Zerrenda:Bizkaiko jaun eta andreak
Hona hemen Bizkaiko jaurerriak izan dituen jaun eta andreen zerrenda:
| « | Bizkaiko jaunei dagokienez, hiru aro daude:
Lehenengoa, apokrifoa, Andekarekin hasi eta Zenonekin bukatzen dena; bigarrena, Zuriatarra, Zuriarengandik hasia eta haren ondorengoena, gezurretan nahasiak, nahiz eta horien artean beharbada egiazkoren bat izango den; eta hirugarrena, nabarmen benetakoak direnak. Ez da ezaguna nor izan zen Bizkaiko lehenengo jauna. Batzuen iritzira, Gaztelako kondeak beren balentriengatik eta bertute gizalegezko eta militarrengatik gailentzen zirenez eta beren lurraldeak Mena, Aiara eta Enkarterri osatzen zuten zenbait lurraldetaraino ere ailegatzen zirenez, bizkaitarrek Gaztelako kondeen leinuko buruzagietako batengana jo zuten eta hari eman zioen Bizkaiko jaurerria; beste bizkaitar batzuek, Durangokoek, Nafarroako erregeei eman zioten bezala.[1]. |
» |
| Estanislao Jaime LABAYRU GOIKOETXEA: Historia general del señorío de Vizcaya, Madril, 1895-1903. Ikus 2. liburukia, 1. liburua, 4. kapitulua.[2] | ||
Kondairazkoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lope Gartzea Salazar historialariak dioenez, Bizkaian, historikotzat jotzen direnak agertu baino lehen, bost jaun izan ziren:
- Jaun (Lope) Zuria.
- Munso edo Nunso Lopez (909-920),[3] aurrekoaren semea.
- Eneko Ezkerra (920-924), aurrekoaren semea.
- Lope II.a Eneko (924-931), Lope Diaz Ederra ezizenaz ere ezaguna, aurrekoaren semea, emaztea Gaztelan topatu zuena.
- Antso Lopez (931-993), aurrekoaren semea.
Historikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kondairazkoen ondoren, Gartzea Salazarrek historikoak jarri zituen beren zerrendan, lehendabizikoa Eneko Ezkerra izanik, Bizkaiko seigarren jaun eta Antsoren sasianaiatzat zuena.[4]
Haro leinua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Bizkaiko Jauna | Agintaldiaren hasiera |
Agintaldiaren bukaera |
| Eneko Lopez "Ezkerra" | 1040 | 1077 |
| Lope Eneko | 1077 | 1093 |
| Diego Lopez I.a "Zuria" | 1093 | 1124 |
| Lope Diaz I.a | 1124 | 1170 |
| Diego Lopez II.a "Zintzoa" | 1170 | 1214 |
| Lope Diaz II.a "Buruberoa" | 1214 | 1236 |
| Diego Lopez III.a | 1236 | 1254 |
| Lope Diaz III.a | 1254 | 1288 |
| Diego Lopez IV.a | 1288 | 1289 |
| Maria I.a, lehen agintaldia | 1289 | 1295 |
| Diego Lopez V.a "Arrotza" | 1295 | 1310 |
| Maria I.a, bigarren agintaldia | 1310 | 1322 |
| Joanes I.a "Begibakarra" | 1322 | 1326 |
| Maria I.a, hirugarren agintaldia. | 1326 | 1333 |
Borgoina leinua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Bizkaiko Jauna | Agintaldiaren hasiera |
Agintaldiaren bukaera |
Oharra |
| Alfontso XI.a | 1333 | 1334 | Gaztelako erregeak Bizkaiko jaurerria okupatu zuen |
Haro leinua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Bizkaiko Jauna | Agintaldiaren hasiera |
Agintaldiaren bukaera |
Oharra |
| Maria II.a eta Joanes Nuñez | 1334 | 1349 | Joanes Nuñez, Larako etxekoa, Maria II.aren jaun ezkontidetzat baino gehiago izan zen. |
Lara leinua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Bizkaiko Jauna | Agintaldiaren hasiera |
Agintaldiaren bukaera |
Oharra |
| Joanes Nuñez | 1334 | 1350 | |
| Nuño I.a | 1351 | 1355 | |
| Joana I.a | 1355 | 1359 | 1359an Joanes Aragoiko infantea eta Elisabet I.aren senarrak Jaurerriaz arduratu zuen. |
Trastamara leinua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Bizkaiko Jauna | Agintaldiaren hasiera |
Agintaldiaren bukaera |
Oharra |
| Tello I.a* | 1355 | 1369? | Gaztelako sasikoa, Joana I.aren senarra. |
| Joanes I.a** | 1369? | 1379 | Joana Manuelen eta Henrike II.aren semea, Bizkaiko jaurerriaz jabetzen da. Geroxeago, 1379an, Gaztelako errege izendatua da, Bizkaia koroari lotuz. |
* Bizkaiko jaurerriaz jabetzeko hautagai asko aurkezten dira, gerra egoera batean. Hona hemen:
- Petri I.a, Gaztelako erregea, Alfontso XI.aren semea.
- Petri, Bearnoko sasikoa, Elisabet I.aren suhia.
- Maria, Joanes Nuñezen arreba, Etampesko eta Alençongo kondeen alarguna.
- Tello I.a, Joana I.aren alarguna.
- Joana Manuel, Joanes Nuñezen iloba, Trastamarako kondea zen Henrikeren emaztea. Henrike, Gaztelako koroaz jabetzen da 1369an (Henrike II.a Gaztelakoa)
**Azken Jauna Joanes Gaztelakoa izan zen. Hil zenetik aurrera Bizkaiko jaunaren titulua hasieran Gaztelako koroari eta Karlos I.a eta gero Espainiakoari lotua izan da. Horrexegatik egungo Bizkaiko Jauna Joan Karlos I.a Espainiakoa da.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Jatorrizko testua, gaztelaniaz:
En lo relativo a los señores de Bizcaya, pueden establecerse tres épocas:
La primera, la apócrifa, que arranca de Andeca y termina en don Zenón; Segunda, la Zuriana, desde Zuría y sus sucesores envueltos en patrañas, pero entre los que quizás exista algo auténtico, y tercera, los notoriamente verdaderos.
No se sabe quien fue el primer señor de Bizcaya.
Algunos suponen que, como los Condes de Castilla brillaban por sus hazañas y virtudes cívicas y militares, y su jefatura llegaba hasta Mena y Ayala, y a alguna parte de lo que después fue tierra encartada de Bizcaya, y los Bizcaínos se fijarían en algún caudillo del linaje de los condes castellanos, a quien dieron el señorío, así como otros bizcaínos, los de Durango, se lo entregaron a los reyes de Nabarra. - ↑ Labayruren liburuko pasarte hori, online.
- ↑ Lope GARTZEA SALAZAR: Istoria de las bienandanças e fortunas, XX. liburua, «Título de cómo fue don Munso López, su fijo, segundo Señor de Vizcaya».
- ↑ Ana María Marín Sánchez (editorea) Bienandanzas e Fortunas de Lope García de Salazar, XX. liburua.
- ↑ grandesp.org.uk