Nurenbergeko epaiketak

Nurenbergeko prozesuak edo epaiketak (alemanez: die Nürnberger Prozesse) Bigarren Mundu Gerraren ostean Aliatuek nazi erregimeneko buruzagi nagusienetarikoen aurka egin zituzten epaiketak dira. Haiekin batera, Tokioko epaiketak egin ziren japoniar gerra kriminalen aurka. Epaiketa 1945ean hasi eta 1946an amaitu ziren Nurenberg hiri alemaniarrean. Bakearen aurkako krimenak, gerra krimenak eta gizateriaren aurkako krimenak leporatu zitzaizkien epaituei.

Buruzagi naziei egindako frogak Sigmund Freudek defendatu zuen intrapsikikoan oinarritu ziren.

Zilegitasuna

Historian aurrekaririk ez zegoenez, epaimahaiaren zilegitasuna hasiera-hasieratik zalantzan egon zen arren, delituen tipifikaziorako egin ziren lanak eta auzia garatzeko prozedurek aurrerantzean Zuzenbide internazionalaren garapenerako balio izan dute. Horrela, ordura arte tipifikatuta ez zeuden delituei buruzko kontzeptuak zehaztu ziren: hala nola, gizateriaren aurkako krimena. Nazioarteko zuzenbidearen ikuspegia ere aldatu zen —estatuen arteko erlazioetan oinarrituta zegoen—, baina ez gizabanakoen eskubide eta betebeharretan.

Delituak

Bost delitu leporatu zitzaizkien akusatuei:

Bakearen aurkako krimenak eta gerra krimenak, bakea hondatzeko nahiagatik eta hilketa, tortura eta Genevako Hitzarmenen bortxaketengatik.
Gizadiaren aurkako krimenak, sarraskia eta hilketa masiboengatik.
Genozidioa, talde etniko jakinen hilketa masiboengatik.
Gerrarako konplota, estatu burujabe baten segurtasunaren aurka egin izanagatik.

Akusatuak

4.850 prozesatze eskaeretatik, 611 pertsona izan ziren akusatuak. Taldeak bi zatitan banatu izan ziren: batetik, erakunde ez gaizkileak —Estatuaren egitura zegoen (Gobernua eta Armada)—; bestetik, gaizkileak, nazien botere paraleloko erakundeak: Gestapoa, SSa eta Alderdi Nazia. Akusaturik esanguratsuenak honakoak izan ziren: Karl Dönitz, alemaniar itsas armadako almirantea eta Adolf Hitlerren ondorengoa, haren suizidioaren ondoren; Hermann Göring, SSetako burua; Alfred Jodl, Wehrmachteko Estatu Nagusiko burua; Wilhelm Keitel, Wehrmachteko buruzagia; Alfred Rosenberg Alderdi Naziko ideologoa; Joachim von Ribbentrop, kampo ministroa; Albert Speer, Armamentu ministroa; Franz von Papen, nazi embaxadorea Austria eta Turkian.

Epaiketa hasi aitzin, batzuek beren burua hil zuten: adibidez, Adolf Hitlerrek, Joseph Goebbels propaganda ministroak eta Heinrich Himmler Gestapoko buruak (beren buruaz beste egin zuten); beste batzuek, aldiz, ihes egin zuten, Adolf Eichmann eta Martin Bormannen gisan.

Epaiketak

Epaiketa nagusiaz gain, geroago beste batzuk epaitu ziren: Estatuko eta Armadako maila baxuagoko funtzionarioak, doktoreak eta enpresagizonak. Honakoa da epaiketon zerrenda:

Doktoreen epaiketa, 24 medikuren aurkakoa, kontzentrazio eremuetan egindako ikerketa makabroegatik.
Erhard Milch mariskalaren aurkakoa, kontzentrazio eremuetan krimen larriak egin izanagatik.
Epaileen epaiketa, 16 abokatu eta epaileren aurkakoa, nazien aparatu judiziala osatu izanagatik.
Pohlen epaiketa, Endlösung bulegoaren aurkakoa, kontzentrazio eremuen arduradun administratiboa.
Flicken epaiketa, Friedrich Flick enpresaburu alemaniarraren aurkakoa, esklaboen lana erabili izanagatik.
IG Farbenen epaiketa, esklaboen lana erabili izanagatik.
Kasu australa: alemaniar buruzagien erantzukizuna aldarrikatu zen, Balkanetako Kanpainako sarraskiengatik.
RuSHA epaiketa, arraza garbitasunaren eta Lebensborn programaren bultzatzaileen aurkakoa.
Einsatzgruppen-en epaiketa, SSetako heriotzaren brigaden aurkakoa.
Ministerioen epaiketa, Estatu Naziko buruzagien aurkakoa, bai Alemanian, bai lurralde okupatuetan egin zituzten basakeriengatik.

Akusatuak eta zigorrak

Fiskalak 24 buruzagi naziren aurkako akusazioa aurkeztu zuen. Haietatik, Albert Speer, Hans Frank eta Baldur von Schirach bakarrik damutu ziren egindakoaz. Epaimahaiak 11 heriotza zigor ezarri zituen, 3 biziarteko kartzela zigor, 2 hogei urteko, hamabost urteko bat eta hamar urteko beste bat. Hans Fritzsche, Franz von Papen eta Hjalmar Schacht aske utzi zituzten.

Izena	Kargua	Zigorra
Martin Bormann	Hessen ondorengoa, Alderdi Naziko sekretario gisan.	Heriotza
Karl Dönitz almirantea	Hitlerren ondorengoa eta itsas armadako burua	10 urte
Hans Frank	Poloniako gobernadorea	Heriotza
Wilhelm Frick	Barne ministroa	Heriotza
Hans Fritzsche	Goebbelsen laguntzailea	Aske utzia
Walter Funk	Ekonomia ministroa	Biziarteko kartzela
Hermann Göring jenerala	Luftwaffeko komandantea	Heriotza
Rudolph Hess	Hitlerren laguntzailea	Biziarteko kartzela
Alfred Jodl jenerala	Ekialdeko Armaden buruzagia	Heriotza
Ernst Kaltenbrunner SSa	Einsatzgruppen eta sarraski eremuen komandante	Heriotza
Wilhelm Keitel jenerala	Alemaniar armadako komandantea	Heriotza
Gustav Krupp	Esklabo lanaz aprobetxatu zen enpresaburua	Zigorrik gabe
Robert Ley	Lanaren Talde Alemaniarren burua	Zigorrik gabe
Konstantin von Neurath	Bohemia eta Moraviako babeslea	15 urte
Franz von Papen	Kanpo Aferetako ministrordea	Aske utzia
Erich Raeder almirantea	Alemaniar itsas armadako komandante nagusia	Biziarteko kartzela
Joachim von Ribbentrop	Kanpo Aferetako ministroa	Heriotza
Alfred Rosenberg	Arrazismoaren ideologoa eta ekialdeko lurraldeen babeslea	Heriotza
Fritz Sauckel	Esklabo lanaren programaren nagusia	Heriotza
Hjalmar Schacht	Reichsbankeko zuzendari ohia	Aske utzia
Baldur von Schirach	Gazteri Hitleriarreko burua	20 urte
Arthur Seyss-Inquart	Austriaren jabetzearen burua eta Herbehereetako buruzagia okupazioan zehar	Heriotza
Albert Speer	Arma ministroa	20 urte
Julius Streicher	Der Stürmer egunkariko nagusia	Heriotza

Zigorren betetzea

Heriotzara zigortuak 1946ko urriaren 17an urkatu zituzten. Hermann Göringek bere buruaz beste egin zuen, zianuro kapsula bat hartuta eta Robert Leyk 1945eko urriaren 25ean, epaiaren aurretik. Biziarteko kartzelara zigortuek Spandau-ko kartzelan bete zuten, azkena Rudolph Hess 1987an hil zen arte.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Nurenbergeko epaiketak

Artikulua Argian