Santsomain
| Santsomain | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Erdialdea |
| Udalerria | Leotz |
| Administrazioa | |
| Mota | leku |
| Izen ofiziala | Sansomáin |
| Posta kodea | 31395 |
| Herritarra | santsomaindar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°35′21″N 1°38′01″W / 42.58917°N 1.63361°W |
| Garaiera | 540 metro |
| Distantzia | 29,2 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
| Biztanleria | 8 (2023:  0) |
Santsomain[1][a] Orbaibarrako Leotz udalerriko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Erdialdea eskualdean.
2023 urtean 8 biztanle zituen.
Bertako biztanleak santsomaindarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Santsomain beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- gaztelaniaz: Sansomáin
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Sansomanc (1141)
- Sansumain (1150)
- Sansumayn (1197)
- Sansomayn (1366)
- Sansomain (1534)
- Sansomaryn (1587)
- Sansomain (1802)
- Santsomain (1990)
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Santsomain Erdialdea eskualdean dago, Orbaibar ibarrean eta Leotz udalerrian.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Leotz udalerria Nafarroa erdialdean dago Erriberriko merindadean eta Nafarroako hiriburutik 34 kilometrora.
Klima eta landaredia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Leotz udalerriko klimaren ezaugarri mediterraneoak bai batez besteko tenperaturan (12,5 gradu) bai batez besteko prezipitazioetan (600-900mm batez beste) ikusten dira. Aldaketa termikoa handia da, eta 20 gradurainoko aldea egon daiteke udaberriko eta udazkeneko egun askotan. Udan bi hilabete idor izaten dira, uztaila eta abuztua. Urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartean dira.
Gizakiaren eragina dela eta, jatorrizko basoen azalera asko gutxitu da, eta mantendu den guneetan ameztiak nabarmentzen dira. Horrez gain, XIX. mendetik aurrera egindako birlandaketen ondorioz, Austriatik ekarritako pinu lariziarren (Pinus nigra) eta beltzen 351 hektarea daude.
Estazio meteorologikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Leotzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Barasoain pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 524 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]
 Datu klimatikoak (Barasoain, 1975-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 20.0 | 22.0 | 27.0 | 29.0 | 36.0 | 40.0 | 42.0 | 41.0 | 37.0 | 31.0 | 25.0 | 18.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.2 | 10.9 | 14.3 | 16.1 | 20.6 | 25.3 | 28.4 | 28.7 | 23.8 | 18.6 | 12.6 | 9.5 | 18.2 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.4 | 6.4 | 9.1 | 10.7 | 14.7 | 18.8 | 21.4 | 21.8 | 17.9 | 13.8 | 8.6 | 5.7 | 12.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.6 | 1.9 | 3.9 | 5.3 | 8.7 | 12.2 | 14.4 | 15.0 | 12.0 | 8.9 | 4.6 | 2.0 | 7.5 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -7.5 | -9.0 | -10.0 | -3.0 | 0.0 | 2.0 | 7.0 | 7.0 | 2.0 | -3.0 | -7.0 | -11.0 | -11.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 44.2 | 34.6 | 41.8 | 66.6 | 55.1 | 42.6 | 25.3 | 28.8 | 43.9 | 54.3 | 59.9 | 51.7 | 548.8 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 46.0 | 22.0 | 44.0 | 40.0 | 42.0 | 38.5 | 39.0 | 86.0 | 95.0 | 44.0 | 53.0 | 40.0 | 95.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.5 | 9.0 | 8.0 | 10.7 | 10.5 | 6.4 | 5.1 | 4.9 | 5.4 | 9.8 | 11.4 | 10.9 | 102.5 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 0.9 | 1.1 | 0.9 | 0.3 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 1.2 | 4.7 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herria XII. mendearen erdialdean utzi zion Gartzia V.a Ramiritz erregeak Leireko monasterioari, Iruñeko Santa Zezilia elizaren truke; abadia horrek Iruñeko Katedralarekin trukatu zuen 1150ean. Herritarrek 1310ean uko egin zioten elizako patronatuari, Iruñeko gotzainaren alde.
Orbaibarrena izan zen administratiboki 1835-1845eko erreformetara arte, non harana unitate administratibo gisa banatu zen eta Santsomain Leotz udalerri berrian geratu zen. Elizari dagokionez, 1802an bere parrokiako bikarioa hornitzeko eskubidea Iruñeko katedraleko ganbera-arkuteriak zuen. 1847an posta Barasoainen jasotzen zen. XX. mendean, haurrak Benegorriko eskolara joaten direla.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2023 urteko erroldaren arabera 8 biztanle zituen Santsomainek.[5]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 4 | 5 | 7 | 7 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | |||||||||
| 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 8 | 8 |
Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 332 linea zerbitzua ematen dio kontzeju honi. Herriak autobus geldialdi bakarra du herrian, Tafallarantz eta Amatriainerantz.
|
Autobus zerbitzuak lan egin dezan, 332 linea eskariaren araberako linea baita, bidaia aurreko eguneko 19:00ak baino lehen erreserbatu behar da.
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Leotz udalerria atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[6]
Koldo Zuazok, 2010ean, Leotz udalerria ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[7]
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Leotz eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %15,04k zekien euskaraz hitz egiten, 2010ean % 15,10k eta 2018n % 28,20k. Euskal hiztun gehien dituen Erriberriko merindadeko udalerria da.
2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.
Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Petriko jaiak, ekainaren azken asteburuan
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- San Petri eliza, XII. mendean eraikitako krisitiau eliza, gotiko estiloan.
- Santsomaingo jauregia, Erdi Aroko jauregia.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ [Santsomain «Santsomain - Lekuak - EODA»] www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ .
- ↑ Barasoaingo estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Santsomain» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Udalerriak | |
|---|---|
| Kontzejuak | |
| Lekuak | Amatriain • Artariain • Bariain • Benegorri • Bezkitz • Makirriain • Munarrizketa • Orizin • Santsoain • Santsomain • Uzkita |
| Etxaldeak | |
| Herri hustuak | Ariamain • Arrazubi • Asuritz • Doneaniz • Etxano • Gandiriain • Hiriberri • Kaskallugaña • Katalain • Lepuzain • Lizartze • Musker-Hiriberri • Oibar • Pozuelo • San Lorentzo • San Roman |
