Harriet Tubman

Harriet Tubman
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Araminta Ross
Jaiotza	Dorchester konderria (Maryland), 1822ko martxoaren 6a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Dorchester konderria (Maryland); Auburn (New York)
Talde etnikoa	afro-amerikarra
Heriotza	Auburn (New York), 1913ko martxoaren 10a (91 urte)
Hobiratze lekua	Fort Hill Cemetery (en) ; Harriet Tubman grave (en) ; Auburn (New York)
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Ezkontidea(k)	John Tubman (en) (1844 - 1851)
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, erizaina, giza eskubideen aldeko ekintzailea, abolitionist (en) , militante politikoa, espioia, sufragista eta feminista
Jasotako sariak	ikusi Emakumeen Arrakastaren Saloi Nazionala (1973) ; New Jersey Ospe-aretoa ; Maryland Women's Hall of Fame (1985) ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa

Harriet Tubman (Maryland, c. 1822 – 1913ko martxoaren 10a), jaiotzean Araminta Ross gisa erregistratua, Moises Beltza, Amama Moises edo Bere jendearen Moises bezala ere ezaguna, Estatu Batuetan afroamerikarren askatasunerako borrokalari bat izan zen. Esklabotza jaio zenetik ezagutu zuen, baina egoera horretatik ihes egitea lortu zuen. Esklabotasunetik ihes egin ondoren, hamahiru erreskate-misio egin zituen, eta 700 esklabo inguru libratu zituen.^[1] Horietarako, esklabotzaren aurkako sarea erabili zuen, Lurpeko burdinbidea. Ondoren, Harpers Ferryren armategia okupatu ondoren, John Browni lagundu zion, esklabotzaren aurkako ikono bat bihurtu zen. Gerraren ondoren emakumeen sufragioa lortzeko borrokatu zen. ^[2]

Dorchester konderriko esklabotzan jaio zen, Maryland. Haurtzaroan, hainbat jabek jipoitu zuten. Nerabea zela, zauri handia jasan zuen buruan, "jabeetako" batek, nahi gabe, beste esklabo baten aurka jaurtitako objektu astun batekin harrapatu zuenean. Zauriaren ondorioz, garun-hodietako arazoak, buruko minak, irudipenak eta hipersomnia izan zituen bizitza osoan.

1849an Filadelfiara ihes egin zuen Tubmanek. Ondoren, Marylandera itzuli zen berehala, familia erreskatatzera. Pixkanaka, hainbat senitarteko atera zituen estatutik, eta, batzuetan, dozenaka esklabo berak gidatu zituen askatasunera. Gauez eta ezkutuan bidaiatuz, Tubman (edo «Moises», deitzen zioten moduan) «inoiz ez zuen bidaiari bat galdu».^[3] Urteetan zehar hainbat sari eskaini ziren ihes egindako esklaboak harrapatzeagatik, baina inoiz ez zen jakin Harriet bera ari zela laguntzen. Esklabo iheskorren aurkako Legea 1850ean onartu zenean, esklabo askori lagundu zion Kanada aldera ailegatzen. ^[4]

Rit, Harrieten ama, familia elkartuta mantentzeko borrokatu zen, baina esklabotzak eragotzi egin zion hori lortzea. Edgard Brodess-ek hiru ahizpak (Linah, Mariah Ritty y Soph) saldu zituen, eta, azkenean, betiko banandu ziren. Georgiako merkatari batek Edgard Brodess-i Riten seme txikia (Moises) erostea proposatu zionean, neskak beste esklabo batzuen laguntzaz ezkutatu zion.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Tubman Chronology» web.archive.org 2008-05-11 (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
↑ Urrutikoetxea, Urtzi. (2022-07-14). «Harriet Tubman, bere herriaren askatzaile, 200 urte geroago» www.naiz.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
↑ «Harriet Tubman quotes» thinkexist.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).
↑ «Home» harriettubmanbiography.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-17).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anderson, E. M. (2005). Home, Miss Moses: A novel in the time of Harriet Tubman. Higganum, CT: Higganum Hill Books. ISBN 0-9776556-0-1.
Bradford, Sarah (1961). Harriet Tubman: The Moses of Her People. New York: Corinth Books. Txantiloi:LCCN.
Bradford, Sarah (1971). Scenes in the Life of Harriet Tubman. Freeport: Books for Libraries Press. ISBN 0-8369-8782-9.
Clinton, Catherine (2004). Harriet Tubman: The Road to Freedom. New York: Little, Brown and Company. ISBN 0-316-14492-4.
Conrad, Earl (1942). Harriet Tubman: Negro Soldier and Abolitionist. New York: International Publishers. Txantiloi:OCLC.
Douglass, Frederick (1969). Life and times of Frederick Douglass: his early life as a slave, his escape from bondage, and his complete history, written by himself. London: Collier-Macmillan. Txantiloi:OCLC.
Hobson, Janell (July 2014). "Between History and Fantasy: Harriet Tubman in the Artistic and Popular Imaginary". Meridians: Feminism, Race, Transnationalism. 12 (2): 50–77. doi:10.2979/meridians.12.2.50. S2CID 145721375.
Humez, Jean (2003). Harriet Tubman: The Life and Life Stories. Madison: University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-19120-6.
Larson, Kate Clifford (2004). Bound For the Promised Land: Harriet Tubman, Portrait of an American Hero. New York: Ballantine Books. ISBN 0-345-45627-0.
Oertel, Kristen T. (2015). Harriet Tubman: Slavery, the Civil War, and Civil Rights in the Nineteenth-century America. Routledge Historical Americans series. London: Routledge. ISBN 978-1-135-94897-9.
Pendle, Karin Anna (2001). Women and Music: A History. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 0-253-11503-5.
Sernett, Milton C. (2007). Harriet Tubman: Myth, Memory, and History. Durham and London: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-4073-7.