Gideon Toury

Wikipedia, Entziklopedia askea
Gideon Toury

Bizitza
JaiotzaHaifa, 1942ko ekainaren 6a
Herrialdea Israel
HeriotzaTel Aviv, 2016ko urriaren 4a (74 urte)
Familia
AitaJacob Toury
Hezkuntza
HeziketaTel Aviv University (en) Itzuli
Hizkuntzakhebreera
ingelesa
Jarduerak
Jarduerakitzultzailea, unibertsitateko irakaslea, literary theorist (en) Itzuli, hizkuntzalaria eta translation scholar (en) Itzuli
Lantokia(k)Tel Aviv University (en) Itzuli
Enplegatzailea(k)Tel Aviv University (en) Itzuli

Gideon Toury (Haifa, 1942ko ekainaren 6a - Tel Aviv, 2016ko urriaren 4a) itzultzaile eta teorialari israeldar bat izan zen. Tel Aviveko Unibertsitatean, M. Bernstein Chair of Translation Theory sortu zuen, eta poetika, literatura konparatiboa eta itzulpen ikasketetako irakaslea izan zen. Gideon Toury Itzulpengintza Ikasketa Deskribatzaileen aitzindaria izan zen.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gideon Toury Haifan jaio zen. Jacob Toury (1915-2004) historialariaren eta, Eve, bere emaztearen lehenengo semea izan zen. 1960. urtean bigarren mailako hezkuntza amaitu zuen Haifako Reali eskolan. Bigarren hezkuntza eta gero, zerbitzu militarra bete zuen Nahal Brigadan eta jauskariekin. Horrez gain, bere prestakuntzaren parte bezala kibbutzera bidali zuten, nekazaritza lanetan laguntzeko.[2] Sei urtez egon zen han bizitzen, eta kibbutzeko aldizkariak editatzen eta ekitaldi kulturalak antolatzen aritu zen azkenean. Esperientzia horrek haurrentzako aldizkari batean postu bat lortzen lagundu zion, non bere lehenengo itzulpenak egin zituen, eta geroago, Popular Photographyko hebrear bertsioaren editore lanetan aritu zen.[3]

1970. urtean, Tel Aviveko Unibertsitatean, hebrear hizkuntzan eta literaturan graduatu zen ohore handiz, eta, unibertsitate berean, Literatura Teoriako doktoretza eskuratu zuen 1977an, Translational Norms and Literary Translation into Hebrew, 1930-1945 gaiaren bitartez. 1980. urtean Hans Christian Andersen saria irabazi zuen C.S. Lewis-en The Voyage of the Dawn Treaderen hebreerarako itzulpenagatik.[4] Lehen unibertsitate irakaslea izan zen CETRAn, 1989an[5] Jose Lambertek Itzulpen ikasketen arloan sortutako ikerketa programan. 1999. urtean UNESCOko itzulpen ikasketetako ohorezko kidetasunarekin saritua izan zen Comenius Unibertsitatean (Bratislava, Eslovakia). 2000. urtean ohorezko doktoretzarekin saritua izan zen Middlesex Unibertsitatearen (Londres) eskutik.

1970. urtetik 1983. urtera Benjamin Harshav, Itamar Even-Zohar eta Menachem Perryrekin lan egin zuen Literature egunkarian eta 1989. urtean 'Target, International Journal of Translation Studies sortu zuen, zeinaren editore nagusia izan zen momentu horretatik aurrera. Benjamins Translation Libraryren editore nagusia ere izan zen. The Translator eta The Translation Studies Abstracts elkarteetako kidea zen ere, baina “desizendatu” egin zuten, Mona Bakerek israeldar akademiaren aurka abiarazitako boikotaren ondorioz.

Ikerkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikerketari dagokionez, itzulpengintzaren teoriaren eta itzulpen-ikasketa deskriptiboen inguruan egin zuen lanik handiena. Bibliaren itzulpengintzaren (hebreerara) historiari buruz lan asko egin zuen arren (1977. urtean argitaratutako “Translational Norms and Literary Translation into Hebrew, 1930-1945” doktore-tesia), bere ikerketa-lanaren muina Itzulpen Ikasketa Deskriptiboak (Descriptive Translation Studies, DTS) dira.

1980an “In Search of a Theory of Translation” argitaratu zuen, itun teorikoen bilketa bat zena. Bertan eztabaidatu zuen itzulpengintzaren eragin teorikoa eta praktikoa DTSaren barruan, eta baita sorburu- eta xede-kulturek baldintzatzen duten itzulpen-jarrera ere. “Descriptive Translation Studies and Beyond” izeneko lanean bigarren lanaren ildoa jarraitu zuen, eta testuinguruarekiko erlazioan zentratu zen itzulpen literarioko adibideak erabiliz.

Haren aburuz, itzulpengintza ikuspuntu preskriptibo edo arau-emailetik zein ikuspegi deskriptibotik ikus daiteke. Teoria arau-emaileen helburua testu ororen sortze-prozesuan jarraitu beharreko arauak formulatzea da. Irtenbide onenak topatzea da haien nahia. Teoria deskriptiboek, aldiz, jada sorturiko testua behatu eta haietan errepikatzen diren arauak aurkezten dituzte. “Itzulpen-arau” izena jarri zien itzulpen orotan dauden arau ezkutuei, guztiok errespetatzen ditugun haiei. Arauak izanagatik, ez dira arau preskriptibo kontsideratzen; “itzulpen-arauak” aldiz, testuinguru bateko erregela espezifikoak dira. Horregatik, hain zuzen, arauak aldatu egiten dira denbora eta kulturak bezalaxe, eta itzulpengitzak arazo horri heldu behar dio behin eta berriz.

Bere lanean, printzipio deskribatzaile bat aurkeztu zuen, xedera bideraturikoa eta testuinguruaren baitakoa. Itzulpengintza deskriptiboaren oinarrian dagoen pentsamendua itzulpengintza fenomeno historiko eta kultural gisa ikustea da, bere akats eta ahuluneekin. Horregatik, itzulpengintzak gizartean eta historian duen funtzioa ikertzea ere garrantzitsua da. Teoria honen ondorioa xede-kulturaren ikerkuntzan zentratzea da, teoria polisistemikoaren laguntzaz baliatuz. Baliokidetasunaren kontzeptuak indarra galtzen du ikuspuntu honetan. DTSaren oinarrietako bat testuinguruak itzulpengintzan duen garrantzia da, bai itzulpengintzaren baitako praktikan zein teorian. Halaber, itzulpen-kontzeptu edo -ideien aniztasunaren eta erlatibitatearen kontzientziazioa dago oinarrian; hauek omen baitira behatzen diren testuetan eta ikertzailearengan berarengan eragiten dutenak.

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Itzulpengintzaren teoriaren eta literatura konparatiboaren arloetan hiru liburu eta artikulu mordoa idatzi zituen, eta zenbait bolumenetan editore lana egin zuen, bai ingelesez bai hebreeraz. Haren artikuluak hainbat hizkuntzatara itzuli dira. Itzultzaile aktiboa ere izan zen, hogeita hamar liburu eta artikulu itzuli baitzituen.

Liburuak ingelesez[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • In Search of a Theory of Translation. Tel Aviv: The Porter Institute for Poetics and Semiotics, Tel Aviv University. 1980.
  • Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 1995.
  • In Search of a Theory of Itzulpena. Tel Aviv: Porter Institutua Poetika eta Semiotics, Tel Aviveko Unibertsitatea. 1980.
  • Deskribapen Itzulpen Ikasketak eta Haratago. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 1995.

Editatutako Liburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Itzulpen Teoria: Irakurle Bat.Tel Aviveko Unibertsitatea: Dyonun. 1980.(Ingelesez eta hebreeraz)
  • Batera Itamar Even-Zohar.Itzulpen Teoria eta kulturen arteko Harremanak, Porter Institutua Poetika eta Semiotics, Tel Aviveko Unibertsitatea. 1981.
  • Itzulpen Kultura Zehar.New Delhi: Bahri Argitalpenak. 1987.
  • Aurkeztu Itzulpen Teoria: Hautatutako Artikuluak.Tel Aviveko Unibertsitatea: Dyonun. 1991. 198 pp. (Ingelesez eta hebreeraz)

Editatu Aldizkari[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Helburu, International Journal of Itzulpen Ikasketak. Amsterdam: John Benjamins, 1989-. (José Lambert.)
  • TRANSST: Nazioarteko Buletina Itzulpen Ikasketak. 1987-. (laguntzaz José Lambert)

Literatur Itzulpenak sartu Hebrew[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Gideon Touryren argitalpenak A:\PUB.HTML. (Noiz kontsultatua: 2017-10-25).
  2. ↑ interview with Gideon Toury. (Noiz kontsultatua: 2017-10-25).
  3. ↑ Anthony Pym. (2012-07-16). Gideon Toury (translation scholar). (Noiz kontsultatua: 2017-10-25).
  4. ↑ ALO docView - IBBY Honour List (1956-1980) (1956-1980). (Noiz kontsultatua: 2017-10-25).
  5. ↑ (Ingelesez) CETRA Summer School 2018. (Noiz kontsultatua: 2017-10-25).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gideon_Toury&oldid=6665261"(e)tik eskuratuta