Vedutismo
Vedutismoa (veduta hitzetik, ‘bista’ italieraz; plurala, vedute) Settecento (XVIII. mendea) italiarraren genero piktoriko oso tipikoa da, batez ere Venezian garatua. Paisajismoaren barruan kokatuta, gehienetan ikuspegi urbanoak irudikatzen dira, perspektiban. Batzuetan, estilo kartografiko batera iristen dira, non hiriaren irudi panoramikoak erreproduzitzen diren, Veneziako kanal, monumentu eta leku tipikoak zehaztasunez deskribatuz, bakarrik edo giza irudia erabiliz, gehienetan tamaina txikikoak eta jendetalde handietan. Atzerriko bidaiarientzako oroigarri gisa —ia postal gisa— pentsatuta, arrakasta handia izan zuten, Europako ia txoko guztietara iritsi zen eragina, eta Europako artista askok imitatu zuten paisaia irudikatzeko modu bereizgarri bati ekin zioten. Bere adierazlerik nabarmenenak Canaletto, Bernardo Bellotto, Francesco Guardi, Michele Marieschi eta Luca Carlevarijs izan ziren.
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XVIII. mendean, Veneziako Errepublikak krisi politiko eta ekonomikoko garaia bizi izan zuen, bere kultura biziberritzeko joera izan zuen gizarte-efektua eragin zuena, balio ilustratu berriak sartu zituena, eta artearen eremuan arte barrokokoak, aurreko estilokoak ez bezalako soluzio formal berriak bilatzea ekarri zuen. Azpimarratzekoa da, hirian atzerritarren kolonia garrantzitsuak egoteak, batez ere britainiarrak, Veneziako artea nazioartera hedatzea ekarri zuela, truke kulturala eta merkataritza artistikoa bultzatuz, baita artista veneziarrek beste herrialde batzuetara egindako bidaiak ere.[1]
Vedutismoan aurreko paisaia-margolari ospetsuek hartu zuten parte, hala nola Nicolas Poussin, Claude Lorrain edo Salvatore Rosa, bai eta neerlandar paisajismoak ere. Bere aurrekari argietako bat Gaspar van Wittel izan zen, Venezian, Napolin eta Erroman aktibo XVII. mendearen amaieratik XVIII. mendearen hasierara bitartean, hiri-paisaiak, aurriak eta monumentuak, eta giza irudi txikiak, hala nola San Markoseko kaian (1697). Hasiera batean, artistak idealki osatutako irudizko ikuspegi gisa sortu ziren, eta, berehala, errealitatetik ateratako irudi bihurtu ziren; batzuetan, xehetasunekin eta inguruko munduaren deskribapen xehe batekin. Ikuspegi zabalez osatua egon ohi da, eszenografiatik hurbil dauden elementuen banaketaz eta argiaren erabilera zainduaz, Leonardoren “esfumaturatik” abiatuta irudikapen atmosferikoaren tradizio osoa eta Claude Lorrainen egunsentien eta ilunabarren gama kromatikoak jasotzen dituena. Vedutismoak eragina izan zuen ondorengo garaietako artistengan, hala nola Joseph Mallord William Turner, Camille Corot, James McNeill Whistler, Claude Monet, etab.[2]
Vedutismoaren adar bat capriccio-a (kapritxoa) izan zen. Paisaian oinarritutako irudikapen-mota bat da, fantasiazko itxurakoa, idealizatua, eta, oro har, atentzioa ematen duen arrazoi berezi batekin, aurrien irudikapenarekin, alegia. Capriccio-n, artistaren borondatetik sortzen den edozein elementu egon daiteke eraikin erreal eta asmatuak, zaharrak eta modernoak. Veneziatik kanpo ere garatu zuten Giovanni Battista Piranesi, Giovanni Paolo Pannini eta Giovanni Niccolo Servandoni artistek. Veneziako vedutista ia guztiek egin zuten capriccio-a. Aurriak zituzten paisaia horiek aurriekiko hain gustu erromantikoaren aurrekari argia izan ziren, eta kategoria estetiko sublimearekin eta pintoreskoarekin lotuko dira.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Bozal, Valeriano (1989). Goya. Entre Neoclasicismo y Romanticismo. Historia 16, Madrid.
- Fregolent, Alessandra (2001). Los vedutistas. Electa, Milán. ISBN 84-8156-311-0.
- Rodríguez Ruiz, Delfín (1989). Barroco e Ilustración en Europa. Historia 16, Madrid.
