Hidden Figures

Wikipedia, Entziklopedia askea
 Hidden Figures
Jatorria
Argitaratze-data2017
IzenburuaHidden Figures
Jatorrizko hizkuntzaingelesa
Jatorrizko herrialdeaAmeriketako Estatu Batuak
Banatze bideadeskarga digitala eta eskatu ahalako bideo
Ezaugarriak
Genero artistikoaFilm biografikoa, film dramatikoa eta drama
Iraupena127 minutu
Koloreakoloretakoa
Deskribapena
OinarrituaHidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race (en) Itzuli
Zuzendaritza eta gidoia
Zuzendaria(k)Theodore Melfi (en) Itzuli
[[Kategoria:Theodore Melfi (en) Itzuli zuzendutako filmak]]
Gidoigilea(k)Theodore Melfi (en) Itzuli
Allison Schroeder (en) Itzuli
Margot Lee Shetterly (en) Itzuli
[[Kategoria:Theodore Melfi (en) Itzuli idatzitako filmak]]
[[Kategoria:Allison Schroeder (en) Itzuli idatzitako filmak]]
[[Kategoria:Margot Lee Shetterly (en) Itzuli idatzitako filmak]]
Antzezlea(k)
Taraji P. Henson (Katherine Johnson)
Octavia Spencer (Dorothy Vaughan)
Janelle Monáe (Mary Jackson)
Kevin Costner
Kirsten Dunst
Jim Parsons
Glen Powell (John Glenn)
Mahershala Ali
Rhoda Griffis
Maria Howell (en) Itzuli
Aldis Hodge
Gary Weeks
Saniyya Sidney
Kimberly Quinn
Aleksander Krupa (en) Itzuli (Kazimierz Czarnecki (en) Itzuli)
Ken Strunk (en) Itzuli
Cullen Moss
Ron Clinton Smith
Afemo Omilami
John Fitzgerald Kennedy (John Fitzgerald Kennedy)
Martin Luther King (Martin Luther King)
Alkoya Brunson









[[Kategoria:Maria Howell (en) Itzuli antzeztutako filmak]]




[[Kategoria:Aleksander Krupa (en) Itzuli antzeztutako filmak]]
[[Kategoria:Ken Strunk (en) Itzuli antzeztutako filmak]]





Ekoizpena
EkoizleaPeter Chernin (en) Itzuli
Donna Gigliotti (en) Itzuli
Pharrell Williams
Theodore Melfi (en) Itzuli
[[Kategoria:Peter Chernin (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]
[[Kategoria:Donna Gigliotti (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]

[[Kategoria:Theodore Melfi (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]
Konpainia ekoizlea20th Century Fox
Chernin Entertainment (en) Itzuli
Donna Gigliotti (en) Itzuli
TSG Entertainment (en) Itzuli

[[Kategoria:Chernin Entertainment (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]
[[Kategoria:Donna Gigliotti (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]
[[Kategoria:TSG Entertainment (en) Itzuli ekoitzitako filmak]]
EdizioaPeter Teschner (en) Itzuli
Bestelako lanak
MusikagileaPharrell Williams
Hans Zimmer
Benjamin Wallfisch
Argazki-zuzendariaMandy Walker
Fikzioa
Kontakizunaren tokiaVirginia eta Florida
Argumentu nagusiaEspazioko lasterketa, emakumeak matematikana, Katherine Johnsona, Dorothy Vaughana eta Mary Jacksona
Historia
Jasotako sariak
Nominazioak
family.foxmovies.com…
IMDB: tt4846340 Filmaffinity: 947523 Allocine: 219070 Rottentomatoes: m/hidden_figures Mojo: hiddenfigures Allmovie: v643629 TCM: 2086313 Metacritic: movie/hidden-figures TV.com: movies/hidden-figures
Twitter: HiddenFigures Netlix: 80123775Edit the value on Wikidata

Hidden Figures (Ezkutuko Irudiak) film biografiko estatubatuar bat da. Theodore Melfi zinema zuzendariak zuzendu zuen. Filma NASAn lan egin zuten hiru emakume matematikari afro-amerikarrei buruzkoa da: Katherine Johnson, Dorothy Vaughan eta Mary Jackson. Argumentua 2016an argitaratu zen "Hidden Figures" ez-fikziozko liburuan oinarritzen da.[1][2][3][4][5][6] Protagonisten paperean Taraji P. Henson, Octavia Spencer eta Janelle Monáe aktoreek egin zuten lan. Beste aktore hauek ere parte hartu zuten filmean: Kevin Costner, Kirsten Dunst, Jim Parsons, Mahershala Ali, Aldis Hodge eta Glen Powell. Pelikularako euskarazko azpitituluak sortu dira.[7]

Filmaketaren zatirik handiena 2016ko martxotik maiatzera egin zen Atlantan (Georgia), baina Georgiako beste leku batzuetan ere grabatu zen: East Point, Canton, Monroe, Columbus eta Madison.

2016ko abenduaren 25ean estreinatu zen 20th Century Studios-en eskutik eta 2017ko urtarrilaren 6tik aurrera Ipar Amerikan ikusi ahal izan zen. Pertsonaia nagusien paperean lan egin zuten Henson, Spencer eta Monáe aktoreek egindako lana oso goraipatua izan zen, eta baita gidoia, zuzendaritza, zinematografia, tonu emozionala eta zehaztasun historikoa. Hala ere, batzuek argudiatu zuten salbatzaile zuriaren narrazio bat dela. Komertzialki arrakastatsua izan zen, 25 milioi dolarreko aurrekontukoa izanik 236 milioi dolar bildu baitzituen mundu osoan zehar. Deadline Hollywood hedabide digitalak aitortu zuen 2016ko estreinaldirik errentagarrienetako bat izan zela eta 95,5 milioi dolarreko etekin garbia lortu zuela. [8]

National Board of Review erakundeak 2016ko 10 pelikula onenetako bat gisa aukeratu zuen [9] eta hainbat sari eta izendapen jaso zituen, horien artean hiru izendapen 89. Oscar Sarietan, Film onenaren Oscar Saria barne. Gainera, aktoreek egindako lanagatik "Screen Actors Guild Award for Outstanding Performance by a Cast in a Motion Picture" izenez ezagutzen den saria ere irabazi zuen.[10]

Argumentua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharra: Atal honek istorio osoa edo amaiera argitzen du.

Katherine Johnsonek Hamptoneko (Virginia) NASAko Langley Research Center ikerketa-zentroan egiten du lan, bere lankide Mary Jackson-ekin eta Dorothy Vaughan-ekin batera. Kalkulu matematikoak egiten aritzen dira, zertarako diren jakin gabe. Hiru emakumeak afro-amerikarrak dira. Laneko gunean langileak arrazaren eta sexuaren arabera banatuta daude. Katherine-k geometria analitikoan duen abilezia ikusita, Vivian Mitchell gainbegirale zuriak "Space Task Group" taldean lan egiteko izendatzen du. Taldeko lehen emakume beltza da. Taldeko buru den Paul Stafford ingeniariak Katherine mespretxatu egiten du.

Mary Jackson kapsula espazialen beroaren babeserako taldean ari da lanean eta diseinu-akats bat aurkitzen du. Taldeko buru den Karl Zielinski holokaustotik ihes egindako judua da, eta hark bultzatuta NASAn ingeniari postu bat betetzeko bere burua aurkezten du Mary-k. Mitchellek esaten dio, matematikan eta fisikan ikasketak izan arren, postu hori betetzeko beste ikastaro batzuk egin behar dituela. Maryk baimena eskatzen du Virginiako "Hampton High School" institutura joateko, nahiz eta institutua txurientzat bakarrik den eta bere senarra erabaki horren kontra dagoen. Epaitegira joan eta auzia irabazi ondoren, institutu horretan gaueko klaseetara joateko baimena lortzen du.

Katherine-k Jim Johnson izeneko militar afro-amerikarra ezagutzen du. Berak emakumeek matematikarako izan dezaketen trebezia zalantzan jartzen du. Gerora, barkamena eskatu eta Katherine-rekin eta bere hiru alabekin elkartzen hasten da. Mercury programako "Mercury 7" taldeko astronautek Langley bisitatzen dute eta John Glenn astronautak kalkulu matematikoetan lanean ari diren "West Area Computers" ataleko emakume kalkulatzaileen lana goraipatzen du. Katherinek ekuazio matematiko konplexu bat ebazten du eta Harrison erabat harrituta geratzen da. Sobietar Batasunak Juri Gagarin kosmonauta espaziora eramatea lortzen du. Ameriketako Estatu Batuetako astronautak espaziora bidaltzeko presioa gero eta handiagoa da.

Harrison ez da konturatzen Katherine 800 metroko distantziara dagoen komuna erabiltzera behartuta dagoela, hori delako beltzek erabil dezaketen komunen artean gertuen geratzen zaiona. Katherinek, haserre, lanean jasaten duen diskriminazioaren berri ematen dionean, Harrisonek "kolorekoen komuna" ("Colored Bathroom") kartela kendu eta komunetako bereizketa deusezten du. Bestalde, espazio-ontzien kapsularen itzulera-puntua kalkulatzeko egiten dituzten goi mailako bileretan parte hartzeko baimena ematen dio. Hala ere, Stafford-ek bere izena txostenetako egileen artetik kentzera behartzen du Katherine, kalkulu matematikoak egiten dituztenek txostenean egile moduan sinatzeko merezimendurik ez dutela esanez. Horrela, Katherinek egindako lanaren meritua ofizialki Stafford-i aitortua geratzen da.

Mitchellek Dorothy-ri esaten dio beltzen talderako gainbegirale egonkor bat jartzeko asmorik ez dagoela. Gainera, jakin du NASAk "IBM 7090" ordenagailu elektronikoa jarri duela eta giza-kalkulatzaileek egiten duten lana meatxatua ikusten du. Liburuzain batek errieta egiten dio txurientzat erreserbatutako zonaldera joateagatik. Hala ere, Dorothy-k Fortran programazio-lengoaiari buruzko liburu bat hartzea lortzen du eta bai berak eta baita "West Area Computers" ataleko emakume kalkulatzaileek programazio informatikoa ikasten dute. Horrela, ordenagailua martxan jartzea lortzen du. Bere gaitasuna ikusita programazio-sailaren gainbegirale izatea proposatzen diotenean, berak proposamena onartzen du, baina baldintza bat jartzen du: berekin lan egiten duten hogeita hamar lankide kalkulatzaile ere programazio-sailera lekualdatzea. Azkenean, Mitchellek errespetua adierazten duen "Vaughan andrea" forma erabiliz deitzen dio.

John Glenn espazio-ontzian bidaltzeko azken prestaketak egiten dituztenerako, giza-kalkulatzaileen beharrik ez dute; Katherine berriro ere "West Area" edo mendebaldeko atalera bidaltzen dute lanera eta Jim-ekin ezkontzen da. Jaurtiketaren egunean, desadostasunak sortzen dira IBM 7090 ordenagailuak egindako kalkuluen inguruan eta Katherine-ri kapsula lurreratzeko koordenatuen kalkulua egiaztatzeko eskatzen diote. Emaitzak kontrol gelara bidaltzen ditu, eta Harrisonek gela barrura sartzen uzten dio. Espazio-ontzia arrakastaz jaurtitzen dute, baina kapsularen babes termikoa aske egon daitekeenaren abisua jasotzen dute. Misioaren kontrolatzaileek Glenn behar baino lehenago lurreratzea erabakitzen dute. Harrison-ek iradokitzen du erretro-suziria lotuta uztea, babes-beroa bere lekuan mantentzen laguntzeko eta Katherine ados dago. Friendship 7 espazio-ontzia arrakastaz lurreratzen da.

Azkenean, konputagailu elektronikoek giza-kalkulatzaile matematikariak ordezkatu zituzten arren, epilogoan irakur daiteke hiru protagonistek beren lanean aurrera egitea lortu zutela: Mary-k ingeniari-titulua lortu zuen eta NASAko lehen ingeniari emakume afro-amerikarra izan zen; Dorothyk lehen emakume gainbegirale afro-amerikar izanik NASAn segitu zuen lanean; eta Katherinek lortu zuen Stafford-ek txostenetan egile moduan sinatzen uztea. Apolo 11 eta Space Shuttle misioetan ibilbideak kalkulatzen lan egin zuen. 2015ean, Askatasunaren Domina Presidentziala jaso zuen. 2016an, NASAk "Katherine Johnson Computational Building" izena jarri zion Langley ikerketa-zentroari bere omenez.

Aktoreak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Produkzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2015ean, Donna Gigliotti ekoizleak Margot Lee Shetterly idazlearen "Hidden Figures" liburua eskuratu zuen. Liburua espazioko lasterketa pil-pilean zegoen garaian kokatzen zen eta NASAn lanean ari ziren emakume beltz matematikariei buruzkoa zen.[11][12] Margot Lee-ren aitak NASAn egin zuen lan, Langley Research Center ikerketa zentroan, hain zuzen ere, eta ama irakaslea zen HBCUn (Historically black colleges and universities).[13] Hori dela eta, NASAn lan egiten zuten afro-amerikar asko ezagutzen zituen txikitatik.

Filmerako gidoia Allison Schroeder gidoigileak eta Theodore Melfi zinemagileak idatzi zuten. Schroeder Cañaveral lurmuturrean hazi zen. Bere aitona-amonek NASAn egin zuten lan eta bera ere, nerabe zelarik, han ibili zen. Proiektua beretzat oso egokia zela konturatu zen.[14] Filma Levine Films-ek ekoitzi zuen, Peter Chernin-en Chernin Entertainment eta Jenno Topping ekoiztetxeekin batera, eskubideak Fox 2000 Pictures ekoiztetxearen esku geratu ziren (Walt Disneyren atal bat) eta Theodore Melfik zuzendu zuen.[11] Melfik Schroederren gidoia berrikusi zuen eta ahalegin berezia egin zuen hiru protagonisten bizitza pertsonalak eta NASAn egin zuten ibilbide akademikoa modu orekatuan erakusteko.[14]

Aktore lanetarako, Taraji P. Henson aktorea aukeratu zuten Katherine Johnson protagonistaren papererako,[15] Octavia Spencer Dorothy Vaughanena egiteko[16] eta Janelle Monáe aktore eta abeslaria Mary Jacksonen papererako.[17] Gizonezkoei dagokionez, Kevin Costner izan zen programa espazialaren buruaren papera egiteko ardura izan zuena,[18] eta Paul Stafford ingeniariaren papererako Jim Parsons hautatu zuten.[19]

2016ko martxoan hasi zen filmaketa Atlantako Morehouse College campusean (Georgia), baina Georgiako beste leku batzuetan ere grabatu ziren hainbat eszena, Canton-eko erdigune historikoan, adibidez.[20][21][22]

Soinu-banda Pharrell Williams musikariak sortu zuen. Jaiotzez Virginia Beachekoa da bera, Langley ikerketa zentrotik gertukoa. Abesti originalak idatzi zituen eta filmaren musika-saila zuzendu zuen, Hans Zimmer eta Benjamin Wallfisch-ekin batera.[23]

Zehaztasun historikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pelikulan kontatzen diren xehetasun guztiak ez ziren zehazki bizitza errealean berdin gertatu. Atal honetan aipatzen dira filmaren eta errealitatearen arteko diferentzia batzuk.[24][25]

Pelikula 1961ean kokatzen da, NASAko Langley Research Center ikerketa-zentroan. Garai hartan, langileak arrazaren eta sexuaren arabera bananduta zeuden. Mendebaldeko konputazio-zentroan (West Area Computers) emakume matematikariek egiten zuten lan, "kalkulatzaile" edo "konputatzaile" deitzen zitzaien, ingelesez "computers". Hango emakume matematikari afro-amerikarrak aparteko jantoki eta komunak erabiltzera behartuta zeuden. Dorothy Vaughan zen haietako bat. Bizitza errealean, 1949an ikuskatzaile mailara igo zuten, filmean agertzen dena baino urte batzuk lehenago. Bera izan zen National Advisory Committee for Aeronautics (NACA) erakundearen lehen ikuskatzaile beltza eta erakundeak izan zuen emakumezko ikuskatzaile bakarretakoa. 1958an, NACA erakundea NASA bihurtu zenean, segregatutako instalazioak indargabetu egin zituzten, baita mendebaldeko konputazio-zentroan ere. Vaughan eta mendebaldeko konputazio-zentroko langile asko Analysis and Computation Division (ACD) izeneko beste sail batera lekualdatu zituzten. Han, arrazaren eta generoaren arabera bereizketarik ezartzen ez zen talde batera batu ziren.[26]

Johnson ekialdeko eremuan baino gehiago mendebaldekoan aritu zen lanean. 1953an 1244 eraikinean hasi zen lanean, eta Space Task Group taldera batu zenean ez zion utzi 1244 eraikinean lan egiteari, han segitu zuen gutxienez 1960ko hasiera arte. John Glenn astronauta Mercury-Atlas 6 espazio-ontzian jaurti zutenean, bera han zegoen.[27]

Katherine Johnson 1953an hasi zen lanean Flight Research Division izeneko ikerketa-taldean eta han segitu zuen urte askotan. 1958an Space Task Group taldea sortu zenean, Flight Research Division taldeko ingeniariekin osatu zuten taldearen muina; Johnson ere haietako ingeniari bat izan zen. 1960an NASAk argitaratutako ikerketa-txosten baten egileen artean Johnson agertzen da; hura izan zen Flight Research Division taldeak argitaratutako ikerketa-txosten batean emakume baten sinadura agertzen zen lehen aldia. Johnsonek lanean tinko jarraitu zuen, eta horrela lortu zuen ikerketa-lanen argitalpenei buruzko bileretara joan ahal izatea eta egin zuen lanaren aitortza ofiziala jasotzea.[28][29]

Bestalde, Johnsonek Eunice Smithekin partekatzen zuen autoa. Johnson NACAn lanean hasi zenerako, Smithek bederatzi urte zeramatzan mendebaldeko eremuan kalkulatzaile moduan lanean. Johnsonek Smith aldez aurretik ezagutzen zuen, auzo bereko bizilagunak zirelako eta elizako koruan elkarrekin abesten zutelako. Johnsonek bere lehen senarrarekin (James Goble) hiru alaba izan zituen. Alargundu ondoren Jim Johnsonekin ezkondu zenerako, haurrak nerabeak ziren.[30]

Mary Jacksonek ez zuen epaitegira joan beharrik izan txurientzat bakarrik zen institutu batean gaueko klaseetara joan ahal izateko. Hampton hiriari salbuespena egiteko eskatu zion eta hiriak onartu egin zuen. Institutuak kritika gogorrak jaso zituen salbuespen hori egiteagatik. Jacksonek ingeniaritza-ikasketak amaitu zituen eta 1958an ingeniari postua lortu zuen.[30][31]

Beltzen eta txurien komunen erabilerari dagokionez, Mary Jackson izan zen beltzek erabiltzeko komuna aurkitzen zailtasunak izan zituena, ez Katherine Johnson, pelikulan agertzen den bezala. 1953an gertatu zen. Jackson Langley-ko ekialdeko eremu batean kokatu zuten aldi baterako, misio berezi batean. Berak ez zuen zonalde hori ezagutzen, han beltz gutxik egiten zuten lan. Katherine Johnsonek hasieran ez zekien Langleyn komunak segregatuta zeudenik, baina NASA oraindik NACA zen garai hartan, segregazioa aplikatzen zen bi eremuetan, mendebaldekoan eta ekialdekoan. Johnsonek txuriek bakarrik erabil zitzaketen komunak, hau da, "whites-only" bathrooms kartela zutenak, erabili egiten zituen. Komun guztiek ez zuten halako kartela jarrita eta berak ez zuen arazorik izan. Norbait kexatuz gero, berak ez zion kasurik egiten.[30] Telebistako elkarrizketa batean, honako adierazpenak egin zituen: "NASAn ez nuen segregaziorik sentitu, han denok ikerketa-lanean ari ginelako. Misio bat genuen, horretan egiten genuen lan eta guretzat hori garrantzitsua zen... Nik ez nuen bereizketarik sentitu. Banekien hor zegoela, baina nik ez zuen sentitzen." [32]

Pelikulan, "colored" kartela duen kafe-makina ikusten da eszena batean, Katherine Johnson-en lantokian. Egoera hori errealitatean ez zen sekula gertatu. Filmak oinarri moduan hartzen duen "Hidden Figures" liburuan ere ez da halako gertaerarik aipatzen.

Space Task Group taldearen burua Robert Gilruth zen, eta ez Al Harrison, pelikulan agertzen den moduan. Lan-taldearen egitura sinplifikatzeko asmoz sortu zuten fikziozko pertsonaia hori. Filmaren eszena batean Harrison agertzen da Colored Ladies Room kartela modu bortitzean puskatzen, baina hori errealitatean ez zen inoiz gertatu, urrutiago zeudenez, Johnson ez zelako emakume beltzentzako komunera joaten. Berak adierazi zuen, txurientzako komunera joaten zela naturaltasun osoz. Filmaren beste eszena batean, espazio-ontzia jaurti zuten unean, Harrisonek misioaren kontrolerako aretoan sartzen utzi ziola azaltzen da, baina hori ere ez zen bizitza errealean gertatu. Theodore Melfik esan zuen, benetan gertatu ez ziren egoera horien eszenak pelikulan sartzeak ez zuela arazorik sortzen. Honako adierazpenak egin zituen: "Beharrezkoa da gauzak modu egokian egiten dituzten pertsona txuriak egotea eta beharrezkoa da gauzak modu egokian egiten dituzten pertsona beltzak egotea. Norbaitek ekintza bat modu egokian egiten badu, nori axola zaio nork egin duen, helburu zuzen hori lortu ahal izan bada?".[33]

Melfik kritikak jaso zituen errealitatean gertatu ez ziren egoera horiek guztiak filmean sartzeagatik. Vice News kateko Dexter Thomasek argudiatu zuen filma "salbatzaile zuriaren narrazio" bat dela, hau da, pertsona txuri batek erreskatatu zuela beharrean zegoen pertsona beltza. Bere esanetan, egiazkoak ez diren eszena horiek, ikusle txuriak ondo sentitzea eragiten dute, ez ditu hausnartzera eramaten. 1960ko hamarkadaren inguruan AEBko hegoaldean kokatuz gero, txuri izatea gaizkile izatearekin bat etor zitekeela pentsatzeko biderik ez du ematen pelikulak.[33] The Atlantic aldizkariko Megan Garberrek esan zuen filmaren ibilbide narratiboak salbatzaile zuriaren elementu tematikoak hartzen zituela.[34] Melfik esan zuen filma salbatzaile zuriaren istorio moduan salatzea mingarria zela beretzat. Honako adierazpenak egin zituen:

Horrek guztiak atsekabetu egiten nau, jendea bere koloreagatik bereizi gabe bizi izan dudalako nire bizitza. Brooklynen hazi nintzen eta eskolarako bidea forma, tamaina eta kolore guztietako jendearekin partekatu nuen; horrela bizi izan naiz. Beraz, elkarrizketa hau izateak asko atsekabetzen nau. Minduta sentitzen naiz beltzen pelikula ('Black film') bat dela entzuten dudanean, baita Taraji P. Henson ere... Pelikula bat besterik ez da. Filmak 'beltzen film' edo 'zurien film' moduan sailkatzen jarraitzen badugu, segregazioa egiten ariko gara, funtsean gizakion arteko bereizketa egiteko modu moderno bat izango da. Denok gara gizaki, gutako edonork konta dezake gizaki bati buruzko istorio bat. Ez dut 'beltzen film'-ari edo 'zurien film'-ari buruzko elkarrizketa gehiagorik izan nahi. Pelikulari buruzko elkarrizketak izan nahi ditut.

Huffington Post hedabide digitaleko Zeba Blay-k zera esan zuen Melfiren frustrazioari buruz[35]:

Bere frustrazioa errealitate jakin baten adibide ezin hobea da. Pertsona beltzak pantailaren aurrean aurkezten direnean eta haiei buruz zein irudi ematen den eztabaidatzen denean, zuriei entzutea dagokie, batez ere haien aliatu posizioan sentitzen direnei... Filmean komuneko eszena gehitu izanak ez du Melfi zinemagile txar bihurtzen, ezta pertsona gaizto edo arrazista ere. Baina, txuriak ondo sentitzea eragingo duen halako eszena bat sartu izanak zera iradokitzen du: filma hobeto merkaturatzeko eta erakargarriagoa izateko beharrezko jo zutela. Hollywoodek beltzei buruzko istorioak modu egokian kontatzeko oraindik bide luzea egin beharko duela erakusten du horrek, berdin da orain arte zenbat aurreratzea lortu duen.

Pertsonaiei dagokionez, Vivian Mitchell eta Paul Stafford fikziozko pertsonaiak dira. Lantaldeko hainbat kideren konbinazio moduan sortu zituzten, haien bidez garai hartan ohikoak ziren ikuspegi eta jarrera sozialak islatzeko. Karl Zielinski pertsonaia Mary Jacksonen aholkulari zen Kazimierz "Kaz" Czarnecki ingeniarian oinarrituz sortu zuten.[36]

Bestalde, John Glenn astronauta espazio-ontzian jaurti zutenean, filmean agertzen dena baino hamar urte inguru zaharragoa zen. Egia da IBMren kalkuluak Johnsonek egiaztatzea eskatu zuela, baina kalkuluak gainbegiratzeko egun batzuk izan zituen jaurtiketaren aurretik.[37][38]

"Hidden Figures" liburua idatzi zuen Margot Lee Shetterlyk adierazi zuen, filmaren eta liburuaren artean desberdintasunak daudela, baina hori ulergarria dela:

Onerako edo txarrerako, historia hor dago, liburua hor dago eta filma ere hor dago. Gertakizunen eta pertsonaien konbinazioak sortu eta erakutsi dira pelikulan. Filma ikusi duten gehienek bertan kontatzen dena modu literalean hala gertatu zela barneratu dute... Filma ikusita, lan horiek egiten aritu ziren bakarrak pertsona horiek izan zirenaren irudipena jaso daiteke, nahiz eta jakin badakigun talde-lanean aritu zirela, eta lantalde horiek beste lantalde batzuekin elkarlanean ibili zirela. Lana atalka eta azpiatalka antolatzen zen, zuzendariak denak koordinatzen zituen. Jende asko behar zen hori guztia aurrera eramateko. ... Ondo legoke jendeak ulertuko balu pelikulan ikusten dena baino askoz ere jende gehiagok hartu zuela parte lan horretan. Katherine Johnson heroia izan zen, baina Glennen misioa arrakastaz burutu ahal izateko, probak egiteko eta dena ondo zioala egiaztatzeko langile eta ikerlari askoren lana izan zen beharrezkoa. Hala ere, ulertzen dut 300 pertsonaia dituen filma ezin dela egin. Ezinezkoa da, besterik gabe. [39]

Filmaren amaierako azpitituluetan hala adierazten den arren, John Glennen hegaldia ez zen berehala amaitu. Mercury-Atlas 6 (MA-6) misioa hiru orbitatarako aurreikusi zen, eta espero zuten unean lurreratu zen. Jaurtiketaren aurretik prentsan argitaratu zenaren arabera, misioaren zuzendariak orbita bateko, biko edo hiruko misioen artean aukera zezakeen.[40] Misioaren ondorengo txostenak erakusten du, erretro-suziriarena hirugarren orbitarako aurrikusia zegoela. [41] Gerora, maiatzerako planifikatu zen Scott Carpenter astronautaren jaurtiketa eta hiru orbitako hegaldia egin zuen. Ondoren, urrian Wally Schirra astronautak sei orbitako hegaldia egin zuen; bederatzi orduko misio hura posible izateko, Mercury kapsularen bizi-euskarrirako sistemari aldaketa handiak egin behar izan zizkioten.[42] Gutxienez zazpi orbitara joatea zen helburua, hau da, Glenn astronauta garraiatzen zuen kapsula gutxienez zazpi orbitetan egonkorra izango zen orbita batean kokatzea.

IBM 7094 konputagailuaren kontsola.

Merkury kontrolerako gunea Cañaveral lurmuturrean kokatu zuten, Floridan, ez Langley ikerketa-zentroan, Virginian. Aretoaren aurrealdean ageri diren orbitek sei orbitako misio bat erakusten dute, baina hori ez da zuzena, sei orbitako MA-8 misioa 1962ko urrian burutu zelako, Wally Schirra astronautaren jaurtiketan. Filmak oker erakusten ditu, halaber, NASAko hegaldi-kontrolatzaileak telemetria monitorizatzen sobietarren Vostok espazio-ontzitik,1961ean Sobietar Batasunak ez baitzuen espazio-ontzi hori NASArekin partekatu.

Katherine Johnsonek T.H. Skopinskirekin batera idatzi zuen Technical Note D-233 dokumentua NASAren txosten teknikoen zerbitzarian aurki daiteke.[43]

Pelikularen arabera, IBM 7090 izan zen Langleyko lehen konputagailua, baina haren aurretik izan ziren beste konputagailu batzuk han. Dorothy Vaughan IBM 704 konputagailuan FORTRAN programazio-lengoaian programatzen aritu zen, IBM 7090 konputagailua baino lehen zegoen beste batean, alegia.[44]

Filmean konputagailua IBM 7090 dela esaten den arren, erakusten den kontsola IBM 7094 konputagailu batena da, gerora sortutako modelo batena, alegia.

Plazaratzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2016ko abenduaren 25ean modu mugatuan aurkeztu zuten. 2017ko urtarrilaren 6an egin zen filmaren plazaratze zabala.[45][46]

Doako emanaldiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hidden Figures publikoaren aurrean estreinatu ondoren, hainbat erakundek filmaren doako emanaldiak antolatu zituzten. Gazteak zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematikako karreretara (STEM) erakartzeko pelikula interesgarria zela ikusi zuten.[47] Emakumeen belaunaldi berria STEM arloko ikasketak aukeratzera animatzeko asmoz ahalegin berezia egin zen filmari zabalkundea emateko.[48] Ekimen horri esker, eskola publikoko 200 ikaslek baino gehiagok ikusi ahal izan zuten filma. Hainbat ikerketen arabera, STEM arloko lanpostu asko bete gabe geratuko dira. Garai hartan astronauta izateko bere burua prestatzen ari zen Naia Butler-Craig-ek filmari buruzko bere iritzia ematean, esan zuen ezin zuela imajinatu egoera hura nolakoa izango zen. 16 urteko neska gazte beltzentzat Katherine Johnsonen historia ezkutuan ez egotea ona zela adierazi zuen.[49]

Filmeko aktore nagusiek ((Henson, Spencer, Monáe and Parsons), zuzendariak (Melfi), musika ekoizleak/sortzaileak (Williams) eta irabazi asmorik gabeko beste talde batzuek pelikularen doako emanaldiak antolatu dituzte. Emanaldi batzuk parte-hartzaile guztientzat irekita eskaintzen ziren, baina beste batzuk neskei, emakumeei eta pribilegiorik gabekoei bereziki zuzenduta zeuden.[50]

Merchandising[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lego jostailu-fabrikatzaileak 2017an NASAko emakumeen piezatxoak (figuratxoak) diseinatuko zituela iragarri zuen, emakume zientzialari, ingeniari eta astronautez osatutako 5 iruditxo. Diseinurako NASAn lan egindako emakumeen irudietan oinarrituko zirela adierazi zuten. Honakoen iruditxoak izango zirela aurrikusi zen: Katherine Johnson, Margaret Hamilton informatikaria, Sally Ride ingeniari, fisikari eta astronauta, Nancy Roman astronomoa eta Mae Jemison astronauta eta espaziora bidaiatu zuen lehen emakume afro-amerikarra.[51][52][53]

Bideo formatuan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zinema aretoetan estreinatu eta handik gutxira pelikula etxerako bideo formatuan argitaratu zen. 2017ko martxoaren 28an HD (high definition) formatu digitalean merkaturatu zen, apirilaren 11ean Blu-ray, 4K Ultra HD eta DVD formatuetan.[54] Bideoen salmentetan hirugarren postuan egon zen.[55]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Shetterly, Margot Lee. (2016). «Hidden Figures» Hidden Figures (hiddenfigures.com) (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  2. ↑ «Hesiak hautsi zituen NASAn» Berria (berria.eus) 2020-02-25 (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  3. ↑ «'Hidden Figures'» Berria (berria.eus) 2017-01-14 (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  4. ↑ Irazustabarrena, Nagore. (2017). «Espaziorik ez emakumeentzat» Argia (argia.eus) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  5. ↑ Oria, Jose Angel. (2020). «Katherine Johnson. NASAn genero eta arraza oztopo guztiak gainditu zituen emakume beltza» GAUR8 (naiz.eus) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) Insausti, Mikel. (2017). «Las pitagorinas de la NASA que no salían en la foto. Critica "Figuras ocultas"» GARA (naiz.eus) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  7. ↑ Open Data Euskadi. (2019). «Hidden Figures» AZpiTituluak.eus (azpitituluak.eus) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  8. ↑ (Ingelesez) Jr, Mike Fleming. (2017-03-22). «No. 15 ‘Hidden Figures’ Box Office Profits – 2016 Most Valuable Movie Blockbuster Tournament» Deadline (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  9. ↑ (Ingelesez) «2016 Archives» National Board of Review (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  10. ↑ (Ingelesez) «Oscars 2017 updates: What really happened backstage at the Academy Awards» Los Angeles Times 2017-03-02 (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  11. ↑ a b (Ingelesez) Fleming, Mike. (2015). Ted Melfi & Fox 2000 In Talks For ‘Hidden Figures’; How A Group Of Math-Savvy Black Women Helped NASA Win Space Race. deadline.com.
  12. ↑ Shetterly, Margot Lee; Conkling, Winifred; Freeman, Laura; Shetterly, Margot Lee. (2018). Hidden figures: the true story of four Black women and the space race. (First edition. argitaraldia) Harper, an imprint of HarperCollinsPublishers ISBN 978-0-06-274246-9. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  13. ↑ (Ingelesez) From Computers to Leaders: Women at NASA Langley. nasa.gov.
  14. ↑ a b (Ingelesez) McKittrick, Christopher. (2017). «Hidden Figures: “A Mathematical Juggling Act”» Creative Screenwriting (.creativescreenwriting.com) (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  15. ↑ (Ingelesez) McNary, Dave. (2016-02-10). «Taraji P. Henson to Play Math Genius in New Film ‘Hidden Figures’» Variety (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  16. ↑ (Ingelesez) Kroll, Justin. (2016-02-17). «Octavia Spencer to Play Mathematician Opposite Taraji P. Henson in ‘Hidden Figures’ (EXCLUSIVE)» Variety (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  17. ↑ (Ingelesez) Sneider, Jeff. (2016-03-07). «Janelle Monae Joins Taraji P. Henson, Octavia Spencer in Fox 2000's 'Hidden Figures' (Exclusive)» TheWrap (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  18. ↑ (Ingelesez) Kroll, Justin. (2016-03-01). «Kevin Costner Joins Taraji P. Henson, Octavia Spencer in ‘Hidden Figures’ (EXCLUSIVE)» Variety (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  19. ↑ (Ingelesez) Busch, Anita. (2016-04-01). «Jim Parsons Joins Ted Melfi’s ‘Hidden Figures’ For Fox 2000» Deadline (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  20. ↑ «On the Set for 3/11/16: Taraji P. Henson & Octavia Spencer Team Up for ‘Hidden Figures’ While Jordan Peele, Allison Williams & Catherine Keener Wrap ‘Get Out’ | SSN Insider» web.archive.org 2017-03-12 (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  21. ↑ (Ingelesez) «Hidden Figures» Explore Canton, GA (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  22. ↑ (Ingelesez) Walljasper, Matt. (2016-03-24). «What’s Filming in Atlanta Now? Baby Driver, Hidden Figures, and Thank You for Your Service» Atlanta Magazine (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  23. ↑ (Ingelesez) Galuppo, Mia. (2016-04-05). «Pharrell Williams to Produce, Write Music for Fox 2000’s ‘Hidden Figures’» The Hollywood Reporter (Noiz kontsultatua: 2023-11-17).
  24. ↑ (Ingelesez) Lang, Kevin. (2017). «Hidden Figures Movie vs the True Story of Katherine Johnson» HistoryvsHollywood.com (historyvshollywood.com) (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  25. ↑ (Ingelesez) «From Hidden to Modern Figures» NASA (nasa.gov) (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  26. ↑ (Ingelesez) «Dorothy Vaughan Biography» web.archive.org (NASA) 2020-06-25 (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  27. ↑ (Ingelesez) «Official Numbers and Former Designations of Langley Research Center Building» web.archive.org (nasa.gov) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  28. ↑ (Ingelesez) Katherine Johnson Biography - NASA. 2016-11-22 (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  29. ↑ (Ingelesez) Warren, Wini. (1999). Black Women Scientists in the United States. Indiana University Press ISBN 978-0-253-33603-3. (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  30. ↑ a b c Shetterly, Margot Lee. (2016). Hidden figures: the American dream and the untold story of the Black women mathematicians who helped win the space race. William Morrow, an imprint of HarperCollins Pulishers ISBN 978-0-06-236359-6. (Noiz kontsultatua: 2024-02-27).
  31. ↑ (Ingelesez) «Mary Jackson Biography» nasa.gov (NASA).
  32. ↑ (Ingelesez) «What Matters - Katherine Johnson: NASA Pioneer and "Computer"» WHRO Public Media (youtube.com) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  33. ↑ a b (Ingelesez) Thomas, Dexter. (2017). «Oscar-nominated “Hidden Figures” was whitewashed — but it didn’t have to be» Vice (vice.com) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  34. ↑ (Ingelesez) Garber, Megan. (2017). «'Hidden Figures' and the Appeal of Math in an Age of Uncertainty. The fantastic new film treats numbers as an instrument of meritocracy. It’s not alone in that.» The Atlantic (theatlantic.com) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  35. ↑ (Ingelesez) Blay, Zeba. (2017). «'Hidden Figures' And The Diversity Conversation We Aren't Having. Director Ted Melfi weighs in on what it means to be a white filmmaker telling a black story» HuffPost (huffpost.com) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  36. ↑ (Ingelesez) Loff, Sarah A.. (2017). «Modern Figures: Frequently Asked Questions» NASA (nasa.gov) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  37. ↑ (Ingelesez) NPR Staff. (2016). «'Hidden Figures': How Black Women Did The Math That Put Men On The Moon» npr (npr.org).
  38. ↑ (Ingelesez) «'Hidden Figures': When did John Glenn ask for 'the girl' to check the numbers? "Get the girl to check the numbers."» collectSPACE (collectspace.com) (Noiz kontsultatua: 2023-11-24).
  39. ↑ (Ingelesez) Pearlman, Robert Z.. (2016). «'Hidden Figures': 'The Right Stuff' vs. Real Stuff in New Film About NASA History» Space.com (space.com) (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  40. ↑ (Ingelesez) «Mercury-Atlas 6 at a Glance» Wayback Machine (web.archive.org) (nasa.gov) (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  41. ↑ (Ingelesez) Summary Results of the First United States Manned Orbital Space Flight. NASA.
  42. ↑ Baker, David. (1981). The history of manned space flight. New York : Crown Publishers ISBN 978-0-517-54377-1. (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  43. ↑ (Ingelesez) Skopinski, T. H.; Johnson, Katherine G.. (1960-09-01). Determination of Azimuth Angle at Burnout for Placing a Satellite Over a Selected Earth Position. nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  44. ↑ (Ingelesez) Lee Shetterly, Margot. (2016). Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Who Helped Win the Space Race. William Morrow and Company ISBN 9780062363596..
  45. ↑ (Ingelesez) Lincoln, Ross A.. (2016). «Fox Shifts ‘Hidden Figures’ To Christmas Day Limited Release» Deadline (deadline.com) (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  46. ↑ (Ingelesez) Lewis, Hilary. (2016-10-15). «It’s Official: Fox’s ‘Hidden Figures’ NASA Film to Get Oscar-Qualifying Limited Release» The Hollywood Reporter (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  47. ↑ (Ingelesez) Nast, Condé. (2017-01-30). «Hidden Figures Is Already Inspiring Women to Seek Careers in Science and Tech» Glamour (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  48. ↑ (Ingelesez) «"Hidden Figures" to inspire city students to pursue STEM careers» WBFO 2017-02-01 (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  49. ↑ (Ingelesez) «For 16-year-old black girl nerds, it’s good that Katherine Johnson is no longer hidden» Tumblr (The Washington Post) (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  50. ↑ (Ingelesez) Rainey, James. (2017-01-28). «Free Screenings of ‘Hidden Figures’ Go Wide: From L.A. to Australia» Variety (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  51. ↑ (Ingelesez) Malkin, Bonnie. (2017-03-01). «Hidden figures no more: female Nasa staff to be immortalised in Lego» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  52. ↑ (Ingelesez) Lego set to honor women of NASA, including Katherine Johnson of 'Hidden Figures'. wsbtv.com.
  53. ↑ (Ingelesez) «Introducing LEGO® Ideas 21312 Women of NASA» ideas.lego.com (Lego blog) 2017-10-18 (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).
  54. ↑ (Ingelesez) Bradley, Dan. (2017-02-28). «'Hidden Figures' 4K, Blu-ray, DVD and Digital Release Dates and Details» TheHDRoom (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
  55. ↑ (Ingelesez) Arnold, Thomas K.. (2017-04-20). «Force Remains With ‘Star Wars’ for DVD, Blu-ray Disc Sales» Variety (Noiz kontsultatua: 2024-02-28).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hidden_Figures&oldid=9669731"(e)tik eskuratuta