Al-Qarawiyyin Unibertsitatea

Wikipedia, Entziklopedia askea
Al-Qarawiyyin Unibertsitatea
Datuak
Motaunibertsitatea eta Moroccan public institution (en) Itzuli
HerrialdeaMaroko
Jarduera
KidetzaAssociation of African Universities (en) Itzuli
Honen parteFez el Bali
Agintea
Egoitza nagusi
Osatuta
Historia
Sorrera859
Sortzailea
webgune ofiziala

Al-Qarawiin (arabieraz: جامعة القرويين‎, amazigeraz: ⵜⴰⵙⴷⴰⵡⵉⵜ ⵏ ⵍⵇⴰⵕⴰⵡⵉⵢⵢⵉⵏ; frantsesez: Université Al-Qarawiyyin) Fezen dagoen unibertsitatea da. Tradizioaren arabera, 859. urtean hasi zen eraikitzen, Idrissid dinastiaren erregealdian. Oraindik martxan dagoen munduko unibertsitaterik zaharrena dela diote UNESCOk, Guinness Book of Records-ek eta zenbait historialarik , eta, mundu islamiarraren kultura- eta erlijio-erreferentzia garrantzitsuena Kairoko Al-Azhar Unibertsitatearekin eta Tunisiako Zituna Unibertsitatearekin batera.[1][2][3][4][5][6]

2016ko unibertsitate arabiarren eskualdearen rankingeko 95. posizioan dago (USNews & World Report). Ez da agertzen 2021eko Shanghaiko Rankingean agertzen.[7][8]

Historia eta oinarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sahnaren ikuspegia eraztunetik, ilunabarrean.

Quaraouiyine fundazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tradizioaren eta historialari garaikide gehienen arabera, Quaraouiyine Fundazioa Fàtima al-Fihri sortu zuen, Kairuango (gaur egungo Tunisia) enpresaburu immigrante aberats baten alaba zena eta Fihrides familiako kidea.[9]

Ibn Abi Zarrek azaldutako istorioa, Kairuanen izan zen anarkia-aldi baten ondoren (818 eta 825-826 artean), Muhammad ibn Abdallâh al-Fihri, merkatari aberatsa, Fezen finkatu zen familiarekin. Hil zenean, Fàtima eta Maryam alabek herentzia garrantzitsu bat jaso zuten, eta ongintzako lanetan aritzea erabaki zuten. Andaluziako auzoan, Maryamek Andaluziako meskita eraiki zuen. Fàtima ahizpak baratze bat erosi zuen eta Yahyâ ibn Idrîs printzearen akordioa lortu zuen, Al-Qarawiyyin izango zenaren lehen gunea eraikitzeko. Eraikinaren mantentze-lana bermatzeko eta funtzionamendua bermatzeko, altxor guztiak esku hiletan utzi zituen (waqf). Lehen meskita otoiztegi huts bat zen, ostiraletako otoitzae al-Shurafa meskitan jarraitu zuten. 933ra arte ez zen aldatu. Meskitak minbar bat hartu zuen eta "Al-Qarawiyyin" meskita (kairouandarren meskita) deitu zioten, Fàtima al-Fihri-ren jaioterriaren omenez.[10]

Al-Qarawiyyin meskitak bere arkitektura garatu eta hazi zuen. XII. mendean, X. mendetik aurrera, ikastetxe garrantzitsu eta, antzinako liburutegi handiak desagertuta, munduko lehen unibertsitateetako bat bihurtu zen.[11] Bagdadeko Jakinduriaren Etxea suntsitu zuten mongolek Bagdadeko Asedioan (1258), Còrdobako liburutegia Omeien gainbeherarekin sakabanatuta zegoen.[12] XII. mendean, pertsona ospetsu asko eta asko Quaraouiyinen elkartuko dira, nola edo hala: sufismoaren aitzindari nagusiak, hala nola Ibn Hrizim, Abou Madyane, Abdeslam Ben Mchich Alami, Avenpace eta Averroes filosofoak. Al Idrissi, baita Maimonides, Ibn Khaldoun eta Leon Afrikarra ere, besteak beste.

Gurtza-lekutik hezkuntza "unibertsaleko" tokira[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mohammed Al-Manouni historialari marokoarrak uste du almorabideen erregealdian unibertsitateak meskitarekin bat egin zuela. Beste historialari batzuek, hala nola Alfred Bel eta Évariste Lévi-Proventzal, Quaraouiyine-ri baino ez diote ematen Marindarren garaiko unibertsitate-titulua, nahiz eta lehena Magrebeko erlijio- eta adimen-korua zela Idrissidesetik.[13] Abdelhadi Taziren arabera, zaila da, ezinezkoa ez bada, lehen aldiz heziketa formala noiz eman zen ezartzea. Irakaskuntzari buruzko lehen ebidentziak 1121ekoak dira.[14]

Beraz, XII. mendearen lehen erdira arte itxaron behar da filosofo handiak (hala nola Avempace), matematikariak (hala nola Ibn Al-Yasmine judua, Tartagliako hirukiaren asmatzailea) ikusteko, baita teologo eta pertsonalitate literario asko ere, Fezetik sortzen direnak. Horrek esan nahi du, noski, Fez hiriak zenbait adarretan (teologia, jurisprudentzia, filosofia, medikuntza, matematika, astronomia, hizkuntzaren zientziak) irakaspenak aurkeztu ahal izan zituela...). Adar horiek, nahiz eta Quaraouiyine garaitik kontzentratzen diren, irakasgai bakoitzeko irakasleekin, jakina, etorkizuneko fakultateak sinboliza ditzakete, Mendebaldeko egungo nozioen arabera.[15]

Une hartan, Quaraouiyinek "Ijazah" ere eman zien ikasleei ("baimena" edo "lizentzia" esan nahi du). Dokumentu horren bidez, Georges Makdisi irakasleak Erdi Aroko hezkuntza-sistema islamiarrean emandako titulu- edo doktorego-mota baten hipotesia aurrerarazten du, eta Licentia docendi delakoaren jatorrian ere egon liteke, beste ikertzaile batzuek, hala nola Alfred Guillaume irakasleak, partekatzen duten irudi bat.[16]

Dokumentu hau "Medikuntzako doktoretza" dela esan daiteke, orain arte dokumentatu eta ezagutu den zaharrena. Al-Qarawiyyin Unibertsitateak Abdellah Ben Saleh Al Koutami doktoreari emandakoa 1207an.

XIV. mendean eta handik aurrera ( wattàssides, saadianes, alauitas-en garaietan), Magrebeko eruditu handi gehienak eta Andaluziatik geratzen zenekoak Fezera joan ziren eta bere Quaraouiyine-ra ikasle, irakasle edo entzule huts gisa , hala nola Ibn al-Khatibi, Ibn Khali, Leon Afrikarra eta beste hainbat.

Kristau jakintsuenetako batzuek ere, hala nola Nicolaus Clenardus belgikarra eta Jacob Golius holandarra, aberastu egin zuten Al-Qarawiyyin-en hezkuntza-sistema.[17]

Unibertsitatea alauita dinastiaren azpian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mulay al-Rashid, Alawi dinastiako lehen soldadua, zientziazalea zen eta Al-Qarawiyyin Unibertsitatearen alde egin zuen. Hara erakarri zuen "Akararina" izeneko Ulemen agintariak "Soltane Tolba" (ikasleen soldadua) izenekoa sortu zuen. Urtero egiten zen adierazpen hori, udaberriko oporretan, Estatuko Patronatuaren eta errege beraren mende, eta, bitartean, ikasle-masak sultan bat aukeratzen zuen, hamabost eguneko bere gobernua izendatzeko.

Oraingo honetan, hitzaldi zientifikoak antolatzen ziren, gai erabakigarriei buruzko eztabaidak; hitzaldiak egiten ziren eta olerkiak irakurtzen ziren. Hiriko elite garrantzitsu batek ohoratu egin zuen gertaera hura bertan zela, eta bere eskariarekin inguratu zuen "ikasleen soldadu".

Ospakizun horrek herri-festa baten itxura zuen, baina mota jakin batekoa, eta sultan alauitak ere markatu zuen —gertaera arraro bat—; batzuetan, opariak eskaintzen zizkien ikasleei, kexak entzuten zituen eta haien nahiak gogobetetzen zirela ziurtatzen zuen. Sultanaren lekukorik seguruena eta probarik zuzenena izan zen, zientziarekiko eta izendatutako eta etorkizuneko sustatzaileekiko interesari dagokionez; keinu hori ez zen beste inon grabatu, modu horretan behintzat, mundu osoan.

Alauitek Al-Qarawiyyin Unibertsitatearen alde egiten zuten lanak Sidi Mohammed Ben Abdellah-ren (Mohammed III) pertsonarengan jarraitu zuen. Esku-hartze horrek eragin erabakigarria izan zuen unibertsitateak irakaskuntza berrantolatzeko egindako ahaleginetan, edo, are, unibertsitateak hartzen zituen ikasleen beharretara eta itxaropenetara egokitzeko. Hala, espediente bat ireki zuen Al-Qarawiyyin Unibertsitatearentzat, eta Hegirako 1203. urtean (garai kristauko 1789) Dahir erreal bat aldarrikatu zuen. Han, Al-Qarawiyyin-eko xekeari eskatu zion emandako irakasgaiak zehaztu eta erreferentzia-lanak adieraz zitzala.

Une hartan, zenbait iturrik bat egiten zuten Fezen ehun bat irakaskuntza-katedra zeudela. Horietatik hogei Al-Qarawiyyin Unibertsitatean ezarri ziren, eta beste batzuk hainbat bulego edo eranskinetan. Iturri berberek liburutegi publiko eta pribatu ugariren berri ematen dute.

Arkitektura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Meskitaren eta haren egitura osagarri batzuen planoa (1920ko hamarkadan egindako azterketa batetik abiatuta; liburutegia hegoaldean birdiseinatu egin zen)
Qarawiyyin Bab al-Ward-eko ataria

Behar ziren material guztiak leku berean zegoen harrobi batetik atera ziren. Hondeatutako putzu batek hornitzen zuen ura leku berean.

Orduan, meskitak 150 zati (35 bat metro) neurtzen zituen iparretik hegora. Lau nabe, patio txiki bat, mihrab bat eta minarete baxu bat zituen.

Meskitak 270 zutabe ditu, 16 nabe eratzen dituzte eta bakoitzak 21 arkurekin. Nabe bakoitzak 210 fededunezko 4 ilara ditu, hau da, 840, eta horrela 13.440 ematen dituzte 16 nabeetarako. Gehitu 160, behar izanez gero zutabeen aurrean jar daitezkeen fededun-kopurua; 2.700 aurkitu daitezke patioan, eta 6.000, galerian, atarietan eta ateen atalaseetan. Guztira, 22.700 lagunek batera entzun dezakete otoitza.

Unibertsitate modernoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Al-Qarawiyyin unibertsitatea 1963an sartu zen Marokoko unibertsitate-sisteman. Gaur egun ematen diren ikasketak oso bideratuta daude erlijiora (historia eta exegesia), literaturara (literaturaren kritika, filologia, hizkuntzalaritza, ikerketa-metodoak) eta zuzenbidera (teologia islamikoaren azterketa) neurri txikiagoan hizkuntzei. Unibertsitatea fakultateetan banatuta dago, Marokoko zenbait hiritan banatuta (Fez, Agadir, Tetuán, Marrakech). Marokoko estatuak bermatutako diplomak ematen ditu unibertsitateak.[18]

Fakultateak:

  • Chariâa Fakultatea (Teologia) Fezen
  • Allogha Al Arabia Fakultatea (arabiera) Marrakexen
  • Oussoul Addine Fakultatea (Teologia) Tetuanen
  • Chariâa Fakultatea (Teologia) Agadir-en
  • Txariâa Zientzia Fakultatea (Teologia) Smara-n

Diplomak:

2003az geroztik, Al-Qarawiyyin Unibertsitateko hezkuntza-antolamendu berria goi-mailako hezkuntzako "LMD" (Lizentzia-Masterra-Doktoretza) sistemaren parte da.

  • Unibertsitateko Literatur Ikasketen Ziurtagiria (CUEL)
  • Ijaza Oulyari (lizentzia)
  • A takhssiss (DES)
  • Al A'limya (Estatuko doktoretza)

Aldizkako argitalpenak:

  • Al-Qarawiyyin-en aipamena
  • Al Logha al Arabia fakultatearen berrikuspena (Marrakech)
  • Ach-charia fakultatearen berrikuspena (Fez)
  • Ach-chariat fakultatea berrikustea (Agadir)
  • Ossouleddine fakultatea berrikustea (Tetuán)

Estatistikak (1996-1997):

  • Ikasleak: 6.178
  • Irakasleak: 123
  • Administrariak: 226

Ikasle ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira unibertsitate honetan ikasi duten pertsona batzuk:[19]

Bibliografia gehigarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Medina of Fez. .
  2. ↑ Weller, Chris. (28/06/2016). The oldest library in the world just opened to the public — here's a look inside. .
  3. ↑ Verger, Jacques: "Patterns", in: Ridder-Symoens, Hilde de (ed.): A History of the University in Europe. Vol. I: Universities in the Middle Ages, Cambridge University Press, 2003, ISBN 978-0-521-54113-8, pp. 35–76 (35)
  4. ↑ The Report: Morocco 2009 - Page 252 Oxford Business Group "... yet for many Morocco's cultural, artistic and spiritual capital remains Fez. The best-preserved... School has been in session at Karaouine University since 859, making it the world's oldest continuously operating university. "
  5. ↑ عبد الهادي التازي. جامع القرويين: المسجد و الجامعة بمدينة فاس، موسوعة لتاريخها المعماري و الفكري (المجلد الاول). دار نشر المعرفة. الرباط. المغرب
  6. ↑ Argita Maza, Elena. (1999)..
  7. ↑ Search Top Arab Region Universities. .
  8. ↑ 2021 Academic Ranking of World Universities. .
  9. ↑ Guillén, Carmen. (2016-09-30). «Emakumea izan zen munduko lehen liburutegia eraiki zuena» Actualidad Literatura (Noiz kontsultatua: 2021-11-29).
  10. ↑ Qantara - Mosquée al-Qarawiyyîn. .
  11. ↑ Vilar-Bou, José Miguel. (26 novembre 2016). La biblioteca Al-Qarawiyyin de Fez desvelará sus tesoros tras siete siglos de secretismo. .
  12. ↑ Cervera, César. (28 setembre 2020). La monumental (y olvidada) biblioteca de Córdoba que arrasaron los musulmanes radicales en la Edad Media. .
  13. ↑ Al-Jaznaï, Zahrat al-Âs, trad. Alfred Bel, Publications de la faculté des lettres d'Alger, fascicule 59, 1923, note 1, page 85 de la traduction)
  14. ↑ Tibawi, A. L.. (1980). ISSN 0271-3519..
  15. ↑ Benchekroun, Chafik T.. (2014-06-30).  doi:10.3989/alqantara.2014.001. ISSN 1988-2955..
  16. ↑ Cherradi, Younes. (2020)..
  17. ↑ Bhattacharyya, Shilpa. (2016). ISSN 0975-0665..
  18. ↑ Université Al Quaraouiyine. .
  19. ↑ «Al-Qarawiyyin Unibertsitatean ikasitakoak.» query.wikidata.org (Wikidata kontsulta-zerbitzuan) (Noiz kontsultatua: 2021-11-30).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Al-Qarawiyyin_Unibertsitatea&oldid=8779977"(e)tik eskuratuta