Herkules bidegurutzean

Herkules bidegurutzean, Herkulesen hautapena eta Herkulesen epaia bezala ere ezaguna, Prodikori egozten zaion antzinako parabola greziar bat da, Xenofonen eskutik ezaguna. Herkules gazteari buruzkoa da, zeinak bertutearen eta bizioaren arteko aukera eskaintzen baitzaio, plazerezko bizitza edo neke eta ohorezko bizitza. Aro Modernoaren hasieran, Mendebaldeko artearen ohiko gai batean bilakatu zen.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aro klasikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzinako Greziako aro klasikoaren parabola da, eta Xenofonek kontatzen du Memorabilian, 2,1,21 – 34. Xenofonen testuetan, Sokratesek kontatzen du Herakles gaztea, heroiak, bere etorkizuna aztertzen duen heinean, Bizioa eta Bertutea (antzinako grezieraz: Κακία eta Ἀρετή; Kakía eta Areté) emakumeen pertsonifikazioak bisitatzen duela. Bizitza atsegin eta erraz baten edo bizimodu gogor baina loriatsu baten arteko aukera eskaintzen diote, eta bakoitzak bere argudioak aurkezten dizkio. Xenofonek onartzen du parabola Prodikok asmatu zuela. Hesiodoren Lanak eta egunak aitzindaria aipatzen du, honek ere bizioaren eta bertutearen bideak kontrajartzen dituelarik^[1].

Motiboa, orduan, antzinako idazle greko eta erromatarren hainbat lanetan agertzen da. Aristofanesek modu umoretsuan erabili zuen Hegaztiak komedian, non Heraklesek erresumaren eta otordu goxo baten artean aukeratu behar duen eta ia bazkaria aukeratu. Silio Italikoren Punica olerki epikoaren 15. liburuan, Eszipion Afrikarra komandante militarra Heraklesen aukeraketaren eredu den egoera batean agertzen da. Mateoren Ebanjelioko kontrobertsia kontakizunekin zerikusia badu ere (Mt 7:13)^[2].

Aro Modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pizkundean, Herkulesen historia ezaguna bihurtu zen berriro, eta hala iraun zuen barroko eta neoklasikoko kulturan. Psikomakiaren motibazio zabalagoaren zati bihurtu zen: izpirituen borroka edo arimen gerra. Petrarcak De vita solitarian (1346) erabili zuen eta Errenazimenduko Humanismoaren korrontean ezarri zuen bizitza kontenplatiboaren eta bizitza aktiboaren arteko aukeraren irudi gisa. Petrarcak irakurri zuen Zizeronen ipuinaren laburpena De Officiisen. Xenofonek bezala, Zizeronek heroiaren bakardadea bere buruarekin deliberatzen du. Petrarcak egokitu eta lau hamarkadatara, Coluccio Salutatik Virtus eta Voluptasen arteko jatorrizko aukera morala berrantolatu zuen, Zizeronen latinezko hitzak erabiliz.

Arte bisualetako adibide ospetsuak Albrecht Dürerren Herkules bidegurutzean (1498), Paolo Veroneseren Bertutea eta Bizioaren alegoria (1565), Annibale Carracciren Herkulesen aukeraketa (1596), Gerard de Lairessen Bertuteen eta Bizioen Herkules (1685) eta Mariano Salvador Maellaren Errege Herkules murala (1685) dira. Istorioa konposizio musikaletan agertzen da, hala nola Johann Sebastian Bachen Laßt uns sorgen, laßt uns wachen eta George Frideric Haendelen Herkulesen aukeraketa^[3].