Teresa Mattei
| Teresa Mattei | |||
|---|---|---|---|
 (1946) | |||
1946ko ekainaren 25a - 1948ko urtarrilaren 31 | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Genova, 1921eko otsailaren 1a | ||
| Herrialdea |  Italiako Erresuma (1921eko otsailaren 1a - 1946ko ekainaren 18a) Italia (1946ko ekainaren 18a - 2013ko martxoaren 12a) | ||
| Lehen hizkuntza | italiera | ||
| Heriotza | Lari, 2013ko martxoaren 12a (92 urte) | ||
| Familia | |||
| Ezkontidea(k) | Bruno Sanguinetti | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | Florentziako Unibertsitatea filosofia | ||
| Hizkuntzak | italiera | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | aktibista, politikaria, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, Erresistentziaren kidea eta partisanoa | ||
| Lantokia(k) | Erroma | ||
| Jasotako sariak | |||
| Kidetza | Constituent Assembly of Italy (en)  | ||
| Sinesmenak eta ideologia | |||
| Alderdi politikoa |  Italiako Alderdi Komunista | ||
Teresa Mattei (Genoa, Italia, 1921eko otsailaren 1a – Lari, Italia, 2013ko martxoaren 12a) politikari italiarra izan zen, militante komunista bere gaztaroan eta partisanoa, haurren eskubideen aldeko ekintzailea eta feminista.[1] Italiako Errepublikako Konstituzioa idatzi zuen parlamentu-batzordeko kide izan zen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Teresa Mattei familia antifaxista batean jaio zen. Mussolini boterean zegoela. 1938. urtean juduei debekatu egin zitzaien eskola publikoetara joatea. Bera ikasle zela, inposizio hori ezagutzean ez zuen eskolara joan nahi izan eta, horregatik, eskolatik bota egin zuten.[2]
Italiako Alderdi Komunistan afiliatu zen 1942an eta Filosofian lizentziatu zen 1944an Florentziako Unibertsitatean.
1943 eta 1945 urteen artean faxismoaren aurkako erresistentzian parte hartu zuen. 1944ko otsailaren 1ean, bere neba Gianfrancok, erresistentziako irakasle eta kideak, bere buruaz beste egin zuen Tassoko kartzela erromatarreko gelan, torturei amore eman eta Erresistentziako bere kideen izenak jakinarazi baino lehen.
Jarduera horretan Bruno Sanguinetti ezagutu zuen, elikagaien industriako handiki baten seme judua. Harekin maitemindu zen, eta harekin ezkondu zen gerraren ondoren. Seme bat izan zuten, Gianfranco Sanguinetti idazlea.
Senarra 1950ean hil zen, eta Teresa Mattei 1955ean berriro ezkondu zen, bigarren ezkontza honetan lau seme-alaba izan zituen.
Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Matteik parte-hartze aktiboa izan zuen askapen-borrokan, batez ere Florentzian ziharduten talde klandestinoetan, "Gazteriaren Frontean" sartuta zeudenetan, non, Chicchi gerra izenarekin, konpainiako komandante-mailara iritsi zen. Honakoa esan zuen ironikoki[3]:
Ezpain-margo bat behin baino ez nuen erabili eta bonba bat jartzeko izan zen
Mattei eta Sanguinetti izan ziren 1944ko apirilaren 15ean Giovanni Gentilen aurka egindako atentatu hilgarriaren antolatzaileak. Giovanni Gentile "faxismoaren filosofoa" zen, eta Teresa Mattei pertsonalki ezagutzen zuen fakultatean eskolak emateagatik.
Handik urte askotara, Matteik gogoratu zuen Gentilek zuzentzen zuen Akademiara joan zela, gero atentatuaren autore materialak izan zirenei jakinarazteko, haiek eagutu zezaten. Filosofoa Matteirekin gurutzatu zenean, agurtu egin zuen.[4]
Gentile ez zen faxismoaren borrokalaria, ezta agintaritza exekutiboa ere, eta, beraz, haren aurkako atentatua polemikoa izan zen. Matteik beti esan izan du Gentile Mussolinirekin hezkuntza-ministro izan zenaren heriotza justifikatuta zegoela, gerraren ankerkeriaren testuinguruan, biktima "kultura faxistagatik erantzukizun handiena zuen pertsona" zelako. Hilketa, ordea, Alderdiaren zuzendaritza nagusiak jakin gabe prestatu eta gauzatu zen, nahiz eta tokiko BBAren onespenarekin gauzatu.[5]
Politika eta aktibismoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gerra amaitu ondoren, Teresa Mattei hautatu zuten Italiako Batzar Konstituziogileko diputatu gazteena -25 urte zituen-, Lehendakaritzaren Kabineteko idazkari karguan. "75. hamarkadako Batzordeko" kide ere izan zen, eta Konstituzio-proiektua idazteaz arduratu zen. Ondoren, Ganberako Osoko Bilkurak onartu zuen proiektua.
Italiako Emakumeen Batasuneko buru gisa, Mattei, Teresa Noce eta Rita Montagnanarekin batera, Emakumearen Nazioarteko Egunaren sinbolo gisa lore mimosa aukeratzearen arduraduna izan zen. Berezitasun italiar horrek ohitura sortu zuen, eta emakumeei martxoaren 8an mimosa-sorta oparitu zien.[6] Iturri batzuen arabera, Mattei izan zen, hain zuzen ere, Frantzian oparitzen ziren bioletak mimosa apalaz ordezkatzeko ideia izan zuen lehena.[7]
1955ean uko egin zion Diputatuen Ganberako hauteskundeetara aurkezteari, estalinismoari eta Togliattiren ildo politikoaren aurka zegoela, eta BBAtik bota egin zuten.[2]
Alderditik kanporatu izanak ez zion eragotzi Teresa Matteiri emakumeen berdintasunaren eta haurren eskubideen aldeko borrokan jarraitzea.
1947an, Maria Federici diputatu demokratikoarekin batera, Ente per la Tutela Morale del Fanciullo erakundea sortu zuen. 1960ko hamarkadan, Milanen Ikasketa Zentro bat sortu zuen, haurrentzako produktu eta zerbitzu berriak proiektatzeko. Zinearekiko grinak eta haurren eskubideen aldeko borrokak bat egin zutenetik, Cooperativa del Monte Olimpino sortu zen. Elkarte horrek oinarrizko eskoletako ikasleek eta minusbaliatuentzako institutuetako ikasleek dokumentalak egitea sustatzen zuen helburu, irakasleen laguntzarekin.
Bere egoitza Toscanako Lari-n behin betiko jarri ondoren, Lega per il diritto dei bambini comunicazione sortu zuen eta Radio Bambina sortzen lagundu zuen, haurrentzako bereziki sortutako irratia.
Aitortzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere zerbitzuak aitortzeko, 2005ean, Teresa Mattei Italiako Errepublikako Merituaren Ordenako Gurutze Handiarekin saritu zuten, Carlo Azeglio Ciampi Errepublikako presidentearen ekimenez, bere herrialdeko kondekorazio zibil altuenetako bat.
Hil zen unean, 92 urte zituela, Batzar Konstituziogilean parte hartu zuen azken emakume bizia izan zen. Giorgio Napolitanok, une hartan estatuburu zenak, esan zuen:
Ariman mindu egiten zuela gure herrialdea nazien eta faxisten basakeriatik askatzeko borrokatu zen partisana honen heriotzak”.[3]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ uy.press: Murió Teresa Mattei
- ↑ a b «Teresa Mattei, una luchadora contra el fascismo» La Izquierda Diario - Red internacional.
- ↑ a b Magi, Lucia. (2013-03-26). Teresa Mattei, símbolo de la resistencia al fascismo. ISSN 1134-6582..
- ↑ "Sanguinetti venne a dirmi che Gentile doveva morire" - Corriere della Sera, 6-8-2004.
- ↑ Deirdre Pirro: "Italian Sketches: Teresa Mattei", The Florentine, n.º 117, 25-2-2010.. .
- ↑ CIF/OIT: Historia del 8 de marzo y de la mimosa en Italia.
- ↑ Davide Toschi: "Donne, Costituzione, Repubblica: la Storia attraverso immagini e documenti multimediali" Toscana, 29-5-2006.[Betiko hautsitako esteka]
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Patrizia Pacini: La constituente: storia di Teresa Mattei. La battaglia della partigiana Chicchi, la più giovane madre della Costituzione Altreconomia Edizioni, 2011.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q3984302
Multimedia: Teresa Mattei / Q3984302