Wolofera
| Wolofera Wolof |
||
|---|---|---|
| Non mintzatzen den: |  Senegal
|
|
| Eskualdea: | Mendebaldeko Afrika | |
| Hiztunak: | 5,5 milioi (ama hizkuntza) 12,3 milioi (bigarren hizkuntza) |
|
| Hizkuntza familia: | Niger-Kongo Atlantiko-Kongo Senegal-Ginea Seneganbiarra Fula-wolof Wolofera |
|
| Estatus ofiziala | ||
| Hizkuntza ofizialtzat duten lurraldeak: | Inon | |
| Erakunde araugilea: | CLAD (Centre de linguistique appliquée de Dakar) | |
| Hizkuntza kodeak | ||
| ISO 639-1: | wo | |
| ISO 639-2: | wol | |
| ISO 639-3: | —
|
|
| Oharra: baliteke orri honek Unicode kodearekin emandako NAF fonetika ikurrak edukitzea. | ||
Wolofera[1] (Wolof) Mendebaldeko Afrikako hizkuntza da. Gertuko fula bezala, Niger-Kongo hizkuntzen Atlantiko-Kongo familiaren kidea da. Saharaz hegoaldeko Afrikako beste hizkuntzak ez bezala, wolofera ez da hizkuntza tonala.
Hedadura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Wolofera Senegalgo hizkuntza nagusia da, herrialdeko biztanleriaren %40a den Wolof herriak ez ezik beste senegaldar askok ere mintzatua. Woloferaren dialektoak herrialdez herrialdez gain landatar eta herritar eskualdeen artean ere aldatzen dira. Dakarreko woloferak, adibidez, wolofera, frantses, arabiera eta ingeles pixka bat nahasten ditu. Woloferak europar hizkuntzetan bere eragina izan du, adibidez, Banana woloferazko hitza da.
Alfabetoa eta ahozkera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luzaz, wolofera idazteko arabiar alfabetoa erabili da. Noizbehinka idazki erlijiosoak idazteko erabiltzen bada ere, gaur egun latindar alfabetoa da hedatuena. Honako hizkiak dituzte:
| Woloferako hizkiak | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | B | C | D | E | Ë | F | G | I | J | K | L | M | N | Ñ | Ŋ | O | P | Q | R | S | T | U | W | X | Y | ||||||||||
| a | b | c | d | e | ë | f | g | i | j | k | l | m | n | ñ | ŋ | o | p | q | r | s | t | u | w | x | y | ||||||||||
Woloferan, bi kontsonante elkarrekin idatziz gero geminatu egiten dira; hau da, kontsonantea luzatu egiten da (katalanen "l·l"-a bezela, gazteleraz "El‿labio" esatean edo frantsesez "Elle‿l'a vue" esatean gertatzen den bezala).
Kontsonanteak:
| Ezpainbikariak | Ezpain- horzkariak |
Ezpain- belareak |
Hobikariak | Sabaikariak | Belare | Ubulareak | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Leherkariak | p (p) b (b) | t (t) d (d) | c (c) ɟ (j) | k (k) g (g) | q (q) | ||
| Sudurkariak | m (m) | n (n) | ɲ (ñ) | ŋ (ŋ) | |||
| Aurresudurkarituak | m̩b (mb) | n̩t (nt) n̩d (nd) | ɲc (nc) ɲɟ (nj) | ŋ̍k (nk) ŋ̍g (ng) | ɴq (nq) | ||
| Dardarkariak | r (r) | ||||||
| Igurzkariak | f (f) | s (s) | x~χ (x) | ||||
| Hurbilkariak | w (w) | j (y) | |||||
| Albokari | l (l) |
Woloferak euskarak baino bokal gehiago ditu. Bokal bera birritan idatziz gero, bokala luzatu egiten da.
Adibideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Wolofera | Euskara |
|---|---|
| (As)salaamaalekum ! Erantzuna: Maalekum salaam ! |
Bakea zurekin Erantzuna: baita zurekin ere |
| Na nga def ? / Naka nga def ? / Noo def? Erantzuna: Maa ngi fi rekk |
Zelan? Erantzuna: Ondo |
| Lu bees ? Erantzuna: Dara (beesul) |
Zer berri? Erantzuna: Zaharrak berri |
| Ba beneen (yoon). | Ikusi arte |
| Jërëjëf | Eskerrik asko |
| Waaw | Bai |
| Déedéet | Ez |
| Fan la ... am ? | Non dago ...? |
| Noo tudd(a)* ? / Naka nga tudd(a) ? Erantzuna: ... laa tudd(a) / Maa ngi tudd(a) ... |
Nola duzu izena? Erantzuna: .... izena dut |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ 53. araua - Munduko estatuetako hizkuntza ofizialak, Euskaltzaindia, http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0053.pdf. Noiz kontsultatua: 2011-6-3.
 |
Hizkuntza honek bere Wikipedia du. Bisita ezazu. |
