Likopeno

Likopeno
	Irudi gehiago
Formula kimikoa	C40H56
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	CC(=CCC/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C(=C/C=C/C=C(/C=C/C=C(/C=C/C=C(/CCC=C(C)C)\C)\C)\C)/C)/C)/C)C
MolView	3D eredua
Konposizioa	karbono
Mota	biogenic aliphatic hydrocarbon (en) eta Karotenoide
Ezaugarriak
Fusio-puntua	174 °C
Masa molekularra	536,438 Da
Erabilera
Rola	Antioxidatzaile, radiation protection agent (en) , anticarcinogens (en) eta primary metabolite (en)
Arriskuak
NFPA 704	1 0 0
Identifikatzaileak
InChlKey	OAIJSZIZWZSQBC-GYZMGTAESA-N
CAS zenbakia	502-65-8
ChemSpider	394156
PubChem	446925
Reaxys	1730097
Gmelin	15948
ChEMBL	CHEMBL501174
EC zenbakia	207-949-1
ECHA	100.007.227
CosIng	32804
MeSH	D000077276
RxNorm	29008
Human Metabolome Database	HMDB0003000
KNApSAcK	C00000911
UNII	SB0N2N0WV6
NDF-RT	N0000148836
KEGG	C05432
PDB Ligand	LYC

Likopenoa karoteno mota bat da, pigmentu gorri iluna da eta barazki gorrietan ugaria da.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Likopeno izena tomatetik datorkio, honen izen zientifikoa Solanum lycopersicum denez. Tomate helduetan karotenoideen %83a likopenoa da, barietateen arabera aldatu daitekeen arren^[1].

Iturria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tomate eta angurrietan oso ugaria da, ez ordea marrubi eta gerezietan. Gorriak ez diren barazki batzutan ere agertzen da, adibidez zainzuri edo perrexiletan^[2].

Likopeno kopuru handiena Vietnamgo Gấc fruituan aurkitzen da.

Likopenoa duten hainbat barazki
Tomatea	Angurria
Gấc fruitua	Papaia

Egitura kimikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karotenoide guztiak bezala tetraterpeno bat da eta lipido izaera du. Molekula lineala da eta ez du eraztun ez erradikalik.

Garrantzi biologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez du A probitamina izaerarik^[3] baina β-karotenoa eratzeko bitartekaria da. Honetaz gain antioxidatzaile indartsua da, sortzen diren erradikal askeak (oxidoak, peroxidoak) harrapatzen baititu, zelulak babestuz^[4].

Ikerketa ugarik erakutsi dute hainbat minbizi (birika, prostata^[5]) eta gaixotasun kardiobaskular^[6] izateko arriskua gutxitzen duela.

Xurgapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Landare eta bakterio fotosintetikoek ekoizten dutenez dieta bidez hartu beharra daukagu. Duodenoan behazunak mizelak eratzen ditu, likopenoak gainerako gantz azidoekin harrapatuz eta heste meharrean xurgatzen dira^[7]. Hori dela eta jaki oliotsuetan sukaldaturiko eta birrindutako tomatetatik gehiago xurgatzen da tomate gordinetik baino, adibidez pasta edo pizzatan^[2].

Erabilerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Elikagaien koloratzaile gisa erabiltzen da^[8].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ (Ingelesez) Lenucci, Marcello Salvatore; Hdider, Chafik; Ouerghi, Imen; Sihem, Rabaoui; Riahi, Anissa; Tlili, Imen; Piro, Gabriella; Ilahy, Riadh. (2016-01-20). «Fractionate analysis of the phytochemical composition and antioxidant activities in advanced breeding lines of high-lycopene tomatoes» Food & Function 7 (1): 574–583. doi:10.1039/C5FO00553A. ISSN 2042-650X. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ ^a ^b «Foods highest in Lycopene» nutritiondata.self.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ «Role of Antioxidant Lycopene in Cancer and Heart Disease» web.archive.org 2012-02-20 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ Garrido, María; González-Flores, David; Marchena, Ana M.; Prior, Estrella; García-Parra, Jesús; Barriga, Carmen; Rodríguez Moratinos, Ana B.. (2013-6). «A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans» Journal of the Science of Food and Agriculture 93 (8): 1820–1826. doi:10.1002/jsfa.5972. ISSN 1097-0010. PMID 23225211. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ Giovannucci, Edward; Rimm, Eric B.; Liu, Yan; Stampfer, Meir J.; Willett, Walter C.. (2002-03-06). «A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk» Journal of the National Cancer Institute 94 (5): 391–398. ISSN 0027-8874. PMID 11880478. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ (Ingelesez) «Carotenoids» Linus Pauling Institute 2014-04-28 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).
↑ (Ingelesez) «EU Approved additives and E Numbers» Food Standards Agency (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karotenoideak

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q208130
Multimedia: Lycopene / Q208130

[1] (Ingelesez) Lenucci, Marcello Salvatore; Hdider, Chafik; Ouerghi, Imen; Sihem, Rabaoui; Riahi, Anissa; Tlili, Imen; Piro, Gabriella; Ilahy, Riadh. (2016-01-20). «Fractionate analysis of the phytochemical composition and antioxidant activities in advanced breeding lines of high-lycopene tomatoes» Food & Function 7 (1): 574–583. doi:10.1039/C5FO00553A. ISSN 2042-650X. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[:0-2] «Foods highest in Lycopene» nutritiondata.self.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[3] «Role of Antioxidant Lycopene in Cancer and Heart Disease» web.archive.org 2012-02-20 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[4] Garrido, María; González-Flores, David; Marchena, Ana M.; Prior, Estrella; García-Parra, Jesús; Barriga, Carmen; Rodríguez Moratinos, Ana B.. (2013-6). «A lycopene-enriched virgin olive oil enhances antioxidant status in humans» Journal of the Science of Food and Agriculture 93 (8): 1820–1826. doi:10.1002/jsfa.5972. ISSN 1097-0010. PMID 23225211. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[5] Giovannucci, Edward; Rimm, Eric B.; Liu, Yan; Stampfer, Meir J.; Willett, Walter C.. (2002-03-06). «A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk» Journal of the National Cancer Institute 94 (5): 391–398. ISSN 0027-8874. PMID 11880478. (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[6] «Redirecting» linkinghub.elsevier.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[7] (Ingelesez) «Carotenoids» Linus Pauling Institute 2014-04-28 (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[8] (Ingelesez) «EU Approved additives and E Numbers» Food Standards Agency (Noiz kontsultatua: 2019-01-03).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]