Erregai: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

20:09, 10 martxoa 2012ko berrikusketa

Erregaia oxidazio bortitz baten ondorioz beroa oso motelki askatzen duen edozein material edo elementu da, eta energia askatzeko ahalmena duena. Askatutako energia horrek lan mekanikoak (fisikoak, alegia) burutzeko aukera ematen diote gizakiari. Errekuntza gertatu ahal izateko, erregaia oxigenoarekin harremanetan egon behar da, nahiz eta energiaren askapena lortzeko modu ezberdinak dauden. Nagusiak erreakzio exotermikoak eta fusio nuklearrak dira. Orokorki begiratuta, erregaia bi ataletan banatzen da:

Erregai solidoak: Atal honetan ikatza, zura eta turba bezalakoak sartzen dira. Naturan aurkitutako elementuak dira eta ondorioz eraldaketa kimikorik jasan ez dutenak. Erregai edo elementu hauek naturarekin bat sortutakoak izateak ondorio bat dakar: bere erabilpena historian zehar. Erregai solidoak historiaurreko garaitik erabili izan dira, historian zehar gaur egun arte iraunez.
Erregai fluidoak: Naturan erregai fluidoak erregai solidoak baino ez ohikoagoak direnez, gizakiak elementu hauek areagotu ditu, era industrializatu baten bidez. Bi eratako erregai fluidoak daude: likidoak (gasolioa, kerosenoa, gasolina...) eta gaseosoak (gas naturala, petrolio gas likidotuak...)

Izaki bizidunek haien gorputzetan erregaiak dituzte, karbohidrato, lipido eta proteina deituak. Energia askatzen duten elementu hauen bidez, lan mekanikoak burutzeko ahalmena ematen zaie izaki bizidunei. Hala ere, elementu hauek, erregai guztiak bezala, ez dute energia mota bakarra askatzen. Hondakin bezala beste energia batzuk askatzen dira errekuntza bakoitzarekin, kasu honetan, energia termikoa.

Hala ere, badaude konbustioa sortzen ez duten substantziak eta hala ere erregai deiturikoak. Hauen artean fisio nuklear prozesuan energia nuklearra sortzen dituzten erregaiak daude, hidrogenoarekin batera.

Ezaugarriak

Erregaiak hiru egoera posibleetan aurkitu daitezke (gas, likido eta solido egoeran). Erregai mota ezberdin hauen kalitatea eta ahalmena neurtzeko erabiltzen den terminoa ahalmen termikoa da. Ahalmen termikoaren bidez masa unitate batek aska dezakeen energia kopurua neurtzen da, oxidazioaren erreakzio kimiko baten ondorioz. Sistema Internazionalean (SI) ahalmen termikoa joule zati kilogramoetan neurtzen da (nahiz eta normalean jouleren tamaina txikia dela eta kilojoule zati kilogramo egiten den). Unitateen Sistema Teknikoan, ordea, kaloria kilogramorekiko neurtzen da, nahiz eta sistema hau zahartuta dagoen. Neurri-unitate anglosaxoietan, BTU librarekiko. Hurrengo taulan ahalmen termikoa substantzia eta neurketa sistemarekiko:

Erregaien ahalmen termikoa neurketa sistema ezberdinekiko
Erregaia	MJ/Kg	Kcal/Kg
Gas Naturala	53,6	12800
Azetileno	48,55	11600
Propano Gasolina Butano	46,0	11000
Gasolioa	42,7	10200
Fuel-olioa	40,2	9600
Antrazita	34,7	8300
Kokea	32,6	7800
Koke gasa	29,3	7000
95º-ko alkohola	28,2	6740
Lignitoa	20,0	4800
Turba	19,7	4700
Harrikatza	16,7	4000

Erregai kimikoak

Erregaiak kimikoak inguruko substantziekin harremanetan egotean energia askatzen duten substantziak dira, gehienetan oxidazio motel baten bidez. Erregai kimikoak bi multzotan banatzen dira:

Bioerregaiak

Sakontzeko, irakurri: «Bioerregai»

Bioerregaiak material organikoetatik sortutako erregaiak dira. Erregai ez fosilak dira eta solido egoeran ez ezik, gas eta likido egoeran aurki ditzakegu. Gehienetan landareen bidez jaso ditzakegun erregai hauen erabilerak bi dira: bioetanola (bioalkohola) eta biodiesela. Azken urteetan nazio ezberdinen interesak energia mota honen suspertzean bermatu dira. Honen ondorioz, ohiko teknologiez gain (konbustioa, alegia), zenbait teknologia berri agertzen ari dira. Erregai fosilak baino garestiagoak diren arren, hauen ekoizpena betierekoa delakoarekin justifikatzen da. Ekoizpenaren aldetik,

Erregai fosilak

Sakontzeko, irakurri: «Erregai fosil»

Ondorioak

Erregaiak behar-beharrezkoak dira gizakia ondo bizi ahal izateko eta, ondorioz, hauek lortzeko ahaleginak konstanteak dira. Erregaiek merkatuan gogorki parte hartzen dute eta gizarteak energia behar duenez, behar hau prezioetan islatuko da. Gero eskari gehiago, gero eta prezio altuagoak izango ditu erregai bakoitzak eta prozesu honen adibidetzat hurrengo hau dugu: 1970. urtetik 2004. urtera, petrolioaren prezioa %900ean areagotu zen eta harrikatzarena %200ean. Prezioen aldaketa nabarmen hauek nazio bateko ekonomian eragin handia sor dezake, ondoriotzat inflazioaren gorakada posible bat ekarriz, erregaiak nazio bateko arlo guztietan aurkitzen baitira.

Ikus, gainera

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Lanean|OIg.dearanzabal}}
-{{wikitu}}
 [[Fitxategi:Oil_producing_countries_map.PNG|thumb|Gaur egun erregai nagusia petroleoa da. Erregai honen produktoreak goiko irudian.]]
-'''Erregaia''' oxidazio bortitz baten ondorioz [[Bero|beroa]] oso motelki askatzen duen edozein [[Material|material]] edo [[Elementu|elementu]] da, eta [[energia]] askatzeko ahalmena duena. Askatatutako energia horrek [[Lan (fisika)|lan mekanikoak]] (fisikoak, alegia) burutzeko aukera ematen diote [[Gizakia|gizakiari]]. [[Errekuntza]] gertatu ahal izateko, erregaia [[Oxigenoa|oxigenoarekin]] harremanetan egon behar da, nahiz eta energiaren askapena lortzeko modu ezberdinak dauden. Nagusiak [[Erreakzio exotermikoa|erreakzio exotermikoak]] eta [[Fusio nuklearra|fusio nuklearrak]] dira.
+'''Erregaia''' oxidazio bortitz baten ondorioz [[Bero|beroa]] oso motelki askatzen duen edozein [[Material|material]] edo [[Elementu|elementu]] da, eta [[energia]] askatzeko ahalmena duena. Askatutako energia horrek [[Lan (fisika)|lan mekanikoak]] (fisikoak, alegia) burutzeko aukera ematen diote [[Gizakia|gizakiari]]. [[Errekuntza]] gertatu ahal izateko, erregaia [[Oxigenoa|oxigenoarekin]] harremanetan egon behar da, nahiz eta energiaren askapena lortzeko modu ezberdinak dauden. Nagusiak [[Erreakzio exotermikoa|erreakzio exotermikoak]] eta [[Fusio nuklearra|fusio nuklearrak]] dira.
 Orokorki begiratuta, erregaia bi ataletan banatzen da:
-* [[Erregai solido|Erregai solidoak]]: Atal honetan [[ikatza]], [[zura]] eta [[turba]] bezalakoak sartzen dira. [[Natura|Naturan]] aurkitutako elementuak dira eta ondorioz eraldaketa kimikorik jasan ez dutenak. Erregai edo elementu hauek naturarekin bat sortutakoak izateak ondorio bat dakar: bere erabilpena [[Historia|historian]] zehar. Erregai solidoak [[Historiaurre|historiaurreko]] garaitik erabili izan dira, historian zehar gaur egun arte iraunduz.
+* [[Erregai solido|Erregai solidoak]]: Atal honetan [[ikatza]], [[zura]] eta [[turba]] bezalakoak sartzen dira. [[Natura|Naturan]] aurkitutako elementuak dira eta ondorioz eraldaketa kimikorik jasan ez dutenak. Erregai edo elementu hauek naturarekin bat sortutakoak izateak ondorio bat dakar: bere erabilpena [[Historia|historian]] zehar. Erregai solidoak [[Historiaurre|historiaurreko]] garaitik erabili izan dira, historian zehar gaur egun arte iraunez.
-* [[Erregai fluido|Erregai fluidoak]]: Naturan erregai fluidoak erregai solidoak baino ez ohikoagoak direnez, gizakiak elementu hauek areagotu ditu, era [[Industria|industrializatu]] baten bidez. Bi eratako erregai fluidoak daude: likidoak ([[Gasoleo|gasoleoa]], [[Keroseno|kerosenoa]], [[gasolina]]...)eta gaseosoak ([[Gas natural|gas naturala]], [[Petroleoaren gas likuatuak|petroleoaren gas likuatuak]]...)
+* [[Erregai fluido|Erregai fluidoak]]: Naturan erregai fluidoak erregai solidoak baino ez ohikoagoak direnez, gizakiak elementu hauek areagotu ditu, era [[Industria|industrializatu]] baten bidez. Bi eratako erregai fluidoak daude: likidoak ([[Gasolio|gasolioa]], [[Keroseno|kerosenoa]], [[gasolina]]...) eta gaseosoak ([[Gas natural|gas naturala]], [[PGL|petrolio gas likidotuak]]...)
-[[Izaki bizidun|Izaki bizidunek]] haien [[Gorputz|gorputzetan]] erragaiak dituzte, [[karbohidrato]], [[lipido]] eta [[proteina]] deituak. Energia askatzen duten elementu hauen bidez, lan mekanikoak burutzeko ahalmena ematen zaie izaki bizidunei.  Hala ere, elementu hauek, erregai guztiak bezala, ez dute energia mota bakarra askatzen. Hondakin bezala beste energia batzuk askatzen dira errekuntza bakoitzarekin, kasu honetan, [[energia termikoa]].
+[[Izaki bizidun|Izaki bizidunek]] haien [[Gorputz|gorputzetan]] erregaiak dituzte, [[karbohidrato]], [[lipido]] eta [[proteina]] deituak. Energia askatzen duten elementu hauen bidez, lan mekanikoak burutzeko ahalmena ematen zaie izaki bizidunei.  Hala ere, elementu hauek, erregai guztiak bezala, ez dute energia mota bakarra askatzen. Hondakin bezala beste energia batzuk askatzen dira errekuntza bakoitzarekin, kasu honetan, [[energia termikoa]].
 Hala ere, badaude [[konbustioa]] sortzen ez duten [[Substantzia|substantziak]] eta hala ere erregai deiturikoak. Hauen artean [[fisio nuklear]] prozesuan [[energia nuklearra]] sortzen dituzten erregaiak daude, [[Hidrogeno|hidrogenoarekin]] batera.
-[[Fitxategi:2005fuel_import.PNG|thumb|Erregai inportazioak 2005. urtean, AEB-ak  buru 294.499.160.000$-etako gastuarekin.]]
+[[Fitxategi:2005fuel_import.PNG|thumb|Erregai inportazioak 2005an, AEB buru 294.499.160.000$-eko gastuarekin.]]
 ==Ezaugarriak==
-Erregaiak hiru [[Materiaren egoera|egoera]] posibleetan aurkitu daitezke ([[gas]], [[likido]] eta [[solido]] egoeran). Erregai mota ezberdin hauen [[kalitatea]] eta ahalmena neurtzeko erabiltzen den terminoa [[Ahalmen termiko|ahalmen termikoa]] da. Ahalmen termikoaren bidez [[masa unitate]] batek aska dezakeen energia kopurua neurtzen da, oxidazioaren [[erreakzio kimiko]] baten ondorioz. [[Sistema Internazionala|Sistema Internazionalean]] (SI) ahalmen termikoa [[julio]] zati [[Kilogramo|kilogramoetan]] neurtzen da (nahiz eta normalean julioren tamaina txikia dela eta [[kilojulio]] zati kilogramo egiten den). [[Unitateen Sistema teknikoa|Unitateen Sistema Teknikoan]], ordea, [[kaloria]] kilogramorekiko neurtzen da, nahiz eta sistema hau zahartuta dagoen. [[Neurri-unitate anglosaxoiak|Neurri-unitate anglosaxoiean]], [[BTU]] [[Libra (unitatea)|librarekiko]]. Hurrengo taulan ahalmen termikoa substantzia eta neurketa sistemarekiko:
+Erregaiak hiru [[Materiaren egoera|egoera]] posibleetan aurkitu daitezke ([[gas]], [[likido]] eta [[solido]] egoeran). Erregai mota ezberdin hauen [[kalitatea]] eta ahalmena neurtzeko erabiltzen den terminoa [[Ahalmen termiko|ahalmen termikoa]] da. Ahalmen termikoaren bidez [[masa unitate]] batek aska dezakeen energia kopurua neurtzen da, oxidazioaren [[erreakzio kimiko]] baten ondorioz. [[Sistema Internazionala|Sistema Internazionalean]] (SI) ahalmen termikoa [[joule]] zati [[Kilogramo|kilogramoetan]] neurtzen da (nahiz eta normalean jouleren tamaina txikia dela eta [[kilojoule]] zati kilogramo egiten den). [[Unitateen Sistema teknikoa|Unitateen Sistema Teknikoan]], ordea, [[kaloria]] kilogramorekiko neurtzen da, nahiz eta sistema hau zahartuta dagoen. [[Neurri-unitate anglosaxoiak|Neurri-unitate anglosaxoietan]], [[BTU]] [[Libra (unitatea)|librarekiko]]. Hurrengo taulan ahalmen termikoa substantzia eta neurketa sistemarekiko:
 {| class="wikitaula" border="1"
@@ 39. lerroa: / 37. lerroa: @@
 | 11000
 |-
-| [[Gasoil]]
+| [[Gasolio]]a
 | 42,7
 | 10200
 |-
-| [[Fueloil]]
+| [[Fuel-olio]]a
 | 40,2
 | 9600
@@ 51. lerroa: / 49. lerroa: @@
 | 8300
 |-
-| [[Koke]]
+| [[Koke]]a
 | 32,6
 | 7800
 |-
-| [[Koke gasa]]
+| [[Koke gas]]a
 | 29,3
 | 7000
@@ 63. lerroa: / 61. lerroa: @@
 | 6740
 |-
-| [[Ligntito]]
+| [[Lignito]]a
 | 20,0
 | 4800
@@ 89. lerroa: / 87. lerroa: @@
 ==Ondorioak==
-Erregaiak behar-beharrezkoak dira gizakia ondo [[bizi]] ahal izateko eta, ondorioz, hauek lortzeko ahaleginak konstanteak dira. Erregaiek [[Merkatu|merkatuan]] gogorki parte hartzen dute eta [[Gizartea|gizarteak]] energia behar duenez, behar hau [[Prezio|prezioetan]] islatuko da. Gero [[Eskari (ekonomia)|eskari]] gehiago, gero eta prezio altuagoak izango ditu erregai bakoitzak eta porozesu honen adibidetzat hurrengo hau dugu: [[1970]]. urtetik [[2004]]. urtera, petrolioaren prezioa %900ean areagotu zen eta harrikatzarena %200ean. Prezioen aldaketa nabarmen hauek [[nazio]] bateko [[Ekonomia|ekonomian]] eragin handia sor dezake, ondoriotzat [[inflazio|inflazioaren]] inkrementu posible bat ekarriz, erregaiak nazio bateko arlo guztietan aurkitzen baitira.
+Erregaiak behar-beharrezkoak dira gizakia ondo [[bizi]] ahal izateko eta, ondorioz, hauek lortzeko ahaleginak konstanteak dira. Erregaiek [[Merkatu|merkatuan]] gogorki parte hartzen dute eta [[Gizartea|gizarteak]] energia behar duenez, behar hau [[Prezio|prezioetan]] islatuko da. Gero [[Eskari (ekonomia)|eskari]] gehiago, gero eta prezio altuagoak izango ditu erregai bakoitzak eta prozesu honen adibidetzat hurrengo hau dugu: [[1970]]. urtetik [[2004]]. urtera, petrolioaren prezioa %900ean areagotu zen eta harrikatzarena %200ean. Prezioen aldaketa nabarmen hauek [[nazio]] bateko [[Ekonomia|ekonomian]] eragin handia sor dezake, ondoriotzat [[inflazio|inflazioaren]] gorakada posible bat ekarriz, erregaiak nazio bateko arlo guztietan aurkitzen baitira.
 ==Ikus, gainera==