Protozelta

Protozelta
baliorik ez
Datu orokorrak
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza zeltak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	hizkuntza fusionatzailea eta aditza-subjektua-objektua
Genero gramatikalak	genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa
Kasu gramatikalak	nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, genitiboa, datiboa, ablatiboa, instrumentala eta lokatiboa
Alfabetoa	baliorik ez
Hizkuntza kodeak

Protozelta berreraikitako aitzin-hizkuntza da, aitzinindoeuroperaren ondorengoa, ezagutzen diren hizkuntza zelta guztien arbaso komuna zatekeena. K.a. 1300-800 bitartean mintzatua, ipar-mendebaldeko Europan hedatu zen lehenbiziko indoeuropar hizkuntza izanen zatekeen. Errauts-kutxatilen zelaietako kulturarekin lotu ohi da, eta Hallstatt kulturarekin bereziki.

Fonologia

Bokalak

Protozeltaren sistema bokalikoa eta Antoine Meilletek aitzinindoeuroperarentzat berreraikitakoa oso antzekoak dira:

Mota	Aitzinekoak		Erdikoak		Atzekoak
	luzea	motza	luzea	motza	luzea	motza
Itxiak	iː	i			uː	u
Erdi-itxiak	eː	e				o
Irekiak			aː	a

Diptongo hauek berreraiki dira:

	-i	-u
a-	ai	au
o-	oi	ou

Kontsonanteak

Kontsonante hauek berreraki dira protozeltarentzat:

Mota	Biezpainkariak	Hobikariak	Sabaikaria	Belarrak
					Ezpainkaritua
Leherkariak	b	t, d		k, ɡ	kʷ, ɡʷ
Sudurkariak	m	n
Igurzkariak	ɸ	s		x
Hurbilkariak		l	j		w
Dardarkaria		r

• Aitzinindoeuroperako leherkari ahostun hasperenduek (*bh, *dh, *gh/ǵh) hasperentzea galdu zuten, eta leherkari ahostunekin (*b, *d, *g/ǵ) batu, *gwh ahostun hasperendu ezpainkari-belarra izan ezik.
• Aitzinindoeuroperako p-a galdu zen protozeltan, bai hitzaren hasieran, bai bokalen artean. Lehenago, ordea, *φ (<*ph) eta *h aldietatik igaro zen. Era horretan, aitzinindoeuroperako *ph₂tḗr "aita" (> latinez pater, ingelesez father) *ɸatīr bilakatu zen protozeltan, athair, athir irlandera zaharrean, athair irlanderan, eta *atir (nominatiboa), ater (bokatiboa) Galiako zeltan.

Gramatika

Substantiboen eta adjektiboen morfologiak ez du erakusten aldaketa handirik ama hizkuntzarekiko. Hiru genero (maskulinoa, femeninoa eta neutroa), hiru numero (singularra, plurala eta duala) eta 5-8 kasu (nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, datiboa, genitiboa, ablatiboa, leku-denborazkoa eta instrumentala) zeuden. Sustantiboek bederatzi deklinabide zituzten, erradikalaren arabera.

Aditz sistemak hiru modu (indikatiboa, agintera, subjuntiboa) eta lau denbora (orainaldia, lehenaldia, burutugabea, geroaldia) zituen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q653649