Zenborain
| Zenborain | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko etxe bat | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Untzitibar | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Cemboráin | |
| Burua (2019-2023) | Alberto Nicolas Apesteguia (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31422 | |
| Herritarra | zenboraindar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°44′15″N 1°31′09″W / 42.7375°N 1.5192°W | |
| Azalera | 4,57 km² | |
| Garaiera | 608 metro | |
| Distantzia | 18,4 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 27 (2021:  0) | |
Zenborain[1][a] Untzitibar ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
2021 urtean 27 biztanle zituen.
Bertako biztanleak zenboraindarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenborain toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Ceporain (1138)
- Cemborayn (1268)
- Cemborain (1309)
- Cemborain (1366)
- Cemborain (1532)
- Cenborayn (1570)
- Zemborain (1628)
- Zemborain (1802)
- Cemborain (1862)
- Zenborain (1974)
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenboraingo armarria Untzitibarreko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo urdin batez eta aurrean sei puntako urrezko izar batez osatuta dago. | » |
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenborain Untzitibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Untzitibar Zangozako merindadearen ekialdean kokatzen da. NA-234 errepideak ibar osoa zeharkatzen du. Iruñerriko gune metropolitarraren ekialdera dago. Udaletxea Untzitin dago. Erliebe ertaingo ibarra da. Itzaga mendiaren magalean dago, ibarbide emankor eta laua eratuz, eta, ondoren, mendilerro menditsu bat.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Untzitibarrek klima azpimediterraneoa dauka, eta urteko batez besteko tenperatura aldakorra da, 12 gradu herrigunean eta 10 herriko gunerik menditsuenetan. Prezipitazioak nahiko urriak dira udan baina ugariak gainontzeko urtaroetan, guztira 950mm inguru jausten dira urtero 110 egunetan.
Udalerriko landarediaren erdia baino gehiago ameztiek osatzen dute. Duela mende asko, Untzitibar gehiena estaltzen zuten arren, gizakiaren eraginez asko murriztu da. Birlandatutako zuhaitzak 229 hektarea osatzen dituzte. Horrez gain, Izaga haitzaren inguruetan pagadiren bat aurki daiteke.
Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Untzitibarran ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Elo pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 528 metrora, Nafarroako Gobernuak 1929n inauguratuta.[4] Udalerriko adierazgarriena da, haran berean baitago, 4 kilometro eskasera.
 Datu klimatikoak (Elo, 1984-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.0 | 22.5 | 25.0 | 27.5 | 35.0 | 40.0 | 40.0 | 41.0 | 37.5 | 30.5 | 23.0 | 19.5 | 41.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.7 | 10.5 | 13.8 | 15.9 | 20.1 | 24.8 | 28.1 | 28.5 | 24.2 | 18.9 | 12.5 | 9.4 | 17.9 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.4 | 6.5 | 9.0 | 11.0 | 14.5 | 18.5 | 21.2 | 21.5 | 18.2 | 14.2 | 9.1 | 6.1 | 12.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 2.1 | 2.5 | 4.3 | 6.0 | 9.0 | 12.2 | 14.4 | 14.6 | 12.1 | 9.4 | 5.7 | 2.8 | 7.9 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -12.0 | -8.5 | -10.0 | -1.5 | 0.0 | 3.0 | 7.0 | 5.0 | 3.0 | -1.0 | -5.5 | -9.5 | -12.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 80.4 | 69.2 | 74.0 | 84.5 | 69.1 | 53.1 | 40.1 | 33.9 | 52.9 | 80.9 | 101.4 | 77.9 | 817.4 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 57.6 | 46.0 | 69.3 | 56.8 | 56.2 | 69.1 | 59.3 | 98.3 | 93.0 | 74.5 | 64.5 | 65.5 | 98.3 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 12.7 | 10.9 | 10.5 | 12.4 | 10.8 | 6.9 | 5.3 | 5.1 | 7.2 | 10.0 | 12.8 | 11.5 | 115.8 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.7 | 2.6 | 1.6 | 0.6 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 0.5 | 1.2 | 8.3 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Antzinako jaurerri-jaurerria, zeinaren errentak Karlos II.ak esleitu zizkion 1362an Errodrigo Urizkoari. Gero, 1427an, Nafarroako mariskalak, 37 kahitze garik, eta Orreagako Santa Mariak, 6 kahitzek, gozatu zuten urteroko petxaz. Joan II.ak 1469an eman zion Joan Beortegiri. Herritarrek 1406an utzi zioten parrokia-elizaren patronatua Leonel Nafarroakoari, baina aurrerago Pedro Nafarroakoak 1490ean Orreagako Santa Mariari transferitu zion. Leireko monasterioak XII. mendean ondasunak izan zituen bertan.
XIX. mendearen lehen hamarkadetara arte, Untzitibarreko diputatuak eta Zenboraingo bizilagunen artean aukeratutako errejidoreek gobernatzen zuten. 1850ean eskola zuen eta Elotik jasotzen zuen posta.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2021 urteko erroldaren arabera 27 biztanle zituen Zenborainek.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 30 | 30 | 31 | 25 | 27 | 24 | 24 | 24 | 22 | 21 | 24 | 30 | 30 | 26 | 29 | 30 | 33 | 29 | 27 | 29 | 27 |
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenboraingo kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Alberto Nicolas Apesteguia da.
Kontzejua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zenboraingo kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Alberto Nicolas Apesteguia da.
Kontzejuburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2011tik, Zenborainek 3 kontzejuburu izan ditu:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Alex Castillo Belzunegui | 2011 | 2015 |
| Manuel Maria Otano Labiano | 2015 | 2019 |
| Alberto Nicolas Apesteguia | 2019 | jardunean |
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Untzitibar sailkatu zen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurreko Itzagaondoa eta Ibargoiti ibarrekin hitz egiten zena.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Untzitibar atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[8]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da Pirinioaurrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Untzitibarreko mintzaira zaharrak ia ez du hiztunik.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Ikerkundeko Andre Mariaren eliza, XV. mendeko kristiau eliza, gotiko estiloan.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ Zenborain - Lekuak - EODA. (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ .
- ↑ Eloko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Zenborain» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
