Edukira joan

Lillian Hellman

Wikipedia, Entziklopedia askea
Lillian Hellman

(1939)
Bizitza
JaiotzaNew Orleans, 1905eko ekainaren 20a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaDukes konderria, 1984ko ekainaren 30a (79 urte)
Heriotza moduaberezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)Arthur Kober
Bikotekidea(k)
Hezkuntza
HeziketaColumbia Unibertsitatea
New Yorkeko Unibertsitatea
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakantzerkigilea, gidoilaria, idazlea, autobiografialaria, libretista eta aktorea
Lantokia(k)Ameriketako Estatu Batuak
Jasotako sariak
KidetzaAmeriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Genero artistikoaantzezlana
IMDB: nm0375484 Allocine: 90374 Allmovie: p161219 IBDB: 6202
Musicbrainz: fdf71cf3-7a7e-4a78-b882-5ebbecc4b52b Find a Grave: 2423 Edit the value on Wikidata

Lillian Florence Hellman (1905eko ekainaren 20a; 1984ko ekainaren 30a) Ameriketako Estatu Batuetan jaiotako antzerkigile eta zinema gidoilaria izan zen.[1] Ideia aurrerakoien defendatzaile sutsua, harreman luze eta estua izan zuen Dashiell Hammett idazlearekin; itxura batean honek asmatutako Nora Charles literatur pertsonaia Lillian zuen oinarri. Dorothy Parker idazlearekin ere oso hurbileko tratua izan zuen. Hellmanen antzezlan ezagunenak The Children's Hour, The Little Foxes eta Toys in the Attic dira. Hirurak ala hirurak zinemarako egokituak izan ziren arrakasta handiz.

Bizialdia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

New Orleansen jaioa, oinetako saltzaile baten eta ama aberats baten alaba, gaztaroaren erdia New Orleansen bere izebekin eman zuen eta beste erdia New Yorken. New Yorkeko Unibertsitatean graduondoko ikasketak egin zituen eta Columbia Unibertsitatean ikastaro batzuetan ere matrikulatu zen. 1925eko abenduaren 31a, Arthur Kober antzerkigile eta prentsa-agentearekin ezkondu zen. 1929an Europara bidaiatu zuen eta denbora batez Bonn-en (Alemania) egon zen ikasketak osatzeko. Ondoren, ustezko talde sozialista batekin harremanetan jarri zen, eta talde hori nazien aldekoa zela frogatu zen. Esperientzia traumatiko honek Amerikara itzultzera bultzatu zuen.

1930ean, eleberrien laburpenak idatzi zituen Hollywoodeko Metro-Goldwyn-Mayer estudioarentzat. Han ezagutu zuen Dashiell Hammett idazlea, eta harekin maitemindu zen. Handik gutxira dibortziatu eta 1932an New Yorkera itzuli zen. Dashiell Hammetten heriotzak, 1961ean, bakarrik amaitu zuen Lillian Hellmanen eta The Maltese Falcon liburuaren egilearen arteko harreman luzea.

1934an, The Children 's Hour antzezlana amaitu eta Broadwayn estreinatu zuen azarotik aurrera, bi eskola-zuzendari egindako lesbianismo-salaketa faltsuei buruzkoa. Antzezlanak arrakasta handia izan zuen eta 691 emanaldi egin ziren. Hellmanek laster kontratu errentagarri bat sinatu zuen Hollywood-eko estudio batekin eta bere antzezlana berridatzi zuen, William Wylerrek zuzendutako The Three of Us film bihurtzeko[2], Hays Kodearen zentsurapean erori gabe. Ondoren, Dead End filmaren gidoia idatzi zuen, Wylerrek zuzendutakoa eta Humphrey Bogart protagonista zuena.

Amerikako antzerkigileen klubean onartu zuten lehen emakumea izan zen, 29 urte zituela.

Aldi berean, sindikatu-aktibismo sendoa egin zuen Hollywooden gidoilarien eskubideak aitortuak izan zitezen[3], bere izena The Westerner filmaren kredituetan ez zela agertzen ohartu ondoren, gidoilari nagusia bera izan arren. 1936ko abenduan, Days To Come, Broadwayn bere bigarren antzezlana, porrot handia izan zen. Hala ere, hainbat kausa politikoren defentsan murgildu zen, Ernest Hemingway eta Dorothy Parkerrekin batera Espainiako faxismoaren gorakadaren aurka borrokatuz. Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Komunistako kide egin zen 1938an, baina 1940an alde egin zuen, gehiegizkoak iruditzen zitzaizkion jarrera batzuekin deseroso sentituz.

1939an, beste arrakasta handi bat lortu zuen Broadwayn The Little Foxes antzezlanarekin[4], 410 emanaldi izan zituena. Nazismoaren aurkako borrokan, gai hau hartu zuen ardatz bere Watch the Rhine antzezlanerako; antzezlana 1941ean Broadwayn estreinatu zen, eta publikoaren eta kritikarien harrera bikaina izan zuen. Lan honekin, New Yorkeko Drama Critics' Circle saria irabazi zuen antzezlan onenaren kategorian. Gidoilari gisa egindako ibilbideak aintzatespen ospetsua ere jaso zuen, 1942ko Oscar  Sarietan lehen izendapena jaso baitzuen William Wylerrek zuzendutako The Little Foxes filmerako bere The Little Foxes antzezlanetik egokitutako gidoiagatik. Bi urte geroago, bigarren izendapen bat jaso zuen. Oscar  Sarietan Jatorrizko Gidoi Onenarentzat Lewis Milestone-ren The North Star filmagatik.

Lillian Hellman Arte eta Letren Amerikako Akademiako kide bihurtu zen1946ko maiatzean. Berak zuzendu zuen Another Part of the Forest antzezlana, non urte batzuk lehenago girotutako The Little Foxes antzezlaneko pertsonaiak hartzen dituen bere gain[5]. Hurrengo urtean, Columbia Pictures-ekin zuen kontratu garrantzitsu bati uko egin zion, klausula batek bere iritzi askatasuna mugatzen zuelako eta presio politiko taldeetan sartzea debekatzen ziolako. Laster, zinema industriatik zerrenda beltzean sartu zuten, baina bere aurkaritzan eutsi egin zion, eta egunkariko artikulu bat argitaratu zuen, jarduera antiamerikarrak jorratzen zituen Etxeko Jarduera Antiamerikarren Batzordea iseka egiten zuena[6].

1950eko hamarkadan, McCarthyismoaren biktimetako bat izan zen[7], Dashiell Hammett idazlearekin zuen harremanagatik. Azken hau, McCarthy Batzordeari Civil Rights Congress elkarte aurrerakoiko harpidedunen izenak emateari uko egiteagatik kondenatua izan zen, zeinaren zuzendaria zen, eta haren lanak "desiragaitzak" zirela iritzi eta Amerikako liburutegi gehienetatik kendu zituzten. Lillian Hellmanek Dashiell Hammett-ekin duen harremana gogorarazten du ipuin labur batean, eta "Dash" ipuin bilduma desberdinen hitzaurre edo postfasio gisa erabiliko da: The Big Heist , The Bag of Couffignal eta Flypaper (Gallimard, Série noire bilduman ). McCarthyismoa irauli zutenean, berriro lan egin ahal izan zuen eta, bereziki, Voltaireren ipuinean oinarrituta, Leonard Bernsteinek musikatutako Candide (1957) operetaren libretoa idatzi zuen. Azken arrakasta handia izan zuen Broadwayn 1960an Toys in the Attic antzezlanarekin. Hurrengo urtean, William Wylerrek The Children's Hour -en bigarren bertsio filmatu bat egitea erabaki zuen, jatorrizko antzezlanari fidelagoa, baina Hellmanek idazle gazte bati utzi zion gidoia idaztea: The Children's Hour filmak arrakasta handia izan zuen kritikaren aldetik, baina porrot handia izan zen leihatilan[8].

Bere azken urteetan, Lillian Hellmanek hainbat memoria liburu idatzi zituen. 1984an hil zen bihotzekoak jota, Martha's Vineyard-eko (Massachusetts) bere etxean[9].

Sari eta errekonozimenduak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzerkia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
    • These Three (1936)
    • Days To Come (1936)
    • Dead End (1937)
    • The Little Foxes (1939)
    • Watch on the Rhine (1941)
    • The Little Foxes (1941, guion)
    • The North Star (1943)
    • The Searching Wind (1944)
    • Another Part of the Forest (1946)
    • The Searching Wind (1946, guion)
    • Montserrat (1949)
    • The Autumn Garden (1951)
    • Candide (1957)
    • Toys in the Attic (1960)
    • My Mother, My Father and Me (1963)
    • The Big Knockover (prefacio) (1963)
    • An Unfinished Woman: A Memoir (1969)
    • Pentimento (memorias) (1973)
    • Scoundrel Time (memorias) (1976)
    • Maybe (1980)
    • Three (1980)
    • Eating Together: Recipes and Recollections (con Peter Feibleman) (1984)

Gidoiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • The Dark Angel (1935)
  • These Three (1936)
  • Dead End (1937)
  • The Little Foxes (1941)
  • The North Star (1943)
  • The Searching Wind (1946)
  • The Chase (1966)

Eleberria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Maybe: A Story (1980)

Memoriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • An Unfinished Woman: A Memoir (1969)
  • Pentimento: A Book of Portraits (1973)
  • Scoundrel Time (1976)
  • Eating Together: Recipes and Recollections, with Peter Feibleman (1984)

Gainera:

  • Preface to The Big Knockover, a collection of Hammett's stories (1963)
  • Three, (1980)

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) «Lillian Hellman | Pulitzer Prize-Winning Playwright | Britannica» www.britannica.com (kontsulta data: 2025-05-10).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «El Zinemaldia dedicará su retrospectiva clásica a la guionista Lillian Hellman» EITB 2025-05-08 (kontsulta data: 2025-05-16).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «La ferocidad de Lillian Hellman» Kinótico (kontsulta data: 2025-05-16).
  4. ↑ «LA LOBA» www.teatroprincipalourense.com (kontsulta data: 2025-05-16).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) AV451, Redacción. (2025-05-08). «El 73º Festival de San Sebastián dedicará una retrospectiva a la guionista Lillian Hellman» Audiovisual451 (kontsulta data: 2025-05-16).
  6. ↑ Wright, William. (2017-07-26). Hellman, Lillian. Oxford University Press ISBN 978-0-19-020109-8. (kontsulta data: 2025-05-16).
  7. ↑ Irutxuloko, Hitza(e)ko. (2025-05-08). «Lillian Hellman gidoigilea nabarmenduko du Zinemaldiak» Irutxuloko Hitza (kontsulta data: 2025-05-16).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «Lillian Hellman: Biografía, Obras | StudySmarter» StudySmarter ES (kontsulta data: 2025-05-16).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Lillian Hellman» FilmAffinity (kontsulta data: 2025-05-16).
  10. ↑ «Donostiako Zinemaldiak Lillian Hellman gidoigileari eskainiko dio atzera begirakoa» Berria 2025-05-08 (kontsulta data: 2025-05-10).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lillian_Hellman&oldid=10319219"(e)tik eskuratuta