Antzinako belgiarrak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Belgic Gaul erromatarraren konkista baino lehentxeago gutxi gorabehera non dagoen adierazten duen mapa, Zesarren interpretazio baten arabera
Galia ipar-ekialdeko mapa, K.o. 70 inguruan

Antzinako belgiarrak, latinez belgae ( (Txantiloi:IPAc-en) Galiaren iparraldean bizi ziren tribuen konfederazio handi bat ziren, Mantxako kanalaren eta Rin ibaiaren mendebaldeko erriberaren eta Sena ibaiaren iparraldeko ertzaren artean, K.a. III. mendetik aurrera gutxienez.[1] Julio Zesarrek haien inguruan sakon idatzi zuen Galian izandako gerren kontakizunean, Commentarii de Bello Gallico hain zuzen. Britannia hegoaldeko herri batzuk ere belgae gisa identifikatzen zituzten, eta, dirudienez, aurreko garai batean kontinentetik joandako jendeak ziren. T. F. O'Rahilly hizkuntzalariak uste zuen batzuk mendebalderago mugitu zirela, eta Irlandako Fir Bolg-ak izan zirela. Gallia Belgica probintzia erromatarrari Belgae kontinentala deitu zioten. Gaur egun arte antzinako herri hasien izen kolektiboa erabiltzen jarraitu izan da eskualdean, eta Belgikako herrialde modernoaren izenean islatzen da.

Hizkuntzalarien arteko teoria adostuena hau da: Belgae izen etnikoa ziurrenik Protocelta hizkuntzaren *belgika edo *bolg errotik datorrela, eta "puztu" esan nahi duela (batez ere, haserrez edo borroka-grinaz ). Egungo alemaneraz konatua dauka: gebelgd adjektiboa, oso haserre esan nahi duena. Ingeles zaharrean, beste hitz bat parekoa da: belgan aditza, haserretu egon nahi duena (Aitzingermanikozko *balgiz hitzetik eratorria) eta horien sustraia aintzin-indoeuroparrerazko *bhelgh- (puztu, konkor, handitu) balizko lexeman legoke. Hala, *Bolgoi izen etniko aitzin-zelta honela uler liteke: "puzten diren pertsonak (batez ere, haserrearekin/borroka-amorruarekin)".[2][3][4][5][6]

Belgae-en jatorria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Julio Zesarrek erabili zuen moduan, Belgika azpi-erregio geografikoa da, Bellovaci, Ambiani, Atrebates eta Veromandui herriek okupatzen zutena.[7] Lau komunitate horiek Galiako jatorrizko Belgae-ak izan zirela uste da.[8]

Julio Zesarrek konkistaren unean deskribatzen du Galia (K.a. 58-51), hiru zatitan banatua. Hego-mendebaldean Akitaniarrak bizi dira, erdialdean, zati handienean, galoak (bere hizkuntzan bere buruari celtae esaten ziotenak) eta iparraldean, belgae-ak. Hiru zati horietako bakoitzak, dio, "bereizi egiten ditu ohiturak, legeak eta hizkuntza". Adierazi zuenez, "belgae-ak ziren "ausartenak, zibilizaziotik eta [gure] Probintziaren fintasunetik urrunen daudelako, eta merkatariek gutxiagotan jotzen dute haiengana, eta beraz, ez dituzte maiz inportatzen nortasuna emetzeko joera duten gauzak; eta germaniarrengandik hurbilen daudenak dira, Rinetik haratago bizi direnak, zeinekin etengabe ari baitira gerra egiten".[9] Antzinako iturriak, ordea, ez dira beti garbi gaur egun etnizitatea definitzeko erabiltzen diren ezaugarriak aipatzen dituztenean. Julio Zesarrek edo haren iturriek belgiarrak galiarren oso bestelakoa zirela esan bazuten ere, Estrabonek esan zuen zelten[oh 1] (galiarrak) eta belgae-en arteko aldeak txikiak zirela, aurpegiaren itxuran, hizkeran, politikan eta bizimoduan, akitaniarren eta zelten arteko aldea ez bezala.[10] belgiarrak Galian bizi izateak esan nahi du, nolabait, galiarrak zirela. Hori izan daiteke Zesarren esanahia honako hau dioenean: "Galiarrek gotorleku bati eraso egiteko metodo bera dute belgiarrek ".[11]

Tazito historialari klasikoa konturatu zen "germani" izen kolektiboa Galian erabili zela estreinakoz. Hasieran, Rinetik haratagoko loturak zituen herri jakin bat izendatzeko erabili zen, tungri-ak ziren, geroago eburoiak biziko ziren eskualdean bizi zirenak. Geroago tungri haiei eman zitzaien germani izen hori, Rin ibaitik ekialderago bizi eta zeltak ez ziren herrientzat erabiltzen hasi zen.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eburoien urrezko staterra (txanpon mota bat).

Zesarrek deskribatu zituen mugei mendeetan eutsi izanak, nolabait belgikarren arteko kultura-kohesioa iradokitzen du. Muga horiexek, oraindik mantendu ziren karolingiar garaiko parrokien banaketetan.[12] Arkeologiaren arabera, K.a. III. mendetik hasi eta K.a. I. mendeetaraino, herri hauek bizi ziren bertan: Bellovaci, Ambiani, Atrebates eta Veromandui.[13]

K.a. 250etik aurrera, hildakoak errausketaren bidez hobiratzen zituzten, eta aldi berean gorpu batzuk ere gabe lurperatzen zituzten.[14] Zeramika eta krisketak (fibulak) ohiko ondasun dira, eta bankete artikuluak, berriz, hilobi aberatsagoetan agertzen dira. Armarik ez izateak bereizten ditu lur horietako heriotza praktikak iparraldeko eta hegoaldeko komunitatetan erabiltzen zuten ehorzketa ohituretatik.[15]

Garai horretan bertan, santutegi itxiak eraikitzen hasi zen, eta K.a. II. mendearen bukaeratik eta I. mendearen erdialdera arte, lurrezko harresi altuak eta hondo laua duen lubaki zabala duten gotorlekuak hedatzen dira eskualdean.[16]

Galiako belgiarren txanponek diseinu- eta banaketa-eredu antzekoak gordetzen dituzte, K.a. IV. mendetik K.a. I. mendera.[17]

Destelbergenen (Flandria) berreraiki den K.o. I. mendeko landetxea galiar bat.

Garai hartako belgae-ek ez omen zuten garagardoa edaten.[18]

Hizkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Belgae-en hizkuntza eta ezaugarri etnikoen inguruan eztabaidatu da luzaroan datuek gutxienez hiru eremu linguistikoen berri ematen baitute.

Aditu askok uste dute belgae-en hizkuntza talde zeltikokoa zirela.[19][20][21][22] Bestalde, belgae-en artean, zati batek, gutxienez, lotura kultural eta historiko garrantzitsuak izan ditu Rin ekialdeko herriekin, izan zeltak edo germaniarrak , froga arkeologikoen, toponimiaren eta garaiko testuen arabera.[23][24] Halaber, proposatu da, leku izenenak aztertuta, eskualdeko hizkuntza zaharrena, itxuraz indoeuroparra izan arren, ez zela zelta (hizkuntza hori erabili zen balizko eskualdeari Nordwestblock izena eman diote ikerlarik), eta , hizkuntza zeltikoa, elitearen artean eragina izan arren, inoiz ez zela izan belgae-en hizkuntza nagusia Ardenetatik iparrera.[25][26] Adibidez, Maurits Gysseling-ek ikerlariak iradoki zuen eragin zeltiko eta germanikoen aurretik belgae-ek Indoeuropar adar ezberdin bat sortu ahal izan zutela, belgiera izenekoa.[26]

Hala ere, jaso diren izen tribal eta pertsonal gehienak hizkeraren aldetik galiarrak dira, germani cisrhenani-enak (Rinetik mendebaldera zeuden germaniarrak) barne, eta hori ere horrela izan zen Rin ibaiaren ekialdean, baina ibaitik gertu zeuden tribuen izenentzat, tencteri-ak eta usipetes-ak . Bizirik iraun duten inskripzioen arabera, galiera belgae-en lurralde zati batean behintzat hitz egiten zen.[oh 2]

Eburoien herri gotortu baten maketa.

Erromatarrak ez ziren zehatzak iparraldeko barbaroei buruz hitz egiten zutenean: "germaniarra" esaten zuenean, Zesarrek "Rin ibaiaren ekialdean sortua" esan nahi zezakeen (Germani cisrhenani-en aberria), hitz egiten zuten hizkuntzari erreparatu gabe. Rin ekialdean ez zegoen, nahitaez, hiztun germaniarrik une hartan. Germaniar hizlariak Elba ibaian egon ziren gertuen Zesarren garaian.[27] Hala ere, leku-izenen azterketen emaitzetanoinarrituta, argudiatu dira, Ardenetako iparraldean, germani cisrhenani-ak bizi ziren zonalde osoan, lehen hizkuntza germaniera zela. Hala ere, Ardenetan eta hortik hegoaldera, izen zelta zaharren ebidentzia handia dago.[25][26]

Estrabonek idatzi zuen belgae-ak kostaldean zehar zabaldu zirela, eta itsasertzean 15 tribu bizi zirela Rin eta Loira aretan.[28] Estrabonek honela idatzi zuen: "Augusto Zesarrek, herrialdea lau zatitan banatu zuenean, "Zeltia" eta Galia Narbonensis lotu zituen; Akitania Julio Zesarren garaiko berdina mantendu zuen, baina Garona eta Loire ibaien artean bizi zirenetako beste hamalau nazio gehitu zizkion, eta gainerako lurraldea bi zatitan banatu zituen, bata Rin goiko barrutietara hedatzen zena (Galia Lugdunensis), Lugdunum eta bestea, belgae-ei esleitu zien (Galia Belgica)".[29]

Le Cheslé de Bérisménil (Belgika) : induskatutako herri gotortuaren sarrera berreraikia.

Luc van Durme belgikar hizkuntzalariak zeltek eta germaniarrek izan zuten eragina kontraesankorrak eman dituen datuak laburbiltzen saiatu da. Honela dio: "Onartu egin behar da Zesarrek Belgikan zeltaren eta germaniarraren arteko aurkakotasun-egoera baten lekuko izan zela, Erdi Aroko hizkuntza erromantiko-germaniko goiztiarren muga baino apur bat hegoalderago dagoen lurralde batean" eta aldi berean. onartzen du "germaniarrak ez zuela blokeatu hegoaldetik zetorren zeltizazioa ", eta, beraz,"bi fenomenoak aldi berekoak izan ziren eta eragina izan zuten... "[30]

Belgae-en herriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Julio Zesarrek Belgium-eko tribu hauek izendatu zituen, ondorengo probintzia erromatarrekin erlaziona daitezkeenak:

Herri galiarrak eta akitaniarrak Estrabonen arabera.
Julio Zesarrek aipatutako geroago "Belgium"-eko belgae-ak. Geroago Belgium hori Galia Belgica II probintzia izango da. Belgae Galia Belgica II-n. Batzuetan Zesarrek "belgium" horretan egongo ez balira bezala deskribatzen ditu Germani Cisrhenani, Germania Behereako ipar-ekialdean. Hego-ekialdea: ez da "belga" bezala aipatzen, Gallia Belgica inperial erromatarraren parte baizik (geroago Galia Belgica I )
  • Anbiani
  • Atrebateak
  • Bellovaci
  • Suessiones
  • Viromandui

Hego-mendebaldean: ziurrenik ez "Belgium"-en bertan:[31]

  • Caleti
  • Veliocassi

Ipar-mendebaldekoa eta erromatarrek urrunekotzat hartuak:

  • Menapii
  • Morini
  • Nervii

Hegoaldea, ez Erromaren aurkako aliantzan:

  • Remi

Batzuetan Belgae deitzen die Zesarrek, eta Belgaerekin parekatzen ditu batzuetan.

Zimbriarren ondorengoak, Germani Cisrhenani-engadik gertu bizi direnak:

  • Atuatuci

Segur aski belgae zirenak, geroago Belgika I.an:

  • Treveri
  • Leuci
  • Mediomatrici

Belgae ez zirenak, geroago Germania Garaian (are geroago Germania I) zeudenak:

Geroago, tungri-ak izeneko tribu germaniarra aipatu zuen Tazitok eta germani cisrhenaniak bizi izan ziren leku berean kokatu zituen. Leuci, treveri eta mediomatrici tribuak izan ziren, testuinguru eta garai zehatz batzuetan, belgae-en artean sartu ahal izan ziren beste tribu batzuk. Azkenik, Posidonioren esanetan armoricani-ak ere belgae-tzat hartzen ditu.

Belgae-en konkista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gainerako gaietan bezala, konkistaren inguruan dakiguna Julio Zesarrek bere Galiaren konkista Erroman ezagutzera emateko idatzi zuen liburuan kontatzen da batik bat, gorago aipatutako Commentarii de Bello Gallico delakoa.

Belgae-ak menderatzeko borrokak, K.a. 57. urtean hasi zituen Zesarrek. Idatzi zuenaren arabera, belgiarrak konspiratu eta armatu ziren aurreko konkistei erantzuteko; eta mehatxu horri aurre egiteko, bi legio berri altxatu zituen Julio Zesar triunbiroak, eta bere galiar aliatuak ziren Aedui-ei, agindu zien bellovaci-en lurraldea inbaditzeko. haiek ziren, belgiarren artean, lurralde handiena zuen tribua eta gerlariena. Belgiarren kopuruarekin eta borrokatzeko ausardiaz mesfidaturik, Zesarrek, hasieran, ez zuen borrokatu nahi izan, eta zaldunezkoak bidali zituen borroka motzak egitera, etsaiaren indarguneak eta ahulguneak aztertzeko. Bere tropak arerioari aurre egiteko gai zirela ikusi zuenean, muino baxu batean kanpatu zuen, aurrean zingira batek eta atzean Aisne ibaiak babestuta, Bibraxetik gertu (egungo Laon eta Reims artean), remi-en lurraldean.

Belgikarrek ibaitik eraso egin zieten, baina bataila gogor baten ondoren erromatarrek belgiarrak bota zituzten. Konturatu zirenean ezin zituztela erromatarrak kanporatu eta eduoak bellovaci-tarren lurretara hurbiltzen ari zirela ikusirik, belgiarrek indarrak desegin eta beren lurretara itzultzea erabaki zuten. Zesarren informatzaileek aholkatu zioten, Zesarrek lehenik erasotzen zuen tribua zeinahi izanik ere, besteak haren alde egingo zutela. Kanpamentua gauerdia baino lehentxeago jaso zuten. Egunsentian, belgiarren atzera egite hori tranpa bat ez zela ikusita, Zesarrek zalditeria bidali zuen belgiarren atzeguardia jazartzeko eta horien atzetik, hiru legio. Belgikar asko batailan hil ziren borroka haietan.

Ondoren, Zesarrek Suessiones-en lurraldera jo zen eta Noviodunum (Soissons) hiria setiatu zuen. Erromatarren setio makinak ikusita, Suessiones -ak amore eman zuten eta, gero, Zesarrek Bellovacitarrei jarri zien arreta, Bratuspantiumeko gotorlekuan (Amiens eta Beauvais modernoen artean) babestuta zeudenak. Azkar errenditu ziren, hala ere.

Nervii-ak, Atrebate-ekin eta Viromanduirekin batera, borroka egitea erabaki zuten (Atuatuci -ak ere haiekin bat egitea adostu zuten, baina ez ziren ordurako iritsi). Basoetan ezkutatu eta hurrengo zutabe erromatarrari eraso zioten Sabis ibaian (Selle ibaia). Eraso azkarra eta ustekabekoa izan zen. Ustekabean hartu zituen erromatarrak, baina, hala ere, horiek lerroak berrantolatu eta erasotzaileak garaitu zituzten.

Toingerenen dagoen Ambiorix erregearen estatua. Jules Bertin, 1866

Laguntza ematera zihoazen atuatuci-ak porrotaren berri izan eta atzera egin zuten gotorleku batera joateko, baina han, erromatarrek setiatu egin zituzten, eta laster belgiarrak errenditu ziren eta armak entregatu zituzten. Hala ere, armak uztea trikimailu bat izan zen, eta atuaticia-ak, soinean ezkutatutako armak zeramatzatela, erromatarrei eraso egin zieten gauean. Erromatarrek erasoa saihestu eta 4.000 belgiar hil zituzten. Gainerakoak, 53.000 inguru, esklabo moduan saldu zituzten.

K.a. 53. urtean, eburoiak, Ambiorix buru zutela, Nervii, Menapii eta Morini leinuekin batera batera, berriro matxinatu ziren eta hamabost kohorte deuseztatu zituzten, baina azkenean Césarrek matxinada itzali zuen. Bestalde, belgiarrak K.o 52. urteko Vercingetorixen altxamenduan borrokatu ziren.

Azken txokoak menderatu ondoren, Zesarrek Galiako hiru zatiak konbinatu zituen probintzia bakar batean (Gallia Comata, "Adats luzedun Galia"). baina, gero, Augusto enperadoreak probintzia berrantolatu zuen eta hiru probintziatan banatu zuen, ohiko kultur banaketa errespetatuz. Gallia Belgica probintziak Rhinekin muga egiten zuen ekialdean, eta mendebaldean Ipar Itsasotik Konstantzako aintziraraino (Lacus Brigantinus) hedatzen zen, Remi hirian (Reims) hiriburua zuen mendebaldeko Suitzaren zati batzuk barne hartuta. Dioklezianoren garaian, Belgica Prima (Augusta Trevirorum hiriburua, Trier) eta Belgica Secunda (Reims hiriburua zuena) Galietako diozesian sartu ziren.

Galiatik kanpoko Belgae-ak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Britainia Handia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ingalaterra hegoaldeko tribuak, belgiarrenak barne.

Belgikarrek Mantxako kanala zeharkatu eta Britainia Handiko hegoalderantz jo zuten Julio Zesarren garaian.[32] Caesar-ek dio hasieran eraso laburrak egiteko zeharkatu zutela kanala, baina gerora, uhartean modu egonkorrean kokatu ziren. Ez dakigu noraino iritzi zen konkista hura. Erromatarren Britainiako irla konkistatu ondoren, belgae-en hiriek muga egiten zuten iparralderantz Atrebates britainiarrekin, zeinak belgikar jatorriko tribu ere baitziren, eta ekialderantz, berriz, regni-ekin. Aylesford-Swarling pottery motako zeramika Britainia Handiko hego-ekialdean hedatuta zegoen eta belgiarren inbasioarekin lotu zen luzaroan, Barry Cunliffe arkeologoak besteak beste, teoria hori babesten du. Baina berriki egindako ikerketen arabera, zeramika horren zabalpena merkataritzari gehiago zor dio eta ez hainbeste konkistari. Gai eztabaidatua da.[33][34]

K.a. II. mendearen erdialdekoak diren ambiani-en txanpon asko Britainia Handiko hegoaldean aurkitu dira, eta Kent-en lurpetik atera dira balizko belgiar gotorleku baten hondarrak. Zesarren idazkietan esaten da, Suessioneen (Suaeuconi ere deituak) erregea, Diviciacus, Galia Belgikako errege boteretsuena izateaz gain, Britainia Handian gobernatzen zituen lurraldea zuela. Atrebates-en Commius agintaria, Zesarren aliatu ohia, Britainia Handira ihes egin zuen Vercingetorixen matxinadan parte hartu ondoren, eta bere tribuko adar britainiar batekin elkartu zen edo adar hori ezarri zuen. Txanponetako irudien garapenean oinarritua, esan daiteke erromatarren konkistaren denboran, Britainia Handiko hego-ekialdeko tribu batzuk noble belgiar batek gobernatuko zituela ziur aski, eta haien eragin kulturala izango zutela. Erromatar garaiko Britainia Handiko civitas batzuk Portus Adurni (Portchester) eta Clausentum (Southampton) hiriak ziren. Belgiarren hiri nagusia Venta Belgarum-en (Winchester) zegoen, eta Burdin Aroko oppidum baten gainean eraiki zen; Winchester da, oraindik ere, Hampshire konderriaren hiri nagusia.[35] Venta Belgarum hiriaz gain, Ptolomeo geografo zaharrak Aquae Calidae (Bath) eta Iscalis hiria zerrendatzen ditu belgiarren poleis[oh 3] gisa.[36]

Irlanda?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irlandako historiaurrearen teorian, T. F. O'Rahillyk 1946an iradoki zuen Belgaeenadar bat Irlandan kokatu zela K.a. XV. mendearen inguruan, eta geroago Iverni-en leinu historikoa (Érainn) bilakatu zela. Hark uste zuen belgiar kolonoen memoria Irlandako Erdi Aroko Lebor Gebala legendan gorde zela, Fir Bolg pertsonaian, esaterako.[37] O'Rahillyren teoriari desafio egin diote historialariek eta arkeologoek, eta jada ez da onartzen.

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Estrabonek grekoz idazten zuen eta horregatik zelta (keltoi) hitza erabiltzen zuen; galii (galiarrak) latinezko forma baita.
  2. ↑ Objektuetan idatzitako zelta hizkuntzako idazkunak aurkitu ziren Bavain eta Arrasen (cf. P-Y. Lambert, La langue gauloise, Éditions Errance, 1994), aitzitik, Erromatar Inperioa erori baino lehenagoko germaniar hizkuntzan egindako inskripziorik ez da inoiz aurkitu.
  3. ↑ Ptolomeok grekoz idazten duenez, poleis erabiltzen du latinezko civitas-en lekuan.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Belgae. Collins Dictionary n.d..
  2. ↑ Zeitschrift für celtische Philologie (ZcP). Volume 44, Issue 1, Pages 67–69, ISSN (Online) 1865-889X, ISSN (Print) 0084-5302, //1991
  3. ↑ Koch, John. Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO 2006, 198. or.
  4. ↑ Pokorny, Julius. Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch (1959), Bern - Muenchen - Francke, 125-126. or.
  5. ↑ Maier, Bernhard. Dictionary of Celtic religion and culture, Boydell & Brewer, 1997, 272. or.
  6. ↑ Pokorny, Julius, The pre-Celtic inhabitants of Ireland, Celtic, DIAS, 1960 (reprint 1983), 231. or.
  7. ↑ Andrew W. Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain: Revisiting Cross-Channel Contacts in the Later Iron Age," in ΕΥΔΑΙΜΩΝ: Studies in Hnor of Jan Bouzek, Opera Facultatis Philosophicae Universitatis Carolinae Pragensis 18 (2018), 336 or., with reference to Caesar BG 5.12, 5. 24–25, 8.46, 8.49, 8.43, eta aipatzen: S. Fichtl, Les Gaulois de Nord de la Gaule (Paris, 1994), 4–5. or.
  8. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: C.F.C. Hawkes and G.G. Dunning, "The Belgae of Gaul and Britain," Archaeological Journal 87 (1931), 241–242; Hawkes, "New Thoughts on the Belgae," Antiquity 33 (1968) 170–182; R. Hachmann, "The problem of the Belgae seen from the continent," Bulletin of the London Institute of Archaeology 13 (1976) 117–138; N. Roymans, Tribal Societies in North Gaul: An Anthropological Perspective (Amsterdam, 1990), 13 or.; Fichtl, Les Gaulois de Nord de la Gaule (1994), passim; C. Haselgrove, "The age of enclosure: Later Iron Age settlement and society in northern France," in The Later Iron Age in Britain and Beyond (Oxford, 2007), 492–493. or.
  9. ↑ Julius Caesar, Gallic War, trans. Devitte, I.1.
  10. ↑ Strabo Geography 4.1
  11. ↑ Caesar, The Conquest of Gaul, trans. S. A. Handford, revised with a new introduction by Jane F. Gardner (Penguin Books 1982), II.1.6.
  12. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: Fichtl, Les Peuples Gaulois: IIIer–Ier a.v. J.-C. (Paris, 2012).
  13. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: Haselgrove, "The age of enclosure," 493–494.
  14. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: J.R. Collis, "Pre-Roman burial rites in north-western Europe," in Burial in the Roman World (London, 1977), 3–8; F. Malrain et al., "La protohistoire récente," Revue Archéologique 3/4 (2005) 145–146; Pinard et al., Actes e la table ronde. "Les Gestuelles Funéraires au Second Âge du Fer” tenue à Soissons les 6 et 7 novembre 2008, Revue Archéologique de Picardie 2009, 30 or., 37.
  15. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 337 or., aipatzen: D. Bayard and N. Buchez, "Les tombes gauloises du Belgium, décourvertes récentes, in Les Celtes: Rites funeraires en Gaule du Nord entre le VIe et Ier siècle avant Jésus Christ. Recherches récentes en Wallonie (Namur, 1998), 61. or.
  16. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: J.-L. Brunaux, Les Gaulois: sanctuaires et rites (Paris, 1986) and Fichtl (1994), 20. or.
  17. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 336 or., aipatzen: S. Scheers, Traite de numismatique Celtique II: La Gaule Belgique (Paris, 1997), and C. Haselgrove, "The development of Iron Age coinage in Belgic Gaul," Numismatic Chronicle 159 (1999) 111–168.
  18. ↑ Lamb, "The Belgae of Gaul and Britain", 337 or., aipatzen: Bayard and Buchez, "Les tombes gauloises du Belgium," 61. or.
  19. ↑ Koch, John T. 2006. Celtic culture: A Historical Encyclopedia. 196 or.
  20. ↑ Bell, Andrew Villen. 2000. The role of migration in the history of the Eurasian steppe. 112 or.
  21. ↑ Swan, Toril, Endre Mørck, Olaf Jansen Westvik. 1994. Language change and language structure: older Germanic languages in a Comparative Perspective. 294 or.
  22. ↑ Aldhouse-Green, Miranda Jane. 1995. The Celtic World. 607. or.
  23. ↑ Kipfer, Barbara Ann. 2007. Encyclopedic dictionary of archaeology. 63 or.
  24. ↑ King, Anthony. 1990. Roman Gaul and Germany. 32 or.
  25. ↑ a b Lamarcq, Danny; Rogge, Marc. (1996). De Taalgrens: Van de oude tot de nieuwe Belgen. Davidsfonds. 44. or. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "Davidsfonds" defined multiple times with different content
  26. ↑ a b c M. Gysseling, Enkele Belgische leenwoorden in de toponymie, in Naamkunde 7 (1975), 1-6. or. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "M. Gysseling 1975 1-6 or." defined multiple times with different content
  27. ↑ Wightman, Edith Mary. (1985). Gallia Belgica. University of California Press ISBN 9780520052970.. 12–14. or.
  28. ↑ Estrabon, Geographica, Book IV chapter IV, 3
  29. ↑ Hamilton, H.C. (trans.), The Geography of Strabo, Vol. 1, George Bell & Sons, 1892, 265. or.
  30. ↑ Treffers-Daller, Jeanine; Willemyns, Roland. (2002). «Genesis and Evolution of the Romance-Germanic Language Border in Europe» Journal of Multilingual and Multicultural Development (Language Contact at the Romance-Germanic Language Border)  doi:10.1080/01434630208666450. ISBN 9781853596278..
  31. ↑ Wightman, Edith Mary. (January 1985). Gallia Belgica. University of California Press, 27 or. ISBN 9780520052970..; González Villaescusa; Jacquemin. (2011). «Gallia Belgica: An Entity with No National Claim» Études rurales 2 (2): 93–111.  doi:10.4000/etudesrurales.9499..
  32. ↑ Julius Caesar, Commentarii de Bello Gallico 2.4, 5.2
  33. ↑ Archaeologia 52, 1891
  34. ↑ Cunliffe, Barry W., Iron Age Communities in Britain, Fourth Edition: An Account of England, Scotland and Wales from the Seventh Century BC, Until the Roman Conquest, near Figure 1.4, 2012 (4th edition), Routledge, google preview, with no page numbers
  35. ↑ Sheppard Frere, Britannia: a History of Roman Britain, third edition, Pimlico, 1987; John Creighton, Coins and power in Late Iron Age Britain, Cambridge University Press, 2000
  36. ↑ www.roman-britain.co.uk. The Geography of Ptolemy. .
  37. ↑ T. F. O'Rahilly, Early Irish History and Mythology. Dublin Institute for Advanced Studies. 1946.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Antzinako_belgiarrak&oldid=9677416"(e)tik eskuratuta