Lankide:ElAitors/Proba orria

Iberiar baso-igela

Iberiar baso-igela (Rana iberica) Iberiar penintsulan bizi den igel arrunta da. Anfibio bat da, ornodunen taldekoa. Beraz, bizkarrezurra du bere gorputza eusteko. Bere jaiotzetik, uretan bizi dira zapaburu gisa, baina metamorfosia egiterakoan (igel gazte bihurtzeko prozesua), lehorrean bizitzera pasatzen dira.

   Ba al dakizu   

Gazteleraz “Patilarga” ere deitzen zaiola igel honi, atzeko hankak oso luzeak baitira.

• 
  Igelaren hankak

Iberiar baso-igelak, beste motatako igelak bezala, odol hotzeko animaliak dira; honek esan nahi du haien gorputzaren tenperatura airearen eta uraren tenperaturaren berdina dela. Beraz, igelak dauden lekuaren tenperatura bere gorputzarena izango da. Horregatik tenperaturaren aldaketa handiak eta azkarrak eta deshidratazioa oso arriskutsuak dira beraientzat.

Nolakoa da iberiar baso-igela?

Iberiar baso igelaren tamaina normalena 5 cm-koa da baina 7 cm-tara arte neur dezake.

Igel honen azala leuna da, eta kolore oso aldakorra dauka, baina batez ere berde oliba, gorrixka edo marroi grisaxka da (batzuetan, marka ilunagoak ditu).

Igel mota honek atzeko hankak oso luzeak eta indartsuak ditu. Gainera, atzeko behatzak esku-zabal itxurakoak dituzte, hauek igeri egiten eta jauzi egiten laguntzen dio arriskuan sentitzen bada. Horrez gain, begi eta aho oso handiak dituzte.

Oso ondo ikusten dute, igel honen begien irisak urre kolorekoak dira. Begiak buruko aldeetatik irteten zaizkie, honela, norabide guztiak ikus ditzakete. Gainera, nahiz eta tinpanoa txikia izan, entzumena oso garatuta dute harrapariak antzemateko eta haietatik ihes egiteko.

Baso-igel iberiarra gaueko eta eguneko bizimodua dauka, nahiz eta gehienetan gauez aktiboagoa izan.

Beste igel espezie batzuekin bizi da baina normalean nahiko bakartia eta lasaia da. Bere bizilekuarekiko leialak dira.

Igelaren anatomia. Egin klik argazkian atalen izenak irakurtzeko

      Ikusi!

Bideo honetan baso igela eta baso igel gorriak ikus eta entzun daitezke

   Ba al dakizu   

Emeak arrak baino handiagoak izaten dira.

Non bizi da iberiar baso-igela?

Iberiar baso-igelaren banaketa geografikoa.

Ur hotzetan, adibidez putzu, laku eta urtegietan aurki daitezke, batez ere, ur mugimendu motel daukaten lekuak nahiago dituztelako. Goi mendietako putzu eta lakuetan ere aurki daitezke. Iberiar baso-igelak landaretza ugariko erreketan eta ibaietan aurkitzen dira ere, sekula ez uretatik urruti. Ezin dira itsasoan edo ur gazian bizi.

Iberiar penintsulako mendialdeetan bakarrik bizi da (Portugaleko iparraldean eta Espainiako ipar-mendebaldean eta erdialdean), horregatik deitzen zaio Iberiar baso-igela.

Euskal Herrian Urdaibai inguruko eta Gorbeia inguruko ibaietan soilik aurkitzen da, eta bizirauteko arazo larriak ditu. Izan ere, oso espezie urria da. "Zeintzuk dira bere mehatxuak" atalean, zergatik gutxitzen ari den espezie hau azaltzen da.

Zer jaten dute?

Lurreko animali ornogabeak ehizatzen ditu, batez ere intsektuak eta armiarmak. Harrapakinak uretan eta lur lehorrean ehizatzen ditu, bereziki lehorrean. Zapaburuak direnean, uretan dauden algak eta larbak jaten dituzte, adibidez. Helduagoak direnean edo bere hankak hasi ondoren, zizare eta euli batzuk jaten hasten dira.

   Ba al dakizu   

Gogoratu igelak oso animalia garrantzitsuak direla naturan. Intsektuen populazioa kontrolatzen dute eta beste animalia batzuentzako elikagai iturri dira!

Ugalketa

Bere ugalketa maiatzetik azarora bitartean ikusten da, eta urtean zehar bizi den leku beretan ugaltzen da. Putzu edo laku txikiak nahiago izaten dituzte, ugaltzeko ur lasaia behar dutelako.

Arrautzak zapaburu bihurtzeko prozesua

Igela errulea edo obiparoa da, hau da, emea arrautzak uretan askatzen hasten da eta arrak ernaltzen ditu. Honi, kanpo ernalketa deitzen zaio eta uretan gertatzen da. Arrak "rao-rao-rao" soinuen bidez emeak erakartzen saiatzen da eta emeek "gruc-gruc" bat emititzen dute erantzun gisa.

Arrautzek 0,2-0,4 mm neurtzen dute eta igel bakoitzak gutxi gorabehera 284 askatzen ditu.

Zapaburuak, hiru hilabetez uretan egongo dira, landare eta intsektu txikiez elikatzen, metamorfosia hasten den arte, hau da, igel gazte bihurtu arte.

Nolakoa da igel honen bizi zikloa?

Igelaren bizi-zikloa

1. Arrautzak: Igel iberikoaren bizi-zikloa emeak udaberrian bere arrautzak uretan jartzen dituenean hasten da. Arrautzak uretako landareei edo beste objektu batzuei itsatsita geratzen dira.
2. Zapaburuak: Egun batzuen ondoren, arrautzen eklosioa gertatzen da eta zapaburuak ateratzen dira. Animalia txiki horiek alga txikiz eta uretan dauden bestelako material organikoz elikatzen dira.
3. Metamorfosia: Zapaburuak hazten eta aldatzen hasten dira. Atzeko eta aurreko hankak hazten zaizkie, isatsa murriztu egiten zaie eta airea arnasten hasten dira birikak guztiz garatzen zaizkienean. Etapa honetan, uretatik ateratzen hasten dira.
4. Gazteria: Zapaburuak igel gazte bihurtu ondoren, bizitzeko leku bat eta bikote bat bilatzen hasten dira. Etapa honetan, intsektuez, armiarmez eta bestelako ornogabeez elikatzen dira.
5. Heldua: Denbora baten ondoren, igel helduak sexu-heldutasunera iristen dira eta ugaltzen hasten dira, igel gehiago izateko. Igel helduak urte asko bizi daitezke, egoera basatian 9 inguru gutxi gorabehera.

Zeintzuk dira bere harrapariak?

Iberiar baso-igelek harrapari asko dituzte, adibidez, hegaztiak, arrainak eta narrastiak adibidez. Baina bere harraparietatik ihes egiteko, basoko igel honek iletxo itsaskorrak dituzte, hauek zuhaitzetara igotzen laguntzen diete beraz babesean egoteko.

Iberiar baso-igela hostoetan kamuflatuta.

Harraparietatik babesteko, geldirik egoten da urertzean, eta kamuflatu egiten da urertzeko goroldioarekin, uraren hondoarekin edo hostoekin, adibidez.

Zeintzuk dira bere mehatxuak?

Espezie hau arriskuan dago batez ere bere habitata, hau da bere bizilekua, galtzen ari delako. Hau, gehiegizko nekazaritzagatik, zaborragatik, basoetako zuhaitzak mozteagatik, fabriketatik botatzen dituzten likido toxikoengatik eta bertakoak ez diren basoen landatzeagatik gertatzen ari da.  

Gorbeiako parke naturalean eta Izkiko parke naturalean babestuta dago. Iberiar penintsulako beste leku batzuetan, adibidez Extremaduran, populazioak murrizten ari dira.

Haien larbek ez dute arrainen aurrean babesik. Beraz, arrainak ez dauden lekuetan iraun dezakete bizirik.. Hori dela eta, zenbait lekuetatik desagertu dira, arrainak daudelako. Hau iberiar baso-igelaren beste mehatxu bat da.

Gehiago jakiteko estekak

https://euskalnatura.eus/index.php/biodibertsitatea/animaliak/item/rana-iberica

Salvador, A. (2015). Rana patilarga - Rana iberica. Enciclopedia Virtual de los Vertebrados Españoles. Salvador, A., Martínez Solano, I. (Eds.). Museo Nacional de Ciencias Naturales, Madrid. http://www.vertebradosibericos.org/

Bibliografia

Iberiar baso-igel

https://es.wikipedia.org/wiki/Rana_iberica

Txikipedia:Igel - Wikipedia, entziklopedia askea.

Rosa, G. eta Penado, A. (2013). Rana iberica (Boulenger, 1879) goes underground: subterranean habitat usage and new insights on natural history. Subterranean Biology, 11 (1), 15-29.

Salvador, A. (2015). Rana patilarga - Rana iberica. Enciclopedia Virtual de los Vertebrados Españoles. Salvador, A., Martínez Solano, I. (Eds.). Museo Nacional de Ciencias Naturales, Madrid. http://www.vertebradosibericos.org/