Topiaria: berrikuspenen arteko aldeak
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit |
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit |
||
| 8. lerroa: | 8. lerroa: | ||
Europako arte topiarioa [[Antzinako Erroma]]ren garaian agertu zen. [[Virgilio]]k bere ''[[Georgikak]]'' lanean deskribatzen du eta [[Plinio Gaztea]]k bere ''Gutun'' batean aipatzen<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|egilea=Michael Weishan|izenburua=The new traditional garden|argitaletxea=Ballantine Publishing Group|data=1999|pasartea=115}}.</ref>. |
Europako arte topiarioa [[Antzinako Erroma]]ren garaian agertu zen. [[Virgilio]]k bere ''[[Georgikak]]'' lanean deskribatzen du eta [[Plinio Gaztea]]k bere ''Gutun'' batean aipatzen<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|egilea=Michael Weishan|izenburua=The new traditional garden|argitaletxea=Ballantine Publishing Group|data=1999|pasartea=115}}.</ref>. |
||
[[Erdi Aroa]]n, topiaria desagertu egiten da, lorategiak beste forma batzuk hartzen baititu. Ezpelak edo zuhaitz inausi bakan batzuek bakarrik mugatzen dituzte [[monasterio]]etako lorategi itxiak. Ondoren, italiar [[Pizkundea]]k, arte hau berpiztu zuen, [[Antzinate]]ko beste hainbat elementu bezala. [[Mantua]]n 1485 inguruan zirrimarratua, Aita Santuek bere gain hartu zuten arte hau garatzeko hautua. Inflexio puntua 1503an izan zen, [[Bramante]]k Vatikanoko [[Jauregi Apostolikoa|Belvedere lorategietarako]] hiru terraza handiak diseinatu zituenean. Italiar arkitektoak ez ditu soilik landare-eskulturak eta [[parterre]] geometrikoak erabiltzen, baizik-eta lorategi bat (''opus topiarium'') bururatzen, zeinak poesiak eta paisaia-margolanek deskribatutako leku bat irudikatzen duen. Gerora, aristokratek lorategi honen planoa egokitu zuten Erromako eta inguruetako [[etxalde]]etara<ref>{{erreferentzia|egilea=Georges J. Aillaud|izenburua=Le jardin: entre science et représentation|argitaletxea=Éditions du CTHS|data=1999|pasartea=27|hizkuntza=fr}}.</ref>. |
|||
==Erreferentziak== |
==Erreferentziak== |
||
22:53, 27 apirila 2020ko berrikusketa
.jpg)
Topiaria edo arte topiarioa (latinez Ars topiaria) landareei, inausketaren eta beste tekniken bidez, forma artifizialak eta artistikoak emateko artea da[1]. Landare bizietan egindako eskulturaren antzekoa da arte hau. Inausketa laguntzeko, batzuetan lorezainak elementu metalikoak erabiltzen ditu landareen hazkuntza gidatzeko, eta inauskaiei laguntzeko sokaz, plomuz eta txantiloiz baliatu daiteke.
Lorategi topiarioa landare ugarik osatzen duten lorategi mota bat da, batez ere hosto iraunkorreko landare zurkarak, hosto txikiekin eta eite trinkoarekin. Ezaugarri horiekin gehien erabiltzen direnak dira hagina eta ezpela, baina baita ereinotza, altzifrea eta huntzak ere. Landare horiei askotariko itxura eman dakieke: forma geometrikoak (piramidea, konoa, zilindroa, paralelepipedoa, etab.), arkitektonikoak (arkuak, zutabeak, hormak, etab.) edo fantasiazkoak (animaliak, pertsonaia errealak edo alegiazkoak, etab.).
Historia
Europako arte topiarioa Antzinako Erromaren garaian agertu zen. Virgiliok bere Georgikak lanean deskribatzen du eta Plinio Gazteak bere Gutun batean aipatzen[2].
Erdi Aroan, topiaria desagertu egiten da, lorategiak beste forma batzuk hartzen baititu. Ezpelak edo zuhaitz inausi bakan batzuek bakarrik mugatzen dituzte monasterioetako lorategi itxiak. Ondoren, italiar Pizkundeak, arte hau berpiztu zuen, Antzinateko beste hainbat elementu bezala. Mantuan 1485 inguruan zirrimarratua, Aita Santuek bere gain hartu zuten arte hau garatzeko hautua. Inflexio puntua 1503an izan zen, Bramantek Vatikanoko Belvedere lorategietarako hiru terraza handiak diseinatu zituenean. Italiar arkitektoak ez ditu soilik landare-eskulturak eta parterre geometrikoak erabiltzen, baizik-eta lorategi bat (opus topiarium) bururatzen, zeinak poesiak eta paisaia-margolanek deskribatutako leku bat irudikatzen duen. Gerora, aristokratek lorategi honen planoa egokitu zuten Erromako eta inguruetako etxaldeetara[3].
Erreferentziak
- ↑ Lorezaintza hiztegia. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia 2019 ISBN 978-84-457-3481-0. (Noiz kontsultatua: 2020-04-25).
- ↑ (Ingelesez) Michael Weishan. (1999). The new traditional garden. Ballantine Publishing Group..
- ↑ (Frantsesez) Georges J. Aillaud. (1999). Le jardin: entre science et représentation. Éditions du CTHS..
