Norbert Wiener

Norbert Wiener
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Columbia (Missouri), 1894ko azaroaren 26a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza	Stockholm, 1964ko martxoaren 18a (69 urte)
Hobiratze lekua	Vittum Hill Cemetery (en)
Familia
Aita	Leo Wiener
Ezkontidea(k)	Margaret Engemann (en)
Anai-arrebak	ikusi Constance Wiener (en) ; Bertha Wiener (en) ;
Familia	ikusi Leon Lichtenstein (en) (izter-lehengusu); Philip Franklin (en) (koinatu);
Hezkuntza
Heziketa	Tufts University School of Engineering (en) ; Peabody School (en) ; (1901 - 1903) ; Ayer High School (en) ; (1903 - 1906) ; Tufts Unibertsitatea ; (1906 - 1909) ; Harvard Unibertsitatea ; (1909 - 1910) ; Cornell Unibertsitatea ; (1910 - 1911) ; Harvard Unibertsitatea ; (1911 - 1913) ; Cambridgeko Unibertsitatea ; (1913 - 1914) ; Göttingengo Unibertsitatea ; (1914 - 1915)
Hezkuntza-maila	Ph.D.a
Tesia	A Comparison Between the Treatment of the Algebra of Relatives by Schroeder and that by Whitehead and Russell (en)
Tesi zuzendaria	Josiah Royce; Karl Schmidt (en)
Doktorego ikaslea(k)	Amar Bose (en) ; Bernard Friedman (en) ; Brockway McMillan (en) ; Lee Yuk-Wing (en) ; Donald Winston Tufts (en) ; Abe Gelbart (en) ; Sebastian Barkann Littauer (en) ; James Graham Estes (en) ; Henry Malin (en) ; Donald George Brennan (en) ; Gleason Willis Kenrick (en) ; Carl Frederick Muckenhoupt (en) ; Colin Cherry (en) ; Shikao Ikehara (en) ; Norman Levinson (en) ; Dorothy Walcott Weeks (en) ; George Zames (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Ikaslea(k)	ikusi Raymond Paley (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, autobiografialaria, unibertsitateko irakaslea, psikologoa eta informatikaria
Enplegatzailea(k)	Aberdeen Proving Ground (en) (1916 - 1919); Massachusetts Institute of Technology (1919 - 1960)
Lan nabarmenak	ikusi abstract Wiener space (en) ; classical Wiener space (en) ; Paley–Wiener theorem (en) ; Wiener algebra (en) ; Wiener filter (en) ; God & Golem, Inc. (en) ; Wiener equation (en) ; The Human Use of Human Beings (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Zientzia Domina Nazionala : Lyndon Baines Johnson (1963) ; John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka (1926) ; National Book Award (1965) ; Josiah Willard Gibbs Lectureship (1949) ; Bôcher Memorial Prize (1933) ; Honorary Doctorate from the National Autonomous University of Mexico (1951) ;
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	agnostizismoa

Norbert Wiener (Columbia, Montana, 1894ko azaroaren 26a - Stockholm, Suedia, 1964ko martxoaren 18a) Estatu Batuetako matematikaria izan zen. A. Rosembluethekin batera zibernetika sortu eta definitu zuen, eta informazio-kontzeptuari oinarri matematikoa eman zion. 14 urte besterik ez zuela graduatu zen Matematikan, eta gerora Biologia ikasten hasi zen Harvarden; konturatu zen baina, laborategian ez zela oso trebea, eta utzi egin zuen karrera. Filosofia ikasten hasi zen, eta 18 urterekin lortu zuen doktoretza, matematika-logikaren gainean egindako tesiarekin. Gerora, informazio selektiboaz eta entropia negatiboaz aritu zen, eta bere lan ezagunena, informazioari buruzko teoria matematikoa, sortu zuen. 1948. urtean Cybernetics: or, Control and Communication in the Animal and the Machine (Zibernetika, edo animaliaren eta makinaren arteko komunikazioa eta kontrola) izeneko obra argitaratu zuen; bertan, kontrol automatikoa duten sistemen printzipioak eta aplikazioak azaldu zituen. Obra horrek eragin handia izan zuen hainbat alorretako zientzialarien artean. Wienerrek gizarte-zientzietan, eta bereziki psikologian, matematika aplikatzeko oinarriak ezarri zituen. Aipagarriak ditu orobat The Human Use of Human Beings (1954) eta Nonlinear Problems in Random Theory (1958).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q178577
Multimedia: Norbert Wiener