioak baieztatzeko.[4] Susan izan zen espedizioko emakume lider bakarra.[10] Bere ekipoak atmosferan espero zirenak baino ehun aldiz altuagoak ziren kloro oxidoaren mailak neurtu zituen, hauek erradiazio ultramore bidezko klorofluorokarbonoen deskonposizioagatik askatuak izan zirelarik.[5]

Halaber, sumendiek klorofluorokarbonoek eragindako erreakzioak bizkortu ditzaketela erakutsi zuen, ozono-geruzari egindako kaltea areagotuz.[5] Bere lanak NBEren Montrealgo Protokoloaren oinarria osatu zuen, substantzia kimiko kaltegarriak arautzeko eta ozono-geruza babesteko nazioarteko hitzarmena.[3]

Klima Aldaketari buruzko Gobernu Arteko Taldean parte hartu zuen. Hirugarren Balorazio Txostenaren egilekidea da,[11] eta Laugarren Balorazio Txostenerako Lan Taldeko katedraduna.[12]

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • The Coldest March: Scott's Fatal Antarctic Expedition, Yale University Press, 2002 ISBN 0-300-09921-5. Robert Falcon Scott kapitainaren 1912ko Antartikako espedizioaren porrotaren istorioa irudikatzen du.[13][14]
  • Aeronomy of the Middle Atmosphere: Chemistry and Physics of the Stratosphere and Mesosphere, 3rd Edition, Springer, 2005 ISBN 1-4020-3284-6. Atmosferaren kimika eta fisika deskribatzen ditu 10 eta 100 kilometro arteko altueran.[15]
Susan Solomon, 2018ko Estokolmoko Crafoord saria emateko ekitaldian

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 1991 – Henry G. Houghton Meteorologia fisikoaren ikerketa-saria, Estatu Batuetako Meteorologia Elkarteak emana.[16]
  • 1994 – Solomon glaziarra (78°23′S 162°30′E / 78.383°S 162.500°E / -78.383; 162.500), Antartikako glaziarra, bere omenez izendatua.
  • 1994 – Solomon lepoa (78°23′S 162°39′E / 78.383°S 162.650°E / -78.383; 162.650), 1850 metroko altueran dagoen Antartikako pasabide elurtua, bere omenez izendatua.
  • 1999 – Zientziaren Domina Nazionala, Estatu Batuetako presidenteak emana.[17]
  • 2000 – Carl-Gustaf Rossby Ikerketa domina, Ameriketako Meteorologia Elkarteak emana.[18]
  • 2004 – Blue Planet Prize, Asahi Glass Fundazioak ematen duena.[19]
  • 2006 – Coloradoko Emakumeen Ospearen Aretoan sartzea.[20]
  • 2006 – V. M. Goldschmidt Saria.[21]
  • 2007 – Bakearen Nobel Sariaren erdia jaso zuen IPCCko kide gisa, saria jasotzeko eszenatokia partekatu zuen Al Gorerekin (beste erdia jaso zuen).
  • 2007 – Prix Georges Lemaître.
  • 2007 – William Bowie domina, Amerikako Geofisika Batasunak emandakoa.[22]
  • 2008 – American Philosophical Society-ko kidea.[23]
  • 2008 – Royal Societyko kide atzerritarra.[24]
  • 2008 – Frantziako Zientzien Akademiaren Domina Handia.[25]
  • 2009 – Ingurumeneko Volvo saria, Suediako Zientzien Errege Akademiak emana.[26]
  • 2009 – National Women's Hall of Famen sartzea.[27]
  • 2010 – Service to America Domina, Zerbitzu Publikorako Lankidetzak emandakoa.[28]
  • 2012 – Vetlesen saria, ozono-zuloaren lanagatik, Jean Jouzelekin partekatua. Sari hau jaso zuen lehen emakumea izan zen.[29]
  • 2013 – BBVA Fundazioaren Ezagutzaren Mugak Saria Klima Aldaketa atalean.[30]
  • 2015 – Honoris causa doktoretza Browneko Unibertsitatean.[31]
  • 2017 – Arthur L. Day Saria eta Zientzia Akademia Nazionalak emandako hitzaldia, kimika atmosferikoaren eta klima-aldaketaren lan garrantzitsuagatik.[32]
  • 2018 – Bakerian Lecture.[33][34]
  • 2018 – Geozientzietako Crafoord saria.[35]
  • 2021 – Uztailaren 31n Zientzien Akademia Pontifikaleko kide arrunt izendatu zuten.
  • 2021 – Future of Life 2021 Saria (Ozono geruza).[36]
  • 2021 – NAS Saria Kimika Gizartearen Zerbitzuan.[37]
  • 2023 - Honoris Causa Doktorea Duke Unibertsitatean.[38]
  • 2023 - VinFuture Fundazioaren Emakume Berritzaile Saria.[39]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2017-01-19). «Susan Solomon, química atmosférica» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  2. ↑ ««Solomon, Susan, 1956-»» lccn.loc.gov (Library of Congress LCCN Permalink n82271940) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  3. ↑ a b c d «Mario Molina and Susan Solomon | Chemical Heritage Foundation» web.archive.org 2013-01-12 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  4. ↑ a b c ««InterViews»» webcitation.org (National Academy of Sciences.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  5. ↑ a b c «Meet Susan Solomon» web.archive.org 2007-04-03 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  6. ↑ (Ingelesez) «Solomon, Susan | MIT Department of Earth, Atmospheric and Planetary Sciences» eapsweb.mit.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  7. ↑ ««Susan Solomon: Pioneering Atmospheric Scientist»» webcitation.org (Top Tens: History Makers. National Oceanic and Atmospheric Administration.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  8. ↑ (Ingelesez) «The 2008 TIME 100 - TIME» TIME.com (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  9. ↑ (Ingelesez) «Science and Security Board» Bulletin of the Atomic Scientists (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  10. ↑ «Changing Views on Climate | Chemical Heritage Foundation» web.archive.org 2016-07-12 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  11. ↑ Houghton, J.T.. (2001). ««Climate Change 2001: The Scientific Basis»» web.archive.org (Third Assessment Report. Intergovernmental Panel on Climate Change.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  12. ↑ Solomon, Susan. (2007). ««Climate Change 2007 The Physical Science Basis»» web.archive.org (Fourth Assessment Report. Intergovernmental Panel on Climate Change.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  13. ↑ (Ingelesez) MacFarlane, Robert. (2001-10-07). «In from the cold...» The Observer ISSN 0029-7712. (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  14. ↑ (Ingelesez) Solomon, Susan. (2001). The Coldest March: Scott's Fatal Antarctic Expedition. Melbourne University Press ISBN 978-0-522-85023-9. (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  15. ↑ (Ingelesez) Brasseur, Guy P.; Solomon, Susan. (2005-12-28). Aeronomy of the Middle Atmosphere: Chemistry and Physics of the Stratosphere and Mesosphere. Springer Science & Business Media ISBN 978-1-4020-3824-2. (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  16. ↑ (Ingelesez) «The Henry G. Houghton Award - Early Career» American Meteorological Society (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  17. ↑ «National Science & Technology Medals Foundation: The Laureates» web.archive.org 2013-11-28 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  18. ↑ (Ingelesez) «Awards & Honors» American Meteorological Society (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  19. ↑ (Ingelesez) «About the Blue Planet Prize | Blue Planet Prize» The Asahi Glass Foundation (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  20. ↑ «Colorado Women's Hall of Fame - Home» web.archive.org 2012-07-23 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  21. ↑ (Ingelesez) «V.M. Goldschmidt Award | Geochemical Society» www.geochemsoc.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  22. ↑ (Ingelesez) Laboratory (CSL), NOAA Chemical Sciences. «Susan Solomon Honored as AGU's 2007 William Bowie Medalist» csl.noaa.gov (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  23. ↑ «APS Member History» search.amphilsoc.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  24. ↑ «Susan Solomon» royalsociety.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  25. ↑ «Remise de la Grande Médaille par Jules Hoffmann, Président de l’Académie,à Susan Solomon». .
  26. ↑ (Ingelesez) ««Laureate 2009»» Volvo Environment Prize (Volvo Environment Prize website. Royal Swedish Academy of Sciences, Stockholm, Sweden.) (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  27. ↑ (Ingelesez) Women of the Hall |. (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  28. ↑ «2010 Career Achievement Medal Recipient».. Service to America Medals website. Partnership for Public Service..
  29. ↑ «Susan Solomon wins Vetlesen Prize | MIT Department of Earth, Atmospheric and Planetary Sciences» eapsweb.mit.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  30. ↑ (Ingelesez) «Susan Solomon wins international climate award» MIT News | Massachusetts Institute of Technology 2013-01-14 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  31. ↑ (Ingelesez) May 24; Nickel 401-863-2476, 2015 Media contact: Mark. «Brown awards six honorary doctorates» news.brown.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  32. ↑ «Arthur L. Day Prize and Lectureship» www.nasonline.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  33. ↑ (Ingelesez) «Susan Solomon awarded the Royal Society's Bakerian Medal» MIT News | Massachusetts Institute of Technology 2017-07-18 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  34. ↑ «Outstanding researchers honoured by the Royal Society | Royal Society» royalsociety.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  35. ↑ (Ingelesez) «Two legendary climate researchers receive this year’s Crafoord Prize» Crafoord Prize 2018-01-17 (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  36. ↑ (Ingelesez) «Future of Life Award» Future of Life Institute (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  37. ↑ «Susan Solomon» www.nasonline.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  38. ↑ (Ingelesez) «Meet the 2023 Commencement Speaker, Honorary Degree Recipients | Duke Today» today.duke.edu (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).
  39. ↑ (Ingelesez) VnExpress. «Battery researchers win $3M Vietnamese awards - VnExpress International» VnExpress International – Latest news, business, travel and analysis from Vietnam (Noiz kontsultatua: 2024-01-20).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Susan_Solomon&oldid=9630218"(e)tik eskuratuta