Coimbra

Coimbra Coimbra
Portugalgo udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Portugal
Portugalgo barrutia	Coimbra
Izen ofiziala	Coimbra
Jatorrizko izena	Coimbra
Posta kodea	3000
Geografia
Koordenatuak	40°12′40″N 8°25′44″W
Azalera	316.83 km²
Altuera	43 m
Mugakideak	Cantanhede, Montemor-o-Velho, Condeixa-a-Nova, Miranda do Corvo, Vila Nova de Poiares, Penacova eta Mealhada
Demografia
Biztanleria	143.396 (2011)
Dentsitatea	452,6 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	239
Ordu eremua	UTC±00:00 eta UTC+01:00
Hiri senidetuak	Macao, Santiago de Compostela, Esch-sur-Alzette, Dili, Aix-en-Provence, Curitiba, Fez, Jaroslavl, Mindelo (en) , Padua, Poitiers, Salamanca, Santos, Beira, São Paulo, Zaragoza, Cambridge, Santa Clara (Kalifornia), Barcelona (Venezuela), Halle (Saale) eta Rio de Janeiro
cm-coimbra.pt

Coimbra Portugalgo laugarren hiririk populatuena da, herrialdearen iparreko erdialdean dagoena eta Coimbrako Barrutiaren hiriburua dena. 2011an 143.396 biztanle zituen.

Geografia

Portugalgo bidegurutze historiko garrantzitsuenetakoa izan da Coimbra. Alde batetik Lisboa eta Braga lotzen zituen errepide historikoa bertatik pasatzen zen eta bestetik Mondego ibaiari esker kostaldeko eta barnealdeko hiriak ere konektatzen zituen.

Gaur egun autopistaz elkartzen da Portugalgo hiri nagusiekin. Horrela beraz Lisboa 197 kilometrotara dauka eta Porto 116 kilometrotara. Kostaldeko Figueira da Foz aldiz 40 km eskasera.

Coimbra granitozko muino batean eraikita dago eta Mondego ibaiak banatzen ditu alde zaharra eta alde berria. Hiriaren mendebaldean Paúl de Arzila Natura Erreserba dago, hegazti migratzaileak dituen hezegunea denez babes berezia duen eremua da.

Fregesiak (auzoak)

Almalaguês Almedina Ameal Antanhol Antuzede Arzila Assafarge Botão Brasfemes Castelo Viegas Ceira

Cernache Eiras Lamarosa Ribeira de Frades Santa Clara Santa Cruz Santo António dos Olivais São Bartolomeu São João do Campo São Martinho de Árvore São Martinho do Bispo

São Paulo de Frades São Silvestre Sé Nova Souselas Taveiro Torre de Vilela Torres do Mondego Trouxemil Vil de Matos

Historia

Aeminium

Erromatarren garaian Aeminium izena izan zuen eta Conimbriga (gaur egun Condeixa-a-Novan) villa erromatarraren menpe zegoen. 569 eta 589 artean suebo eta visigodoek hura harpilatu zutenean Aeminium bihurtu zen Conimbrigako diozesiaren egoitza. Visigodoek Eminio izena eman bazioten ere denborak aurrera egin ahala hiriak Colimbria izena hartu zuen eta VIII menderako visigodoen menpeko Coimbrako konderria sortu zen.

714 urtean Musa ibn Nusair jeneral musulmanak konkistatu zuen eta Qulumriyah (arabieraz قُلُمْرِيَة‎) bihurtu zen. Garrantzitsua izan ez arren Tajo ibaiaren iparraldera arabiarrek izan zuten hiri handiena zen. Harresien barnean 10 hektareatako azalera zegoen eta 3.000 eta 5.000 biztanle artean izan zituen.

987 eta 1116 urteen artean eskuz esku erabili zuten mairuek eta kristauek. Gaur egungo hiriaren sorrera 1111 urtean finkatzen da. Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa izan zen hiria eskuratu zuena eta 1112 urtean Portucale eta Coimbra konderriek bat egin zuten. Afonso Henriques erregeak Coimbran ezarri zuen egoitza XII mendean eta lurraldea babesteko hainbat gaztelu eraiki zituen inguruan, Leiria, Soure, Rabaçal, Alvorge eta Ansião hirietan besteak beste. Coimbra inguruko lurrak oso emankorrak ziren eta ibaia ere bertan zeukatenez hiriak garapen handia izan zuen. Gotortu egin zen, zubiak eraiki zituizten eta Santa Cruz monasterioa eta Katedral zaharra ere bai.

Erdi Aroa

Erdi Aroan Coimbra bi zatitan banaturik zegoen, goiko hiria (Cidade Alta edo Almedina), aristokrazia eta kleroaren bizilekua, eta beheko hiria (Cidade Baixa edo Arrabalde), Mondego ibaiaren ertzean, merkatariak eta artisauak bizi zirena. Azken honetan juduen auzoa ere bazegoen. 1290ean Unibertsitatea sortu zen Lisboan eta XIV mendean Coimbrara ekarri zuten, Coimbrako Unibertsitate famatua sortuz.

Aro modernoa

XV eta XVI mendeetan Portugalgo "aurkikuntzen aroa" izan zen eta Coimbra Portugalgo erdigune artistikoa bihurtu zen, apezpikuek eta aritokratek herrialdeko artista handienak erakarri baitzituzten, Diogo Pires eta João de Castilho beteak beste. 1772an unibertsitatean erreforma handiak egin zituen Pombalgo markesak, zientzia ikasketei garrantzi berezia emanez.

XIX mendearen hasiera gogorra izan zen Coimbran. Frantziarren eskuratu zuten Coimbra eta 1810 arte bertan izan ziren. Nicholas Trant britainiarraren agindutara 4.000 solsadu portugaldarrek berreskuratu zuten borroka gogorren ostean. 1854an erlijio ordena batzuk kanporatuak izan ziren eta Coimbrako udalerriak hainbat erreforma izan zituen botere elementuak berregituratzeko. Mendearen amaiera alderarte hiria ez zen bere onera etorri.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera (1801 – 2011)
1802	1849	1900	1930	1960	1981	1991	2001	2011
46 343	32 517	54 105	76 494	106 404	138 930	139 052	146 317	143 396

Ekonomia

Hiriaren ekonomiaren oinarria Coimbrako Unibertsitatea da, 35.000 ikasle baitira bertan. Teknologia berrietan ere jarduera handia dauka eta bereziki aipagarriak dira hiriko ospitale, klinika eta Institutu Onkologikoa.

Azkenik turismoa ere diru iturri garrantzitsua da. Artisautza eta gastronomia ondo zaintzen diren jarduerak dira.

Kultura

Uztailaren 4ean Elisabet Portugalgoaren omenezko jaiak ospatzen dira hirian. Hainbat museo ere baditu, aipagarrienak Coimbrako Unibertsitateko liburutegia eta lorategi botanikoak eta Machado de Castroren museoa dira.

Musikari dagokionez denetan ezagunena Coimbrako fadoa da. Associação Académica de Coimbra unibertsitateko ikasleen elkartea da eta Letren fakultatean antolatzen dituzten kontzertuak Portugal guztiko mailarik altuenekoak izatearen fama daukate. Portugalgo abesbatzarik zaharrena eta ezagunena den Orfeon Académico de Coimbra ere antolatzen dute.

Urtean zehar ikasleek hainbat festa antolatzen dituzte hirian, ezagunena XIX mendetik datorren Festa das Latas da, unibertsitatera datozen ikasle berriei ongi etorria ematen diena. Queima das Fitas (lazoen erretzea) maiatzean izaten da ikasturteari amaiera ematen diona.

Kirola

1876an Académica de Coimbra kirol elkartea sortu zuten, hiriko futbol talde nagusia dena. Talde histiorikoa den arren Portugalgo bi kopa baino ez ditu lortu.

Ondasun nabarmenak

• Coimbrako Unibertsitatea (Universidade de Coimbra): Lusofonia osoko zaharrena eta Europako zaharrenetarikoa dugu, 1290ean sortua.
• Coimbrako katedral zaharra (Sé Velha): Portugalgo adibide erromanikorik ederrenetarikoa, XII. mendekoa.
• Coimbrako katedral berria (Sé Nova): Portugalgo adibide erromanikorik ederrenetarikoa, XVII. mendekoa.
• Santa Clara-a-Velha monasterioa (Mosteiro de Santa Clara-a-Velha): Hiriko adibide gotikorik azpimarragarriena.
• Santa Cruz monasterioa (Mosteiro de Santa Cruz): XII. mendean sortua baina geroagoko hainbat osagarri arkitektoniko dituena.
• Conimbriga herri erromatarraren aztarnak. Hiritik 16 kilometro hegoaldera.

Iruditegia

• 
  Coimbra hiria Mondego ibaiaren gainean.
• 
  Unibertsitatea eta dorrea.
• 
  Katedral Zaharra eta hiriko ikuspegia.
• 
  Katedral Berria.
• 
  Santa Clara-a-Velha monasterioa.
• 
  Santa Cruz monasterioa.
• 
  Praça do Comércio.
• 
  Coimbrako Unibertsitateko lorategi botanikoak.
• 
  Ikasleak Queima das Fitas jaia ospatzen.
• 
  Conimbriga herri erromatarra.

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Coimbra - Wikivoyage
• (Portugesez) Hiriko webgune ofiziala
• (Portugesez)(Ingelesez) Unibertsitateko webgune ofiziala

• Datuak: Q45412
• Multimedia: Coimbra / Q45412