Everest

Everest
Datu orokorrak
Mendirik altuena	Everest
Garaiera	8.848,86 m
Prominentzia	8.848,86 m
Mota	mendi eta turismo-atrakzioa
Eponimoa	George Everest Hamabost
Geografia
Koordenatuak	27°59′17″N 86°55′30″E
UTC ordua	Nepal Standard Time (en) eta China Standard Time (en)
Honen parte da	Himalaia Zazpi Gailurrak Zortzimilako ultra-prominent peak (en)
Mendikatea	Mahalangur Himal (en)
Kokapena	Himalaia
Estatu itsasgabe	Nepal
Province of Nepal	Koshi Province
District of Nepal	Solukhumbu District
Babestutako-eremua	Sagarmatha Parke Nazionala
Leku geografikoa	Himalaia China–Nepal border (en)
Mendizaletasuna
Lehen igoera	1953ko maiatzaren 29an,Edmund Hillary eta Tenzing Norgay.
Ohiko bidea	Hego aurpegia. hego mendi-lepo bidea.
Geologia
Material nagusia	haitz izotz

Everest munduko gailurrik altuena da, 8.844,43 metroko altuerarekin. Himalaian kokatua dago, Asian, eta Nepal eta Txina arteko muga zehazten du.

Jatorri etimologikoa

Nepalen Sagarmatha (zeruaren aitzina) izenez da ezaguna, Txinan, berriz, Chomolungma edo Qomolangma Feng (unibertsoaren ama) izenez. Everest izena jarri zitzaion mendi honi 1965. urtean, Sir George Everest koronel britainiarraren omenez. Topografo honek 1952an tontorraren altuera zehaztu zuen.

Bideak

Everesta igotzeko bide nagusiak bi dira, hego-ekialdekoa Nepaletik abiatuz eta ipar-mendebaldekoa Tibetetik, ez hain ezagunak diren beste 13 bidez gain. Bi bide hauetatik hego-ekialdekoa teknikoki errazagoa da eta maizago erabiltzen da. Hillary eta Tenzingek 1953an erabilitakoa da. Hala ere, honen arrazoi nagusia politikoa izan zen, Tibeteko aldea atzerritarrei itxita egon baitzen 1949tik aurrera.

Saiakera gehienak apirilean eta maiatzean egiten dira, udako montzoia baino lehen. Garai honetan egoten den jet streamaren aldaketa batek haizearen abiadura murrizten du. Montzoiaren ostean, irailean eta urrian ere saiakerak egiten dira, baina montzoiak pilatutako elurrak eskalada are zailago egiten du.

Hego-ekialdeko bidea

5380 metrora dagoen Khumbu glaziareko oinarrizko kanpamendutik abiatzen da bide hau. Bertara iristeko, ohikoena Katmandu Lukla-ra (2860m) hegan egitea eta bertatik Namche Bazaar-era joatea da. Handik oinarrizko kanpamendura iristeko sei-zortzi egun behar dira.

Ipar-mendebaldeko bidea

Bide honen oinarrizko kanpamendua Rongbuk glaziarean dago, 5180 metrora. Bigarren kanpamendura iristeko glaziarearen morrena igo behar da, Changtse (6100 metro inguru) mendiaren magalera iritsi arte. Hirugarrena North Col izenez ezaguna den mendi-lepoaren azpian ezarri ohi da eta laugarrena lepoan bertan. 7775 eta 8230 metro inguruko altueran kanpo bana ezarri ohi da, azken honetatik gailurrerako saiakera eginez.

Igoerak

1924an Erresuma Batuko espedizio bateko bi kide, Andrew Irvine eta George Mallory, tontorretik 600 metrora izan ziren ikusiak azkeneko aldiz. Oraindik ezin izan da egiaztatu benetan tontorrera iritsi ziren ala ez. Batzuen ustez jaitsieran hil ziren, beste batzuek (Reinhold Messnerrek, besteak beste), berriz, garai hartan Bigarren Maila gainditu izatea ezinezkoa dela diote.

Lehenengo expedizioak iparraldetik igotzen saiatu ziren, baina 1950ean Txina Tibeten indarrez sartu zenean sarbide hau itxia geratu zen. 1951. urtean Nepaletik abiatu zen espedizio britainiar bat antolatu zen. Partaideen artean Edmund Hillary zegoen. Hurrengo urtean suitzarrak saiatu ziren, gailurretik 200 metrora buelta emanez.

1953an beste espedizio britainiar bat antolatu zen, John Hunt buru. Espedizio honetako kide ziren Hillary zeelandaberritarra eta Tenzing Norgay Sherpa izan ziren Everestera igotzen lehenak.

1980ko maiatzaren 14an Martin Zabaleta eta bere sherpa gailurrera iritsi ziren, munduko tontorrik garienera heldu zen lehen euskal espedizioa izanda.

1996an hamabost pertsona hil ziren gailurrerako bidean. Maiatzaren 10ean bi espedizio komertzialetako zortzi kide (euren gidak barne) zendu ziren, ekaitz baten ondorioz. Espedizio horietako bateko partaide zen Jon Krakauerrek Into Thin Air liburuan azalduko zuen bizitako esperientzia.

Bitxikeriak

Nahiz eta Everest munduko mendi garaiena izan itsas mailaren gainetik, Chimborazo mendia da (Ekuador) lurraren erdigunetik urrutien dagoen puntua, ekuatoretik hurbilago baitago eta Lurra elipsoide bat baita (zabalgoa da ekuatorean lurburuetan baino).

Ikus, gainera

• 14 8000koak