Trento
| Trento Trento | |||
|---|---|---|---|
| Italiako udalerria | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Herrialdea |  Italia | ||
| Eskualdea |  Trentino-Adige Garaia | ||
| Probintzia |  Trentoko probintzia autonomoa | ||
| Alkatea | Alessandro Andreatta | ||
| Izen ofiziala | Trento | ||
| Jatorrizko izena | Trento | ||
| Posta kodea | 38121, 38122 eta 38123 | ||
| ISTAT kodea | 022205 | ||
| Herriburua | Trento (en)  | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 46°06′N 11°06′E / 46.1°N 11.1°E | ||
 | |||
_2023.svg) | |||
| Azalera | 157,88 km² | ||
| Altitudea | 203 m | ||
| Mugakideak | Aldeno, Cavedine, Garniga Terme, Giovo, Lavis, Pergine Valsugana, Villa Lagarina, Besenello, Civezzano, Cimone, Vallelaghi (en) , Madruzzo (en) , Albiano eta Altopiano della Vigolana (en) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 118.046 (2023ko urtarrilaren 1a) | ||
| Dentsitatea | 748 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Telefono aurrizkia | 0461 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00, UTC+02:00 eta Europa Erdialdeko Ordua | ||
| Hiri senidetuak | Kempten, Sławno, Charlottenburg-Wilmersdorf, Huatusco (udalerria), Znojmo, Prague 1 (en) , Resistencia, Donostia, Chieti, Praga eta Vladimir | ||
| Katastro kodea | L378 | ||
| Sailkapen sismikoa | 3 (Txikia) | ||
| Matrikula | TN | ||
| Hizkuntza ofiziala | italiera | ||
| comune.trento.it | |||
Trento[1] (italieraz ˈtrento edo ˈtrɛnto ahoskatua;[2] ladinoz eta lombardieraz: Trent; alemanez: Trient, tʁiˈɛnt ahoskatua; zinbrieraz: Tria;[3] móchenoz: Trea't; venezieraz: Trénto/Trènt; latinez: Tridentum) Italia iparraldeko hiria da, Trentino-Adige Garaia eskualde autonomoko eta izen bereko probintziako hiriburua. Bolzano hiriaren hego-mendebalean, Adige ibaiaren ertzean, kokatzen da, mendiek inguratua. Merkataritza, turismoa eta industria (janari industria, ehungintza, zurgintza, makineria) dira ekonomia jarduera nagusiak.
Mundu osoan ezaguna da bertan Trentoko Kontzilioa (1545-1563) egin zelako, protestantismoari (luteranismoari) aurre egiteko Kontraerreforma hasi zuena, Trentoko Aginduak aldarrikatuz.
Mugakideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Trentok honako udalerri hauekin egiten du muga:
Aldeno
Cavedine
Garniga Terme
Giovo
Lavis
Pergine Valsugana
Villa Lagarina
Besenello
Civezzano
Cimone
Vallelaghi (en)
Madruzzo (en)
Albiano
Altopiano della Vigolana (en)
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Trento Laste, altuera: 312 m (1981–2010, muturrekoak 1958–2010)) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.2 | 23.6 | 29.0 | 31.0 | 37.4 | 38.9 | 39.5 | 41.4 | 33.5 | 28.3 | 22.8 | 16.6 | 41.4 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 5.2 | 9.2 | 15.2 | 18.5 | 23.1 | 26.8 | 29.4 | 28.3 | 22.8 | 16.4 | 9.5 | 4.9 | 17.4 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 1.6 | 4.3 | 9.5 | 13.0 | 17.6 | 21.1 | 23.4 | 22.5 | 17.8 | 12.4 | 5.9 | 1.7 | 12.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -2.1 | -0.6 | 3.9 | 7.6 | 12.2 | 15.4 | 17.4 | 16.7 | 12.8 | 8.3 | 2.4 | -1.5 | 7.7 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -15.2 | -11.3 | -10.1 | -2.7 | 1.5 | 6.3 | 9.5 | 7.2 | 3.3 | -3.7 | -6.6 | -12.3 | -15.2 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 42.1 | 33.9 | 54.0 | 78.1 | 94.4 | 92.4 | 86.7 | 83.8 | 82.3 | 116.8 | 106.2 | 65.8 | 936.6 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 4.0 | 3.4 | 5.7 | 8.2 | 9.5 | 9.5 | 8.2 | 8.1 | 7.0 | 7.6 | 7.1 | 5.5 | 83.7 |
| Hezetasuna (%) | 69 | 66 | 66 | 69 | 72 | 71 | 71 | 72 | 73 | 77 | 75 | 59 | 70 |
| Iturria (1): Agenzia Provinciale per la Protezione dell'Ambiente[4] | |||||||||||||
| Iturria (2): Meteotrentino[5] | |||||||||||||
Ondarea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Monumentu ugari ditu. Aipagarriak dira Teodorikoren garaiko harresiak, XIII. mendeko katedral erromaniko-lombardiarra, Santa Maria Nagusiaren eliza, Buonconsiglioko gaztelua eta Pretorearen jauregia.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Tridentum hiri zaharrari dagokio; K.a. 222. urtean egin zen erromatarra. XI. mendean hiri aske eta inperiala bihurtu zen, Trentoko printze-apezpikuek gobernatzen zutela. Bavariaren mende zegoen 1805ean eta 1809-1814 urteetan Alto-Adigeko hiriburua izan zen. 1918. urtean Italiako hiri bihurtu zen.
Trentoko kontzilioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Eliza Katolikoaren XIX. kontzilio ekumenikoa, Kontrarreformaren doktrinaren adierazpen nagusia izan zena. Paulo III.a aita santuak deitu zuen Karlos V.aren eskariz, erreforma protestantearen aurrerapenei aurka egitearren. Kontzilioa hiru alditan bildu zen: 1545-1549, 1551-1552 (Julio III.ak deitua), 1562-1563 (Pio V.arekin). Dotrina katolikoaren oinarrizko puntu guztiak aztertu eta zehaztu zituen: Biblia, sakramentuak, hezkuntza, meza santua, apaizgoa, erlikiak, eliz jaiak, etab. Kontzilioaren ondorioz, halaber, erakunde eklesiastiko gehienak berriztatu ziren.
Hiri eta herri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .
- ↑ (Italieraz) Canepari, Luciano. Trento. in: DiPI Online..
- ↑ Patuzzi, Umberto. (2013). Unsarne Börtar. Lucerna: Comitato unitario delle linguistiche storiche germaniche in Italia / Einheitskomitee der historischen deutschen Sprachinseln in Italien, 9 or..
- ↑ «Tabelle degli indici climatici» www.climatrentino.it (APPA).
- ↑ Trenti, Alberto. (2017-06-07). «Nevicate a Trento dal 1920-2017» Meteotrentino.
