Antoine Parmentier

Wikipedia, Entziklopedia askea
Antoine Parmentier
Parmentier Antoine 1737-1813.jpg
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakAntoine Augustin Parmentier
JaiotzaMontdidier, 1737ko abuztuaren 12a
Herrialdea Frantzia
BizilekuaFrantzia
HeriotzaParis, 1813ko abenduaren 17a (76 urte)
Hobiratze lekuaPère Lachaise hilerria
Familia
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaLycée Louis-le-Grand (en) Itzuli
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakbotanikaria, farmazialaria, medikua, agronomoa, dietista-nutrizionista eta royal censor (en) Itzuli
Lantokia(k)rue Croix-des-Petits-Champs (en) Itzuli
KidetzaFrantziako Zientzien Akademia
Accademia delle Scienze di Torino
Find a Grave: 5651 Edit the value on Wikidata
Antoine Parmentier signature.png

Antoine Augustin Parmentier (Montdidier, 1737 - Paris, 1813) frantses jakituna izan zen. Patataren kimikari buruzko lan bat argitaratu zuen 1773an. Barazki-mota berriak sartu zituen Frantzian, eta patata zabaldu zuen. Janariak eta edariak kontserbatzeari buruzko ikerketak egin zituen. Napoleonen armadako lehen botikaria izan zen 1800ean, eta osasun-ikuskatzaile nagusia, 1805etik 1813ra. Baztangaren aurkako txertoa sartu zuen gudarostean.[1]

Bere bizitza eta lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zazpi Urteko Gerran Frantziarako farmazialari militar gisa zerbitzatzen ari zela, prusiarrek harrapatu zuten, eta Prusiako kartzelan patata jan behar izan zuten, frantsesek zerri bazka bezala ezagutzen dutena. Patata Hego Amerikatik Europara ekarri zuten espainiarrek XVI. mendearen hasieran. 1640an aurkeztu zen, baina Espainia eta Irlandatik kanpo animalien elikadurarako bakarrik erabili ohi zen. Frederiko II.a Prusiako erregeak nekazariei eskatu zien landareak zigor gogor pean lantzeko. 1748an Frantziak patata lantzea debekatu zuen (besteak beste legenarra zela uste zelako), eta lege hori Parmentierren garaiko liburuetan geratu zen, 1772ra arte.[2]

1763an Parisera itzuli zenetik kimika nutrizionalean ikerketa aitzindariak egin zituen. Espetxeko esperientzia 1772an etorri zitzaion gogora, patata gaixo dissenterikoen elikadura-iturri gisa erabiltzea proposatu zuenean Besançongo Akademiak babestutako lehiaketa batean. Patataren izenean saria irabazi zuen 1773an.

Parmentierren ahaleginen ondorioz, Parisko Medicine enpresak patata jangarriak deklaratu zituen 1772an. Hala ere, erresistentziak iraun egin zuen, eta Parmentierrek Invalideseko ospitalean zuen probetarako lorategia erabiltzea eragotzi zioten, Invalides-eko Parmentierren farmazialari postua bertan behera uztearen ondorioz.

1800ean Napoléon Bonaparte lehen farmazialari izendatu zuen. Pierre Bayen izan zuen oinordeko: bere borrokan jarraitu zuen farmazia medikuntzaren eta kirurgiaren maila berean jartzeko.

Patataren publizitate trikimailua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Parmentierrek, orduan, publizitate trikimailu batzuk hasi zituen, eta gaur egun ere aipagarriak izaten jarraitzen dute. Afari batzuk egin zituen, horietan Benjamin Franklin eta Antoine Lavoisier besteak beste egon ziren eta afari horietan patata platerak nabarmendu zituen. Erregeri eta erreginari patata-lore sortak ematen zizkien. Egunez Sablonsen patatak landatu zituen eta lur eremua zaindari armatuz inguratu zuen, herritarrei merkantzia baliotsua zela pentsarazteko, gauez zaindariak erretiratzen ziren jendeak patatak lapurtu ahal izateko.[3]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • André Dubuc. « La culture de la pomme de terre en Normandie, avant et depuis Parmentier », Annales de Normandie, 1953, a. 3, (|1): 50-68
  • Michel Morineau, « La pomme de terre au s. XVIII », Annales ESC (Paris), 1970, a. 25 (6 ): 1767-1785
  • Marcel Henon, « Parmentier et la pomme de terre », Technique art science. Revue de l’enseignement technique (Paris), 1974 (1 -2): 39-40
  • Ernest Kahane. « Parmentier ou la dignité de la pomme de terre - Essai sur la famine. Ed. Albert Blanchard. 1978 isbn 2-85367-088-0 183 pp.
  • Anne Muratori-Philip, Parmentier, Plon, Paris, 2ª éd. 2006 [1ª éd. 1994], 398 pp.

Argitalpen batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Examen chimique des pommes de terre, dans lequel on traite des parties constituantes du blé, Paris : Didot le jeune, 1773, in-12, XXIV-252 pp.
  • Avis aux bonnes ménagères des villes et des campagnes, sur la meilleure manière de faire leur pain, 1777 Texte en ligne
  • Examen critique de la pomme de terre, 1779
  • Traité de la châtaigne, Bastia et Paris : Monory, 1780, in-8°, XXVIII-160 pp.
  • Recherches sur les végétaux nourrissants qui, dans les temps de disette, peuvent remplacer les aliments ordinaires ; avec de nouvelles observations sur la culture des pommes de terre, Paris : Impr. royale, 1781, in-8°, XVI-599 pp.
  • Mémoire sur la manière de cultiver et d’employer le maïs à fourrage, Paris : Impr. royale, 1785 ; 3ª éd. (Le Maïs, ou Blé de Turquie, apprécié sous tous ses rapports [mémoire couronné, le 25 août 1784, par l’Académie royale des Sciences, Belles-lettres et Arts de Bordeaux]), Paris : Impr. impériale, chez Méquignon l’aîné père, et chez A.-J. Marchant, 1812, in-8°, VIII-303 pp.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Wisniak, Jaime. (2010-05-01). «Antoine-Augustin Parmentier» Revista CENIC:Ciencias Biológicas 41 (2): 141–149. (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).
  2. ↑ «L’Histoire en Ligne - Antoine-Augustin Parmentier» web.archive.org 2005-09-10 (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).
  3. ↑ «Ludovic BAILLET - Histoire de Montdidier (Victor de Beauvillé) - Livre IV - Chapitre II - Section LIV» santerre.baillet.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-13).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Antoine_Parmentier&oldid=8841108"(e)tik eskuratuta