Edukira joan

Lehen Berberiar Gerra

Koordenatuak: 32°57′29″N 13°09′50″E / 32.958°N 13.164°E / 32.958; 13.164
Wikipedia, Entziklopedia askea
Lehen Berberiar Gerra
Berberiar Gerrak
Data1801eko maiatzaren 10a - 1805eko ekainaren 10a
LekuaMediterraneoan, Tripoliko eta Dernako kostaldea.
Koordenatuak32°57′29″N 13°09′50″E / 32.958°N 13.164°E / 32.958; 13.164
EmaitzaEstatubatuar garaipena
Gudulariak
Ameriketako Estatu Batuak Ameriketako Estatu Batuak
Suedia Suedia (1801–02)
 Siziliako Erresuma[1] [2]

Tripolitania

Maroko Maroko (1802)[3][4]
Buruzagiak
Ameriketako Estatu Batuak Thomas Jefferson
Ameriketako Estatu Batuak Richard Dale
Ameriketako Estatu Batuak Richard Morris
Ameriketako Estatu Batuak William Eaton
Ameriketako Estatu Batuak Edward Preble
Suedia Gustavo IV.a Adolfo
Suedia Rudolf Cederström
Indarra
Ameriketako Estatu Batuak
Lehen Eskuadroia:
4 fragata
Goleta 1
Bigarren Eskuadroia:
6 fragate
Goleta 1
Hirugarren Eskuadroia:
2 fragata
3 brignatin
2 goleta
Ketxa 1
Suediako Errege Armada:
3 fragata
William Eatonen inasioa:
8 Marineak, William Eaton, 3 Itsas Armada, eta hainbat zibil
Gutxi gorabehera 500 greziar eta arabiar mertzenario.		 Gurutzeontzi batzuk
11-20 barku armatu
4.000 soldadu
Galerak
AEB:
USS Philadelphia
35 hildako
64 zuaritu
Greziar eta arabiar mertzenarioak:
ezezaguna		 Tripolitania:
800 hildako, 1.200 zauritu inguru.
Maroko:
Bat ere ez
Aljeria:
Bat ere ez

Lehen Berberiar Gerra edo Tripoliko Gerra 1801 eta 1805 artean Ameriketako Estatu Batuak eta Suediak Ipar Afrikako Berberiako estatuen aurka egindako bi gerretako lehenengoa izan zen. Berberia osatzen zuten estatuetatik hiru autonomoak ziren, nahiz eta de iure Otomandar Inperioaren parte ziren: Tripoli otomanoa, Arjeliako erregentzia eta Tunisiako beylikerria. Laugarren estatua Marokoko Sultanerri independentea zen[5].

Berberiarrek pirateria egiten zuten Mediterraneoan. Horregatik, Suedia 1800ean Tripolitaniarekin gerran hasi zen. Ameriketako Estatu Batuak gerran sartu ziren piratek euren merkantzia-ontziak bahitu eta euren estatuari tributua ordaintzeko eskatzen zuten, eskifaia berme gisa erabiliz. Thomas Jeffersonek uko egin zion diru hori ordaintzeari, eta gerran sartu zen.

Aurrekariak eta egoera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kortsario berbereak eta Aljer Afrikako iparraldeko probintzia otomandarretako, Tunisiako, Tripoliko eta Marokoko sultanerri independenteko tripulazioak, Alaui dinastiaren azpian, Mediterraneoaren osoan izua zabaltzen zuten. Merkataritza ontzien harrapaketak eta esklabizazioak edo euren tripulatzaileen erreskate kobraketak, nazio hauetako gobernari musulmanei aberastasuna eta itsas boterea eman zieten. Ordena Trinitarioak, Frantzian sortua (Mathurintarren ordena bezala ere ezagutzen zen), mendeetan zehar, Mediterraneoko piraten presoak arindu eta erreskatatzeko dirua biltzeko eta ordaintzeko misio bereziarekin jardun zuen, eta gauza bera egiten zuen Mertzedariar Ordenak ere. Robert Davisen arabera, 1 eta 1,25 milioi europar artean harrapatu zituzten pirata berberiskoek eta esklabo bezala saldu XVI. eta XIX. mendeen artean[6].

Kortsario berberiskoek Ameriketako Estatu Batuetako merkataritza-ontzidiaren aurkako erasoak zuzendu zituzten, harrapatutako marinelen erreskatea eta, azken buruan, Estatu Batuen zerga estortsionatzeko asmoz eraso gehiago saihestu zitzaten, Europako estatu ezberdinekin egin zuten bezala[7]. Parisko Itunaren aurretik, Ameriketako Estatu Batuen independentzia formalizatu zuena, Estatu Batuak Frantziak babestu zituen urte iraultzaileetan Aliantza Itunaren (1778-1783) pean. Itunak estatu berbereak bere izenarekin aipatzen ez dituen arren, Estatu Batuen eta Frantziaren etsai komunei erreferentzia egiten die. Hala, Estatu Batuetako garraioaren aurkako pirateria Ameriketako Estatu Batuetako Iraultza amaitu ondoren hasi zen gertatzen, Estatu Batuetako gobernuak Aliantza Itunaren ondorioz babesa galdu zuenean.

Lehen saiakera diplomatikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Esklabo kristauak Aljerian, 1815.

Europako potentzia baten babespeko aldi honek, AEBetako lehen merkataritza-ontzia, Parisko Itunaren ondoren konfiskatua izatera eraman zuen. 1784ko urriaren 11n, Marokoko piratek Betsey bergantina bereganatu zuten[8]. Espainiako gobernuak ontziaren eta tripulazioaren askatasuna negoziatu zuen. Hala ere, Espainiak aholkularitza eskaini zien Estatu Batuei Berberiako estatuekin nola tratatu jakiteko. Aholkua, merkataritza ontzien aurkako eraso berriak saihesteko zerga eskaintzea zen. Thomas Jefferson, Estatu Batuek Frantziarako zuten ministroak, ordezkariak bidali zituen Marokora eta Aljeriara, Aljeriaren esku zeuden marinelen itunak eta askatasuna negoziatzeko[9]. Maroko izan zen 1786ko ekainaren 23an Estatu Batuekin itun bat sinatu zuen lehen Berberiar Kostaldeko estatua. Itun honek ofizialki amaitu zuen Marokoko pirateria, AEBetako itsas interesen aurka. Zehazki, hitzarmenaren seigarren artikuluaren arabera, marokoarrek edo Berberiako kostaldeko beste estatu batzuek harrapatutako edozein estatubatuar Marokoko hiri batean porturatuko balitz, aske geratuko litzateke eta Marokoko Estatuaren babespean egongo litzateke[10].

Estatu Batuetako ekintza diplomatikoa Aljeriarekin, Berberiako kostaldeko beste estatu garrantzitsuarekin, Marokorekin baino askoz ere produkzio txikiagoa izan zuen. Aljeriak 1785eko uztailaren 25ean hasi zuen Estatu Batuen aurkako pirateria, Mariaren eta Dauphinen harrapaketarekin. Berberiar Kostako lau estatuek 660.000 dolar eskatu zituzten. Hala ere, bidalitakoei 40.000 dolarreko aurrekontua esleitu zitzaien bakea lortzeko. Zergengatik edo harrapatutako marinelak erreskatatzeagatik zentzuzko kopuru batera iristeko elkarrizketa diplomatikoek aurrera egiteko borrokatu zuten. Mariaren eta Dauphinen tripulazioak hamarkada bat baino gehiagoz egon ziren esklabo, eta laster batu ziren estatu berberiskoek harrapatutako beste itsasontzi batzuetako tripulazioak.

1795ean, Aljeria akordio batera iritsi zen, eta, horren ondorioz, atxikitako 115 marinel estatubatuar askatu zituzten, milioi bat dolarren truke. Dirutza hori AEBen aurrekontu osoaren seiren bat zen, gutxi gorabehera. Estatu Batuek eta Europako estatuei zerga gisa eskatu zioten pirateria saihesteko. Zerga eskari etengabeak, azkenean, Estatu Batuetako Itsas Departamentua eratzea ekarri zuen, 1798an sortua, AEBetako itsasontziei eraso gehiago ez egiteko eta Berberiako estatuen gehiegizko zerga eskaerei amaiera emateko.

Harrapatutako marinelen gutun eta lekukotza batzuek, euren gatibualdia, esklabotza mota bat bezala deskribatzen dute. Hala ere, presoak aberastu eta esklabo estatusa baino handiagoa lor zezaketen. James Leander Cathcart bezala, esklabo kristau batek Aljerian lor zezakeen mailarik gorenera igo zena, beyaren (gobernadorearen) aholkulari bihurtuz. Hala ere, gatibu gehienak Berberiako piraten zerbitzura lan behartuak egitera behartuak izan ziren, gaixotzea zekarren muturreko baldintzetan[7].

1786ko martxoan, Thomas Jefferson eta John Adams Londresera joan ziren Sidi Haji Abdrahaman enbaxadorearekin (edo Sidi Haji Abdul Rahman Adja) negoziatzeko. "Minik eman ez zieten nazioei gerra egiteko arrazoiari buruz" galdetu zutenean, enbaxadoreak erantzun zuen[11][12][13]:

« Koranean idatzita dago Profeta onartzen ez duten nazio guztiak bekatariak direla, eta fededunen eskubidea eta betebeharra dela haiek arpilatu eta esklabo bihurtzea; eta gerra honetan hiltzen den musulman bakoitza zuzenean joango dela paradisura. Esan zuen, halaber, lehenbizi ontzi bat hartzen duen gizonak esklabo bat gehiago izateko eskubidea duela, eta etsai baten untzira jauzi egiten dutenean, marinelek esku bakoitzean eta ahoan dagak daramatzatela, eta etsaia hainbeste izutzen dutela, non berehala amore ematea eskatzen duen. »


Ordaindu ala eraso

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
William Bainbridge kapitaina Aljerko deiari ordaintzen.

Jeffersonek John Jay Kanpo Arazoetako idazkariari eman zion elkarrizketaren berri, eta hark enbaxadorearen iruzkinak eta Kongresuari egindako eskaintza aurkeztu zituen. Jeffersonek argudiatu zuen zergak ordaintzeak eraso gehiago bultzatuko zituela. John Adams Jeffersonekin ados egon zen arren, uste zuen egoerak zergak ordaintzera behartzen zituela Estatu Batuak, harik eta armada egoki bat eraiki arte. Estatu Batuek gerra nekagarria egin berri zuten, eta horrek zor handia ekarri zien. Indar federalistek eta antifederalistek herrialdearen beharrei eta zerga-kargari buruz eztabaidatu zuten. Jeffersonen aurkako demokrata errepublikanoek herrialdearen etorkizuna mendebalderanzko hedapenean zegoela uste zuten, eta merkataritza atlantikoak dirua eta energiak desbideratzeko mehatxua egiten zuen, Mundu Zaharreko gerretan gastatzeko[14]. Estatu Batuek Aljerren erreskatea ordaindu zuten eta urteko milioi bat dolar ordaintzen jarraitu zuten hurrengo 15 urteetan, ontzi estatubatuarren nabigazioa eta bahituen itzulera ziurtatzeko. Diru hori AEBetako gobernuak 1800. urtean zituen diru-sarreren ia % 10 zen.

Jeffersonek ordainketa etetearen alde egiten jarraitu zuen, George Washingtonek eta beste batzuek lagunduta. 1794an Ameriketako Estatu Batuetako Itsas Armada martxan jarri zenean[15] eta itsasoetan su potentziala handitu zenean, gero eta nabarmenagoa egin zen Estatu Batuek zerga ordaintzeari uko egin ziezaioketela, ordaintzeko ohiturak atzera bueltatzea zaila zirudien arren.

Gerra deklarazioa eta itsas-blokeoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Enterprise Tripoli erasotzen.

1801ean Jeffersonek kargua hartu baino lehen, Kongresuak, besteak beste, sei fragata hornitu zituen, "AEBetako presidenteak berak gobernatu eta agindu beharko dituenak". Europako potentziek Estatu Batuei gerra deklaratzen badiete, ontzi horiek "gure merkataritza babestu eta lotsagabekeria zigortu beharko lukete, euren ontziak hondoratuz, errez edo suntsituz, aurkitzen dituztenean"[16]. 1801ean Jeffersonek kargua hartu zuenean, Yusuf Karamanlik, Tripoliko bajak, 225.000$ eskatu zizkion[oh 1]. Bere irizpideak praktikan jarriz, Jeffersonek eskaerari uko egin zion. Ondorioz, 1801eko maiatzaren 10ean, bajak gerra deklaratu zien Estatu Batuei, ez idatzizko dokumentu formalen bidez, baizik eta banderaren masta Ameriketako Estatu Batuetako kontsulatuaren aurrean mozteko zuen ohiko moduan[17]. Aljerrek eta Tunisiak ez zioten jarraitu Tripoliko aliatuari.

Tripolik Estatu Batuei gerra deklaratu ziela jakin aurretik, Jeffersonek eskuadroi txiki bat bidali zuen, hiru fragataz eta goleta batez osatua, Richard Dale komodoroaren agindupean. Berberiako botereekin bakea lortzen saiatzeko gutunak eta opariak zeramatzan. Hala ere, gerra deklaratu izan balute, Dalek "AEBetako itsasontziak eta herritarrak erasoetatik babesteko" agindua zuen. Hala ere, Jeffersonek azpimarratu zuenez, "Konstituzioak ez zuen defentsa-jardueratik haratago joateko baimenik, Kongresuaren baimenik gabe"[18]. Kongresuak gerra adierazpen formalik inoiz bozkatu ez zuen arren, presidenteari baimena eman zion AEBetako flotak Tripoliko Patxaren ontzi eta ondasun guztiak bereganatzeko. Estatubatuar eskuadroia Rudolf Cederströmek zuzendutako suediar ontziteria batera batu zen Tripoliren blokeoan. Suediarrak tripolitarrekin gerran zeuden 1800etik.

1801eko maiatzaren 31n, Edward Preble komodoro Mesinara joan zen, Siziliara, Fernando IV.a Napolikoa erregearen gortera. Erresuma gerran zegoen Napoleonekin, baina Fernandok eskulana, artisauak, hornidurak, kanoiontziak, mortero-ontziak eta Mesina, Sirakusa eta Palermoko portuak eskaini zizkien estatubatuarrei. Portu hauek, Tripoliren aurkako operazioak abiarazteko erabili ziren, gotortua eta harresitua zegoen hiria, artilleria astuneko 150 piezaz babestua eta 25.000 soldaduz hornitua, hamar kanoiko hamar bergantineko flota bat izateaz gain, zortzi kanoiko bi goleta, bi galera handi eta hemeretzi kanoi-ontzi ere bazituelarik[19].

1801eko abuztuaren 1ean, Enterprise goletak (Andrew Sterret tenienteak gidatua) Tripoli itsasontzia harrapatu zuen, hamalau kanoikoa.

1802an, Jeffersonek piratekin harremanak izateko egindako eskaerari erantzunez, Kongresuak "Estatu Batuetako merkataritza eta marinelak tripolitar erasoen aurka babesteko legea" onartu zuen, eta Presidenteari baimena eman zion "... beharrezko iritzitako Estatu Batuetako ontzi armatuak erabiltzeko... Ozeano Atlantikoan, Mediterraneoan eta mareetan horien merkataritza eta marinelak eraginkortasunez babesteko"[20]. Legeak, AEBetako ontziei, Tripoliko Beiaren ontziaren ontziak harrapatzeko baimena ematen zien, baita euren jabetzak ere, portura iristen ziren belaontzi guztien artean banatzeko.

Estatu Batuetako Itsas Armada ez zen itsasoan desafiatua izan, eta Jeffersonek, indar militarra handitzen eta armadako itsasontzi onenak eskualdean hedatzen jarraitu zuen 1802an: Argus, Chesapeake, Constellation, Constitution, Enterprise, Intrepid, Philadelphia eta Syren izan ziren gerran zehar, Preble komandantearen agindupean. 1803an, Preblek, berberiar portuen blokeoa ezarri eta mantendu zuen, eta berberiar herrialdeetako floten aurkako erasoak egin zituen.

Guduak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Stephen Decatur tripolitaniar itsasontzi bat abordatzen.

1803ko urrian, Tripoliko flotak osorik harrapatu zuen USS Philadelphia, fragata Tripoliko portua patruilatzen ari zela, arrezife batean trabatu ondoren. Estatubatuarrek ontzia itsasertzeko baterien eta Tripoliko itsasontzien supean zeudenean berriz itsasoratzeko egin zituzten ahaleginek huts egin zuten. Ontzia, William Bainbridge kapitaina, eta ofizial guztiak eta tripulazioa bahitu egin zituzten. Philadelphia estatubatuarren aurkako bateria gisa jarri zuten portuan.

1804ko otsailaren 16ko gauean, Stephen Decatur tenienteak estatubatuar itsas infanteen destakamendu txiki bat zuzendu zuen USS Intrepid izeneko itsasontzi tripolitar bahitu batean. Ontzi estatubatuarren laguntzarekin, marinelek Philadelphiari su eman zioten, etsaiak erabil ez zezan.

Preblek, Tripoli eraso zuen 1804ko uztailaren 14an, eraso sail batean, Intrepid erabiltzen saiatu zen eraso ausart baina arrakastarik gabeko bat barne. Eraso horretan, Richard Somers kapitainaren agindupean, bonba-ontzi bat bezala, lehergailuz betea, Tripoliko portura bidalia izateko eta etsaien flota suntsitzeko. Hala ere, Intrepid, etsaiaren tiroek suntsitua izan zen, bere helburua lortu baino lehen, Somers eta bere tripulazio guztia hilez.

Gerrako inflexio-puntua Dernako gudua izan zen (1805eko apirila-maiatza). William Eaton, jeneral titulua erabili zuen armadako kapitain ohia eta AEBetako Itsas Armadako lehen tenientea[21], Presley O'Bannonek, zortzi marinel estatubatuarrek eta Kretako bostehun mertzenario greziar, arabiar eta berbereak gidatu zituen Alexandriako basamortuan zehar, Egipton, Derna hiria harrapatzeko. Hau izan zen Estatu Batuetako bandera garaipen batean altxatu zen lehen aldia. Ekintza Marinen Ereserkiaren lerro batean ospatzen da: "Tripoliko kostaldetik"[22]. Hiriaren harrapaketak, AEBetako negoziatzaileei, bahituen itzulera eta gerraren amaiera ziurtatzeko eragina eman zien[23].

Bake-ituna eta ondorioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Dernako guduaren margolana.

Blokeoaz eta sarekadez nekatuta, eta, orain, Tripolin etengabeko aurrerapenaren mehatxupean eta Hamet Karamanli bere anaia nagusia gobernari bezala berrezartzeko asmoz, Yusuf Karamanlik, liskarrak amaitu zituen hitzarmen bat sinatu zuen 1805eko ekainak 10ean. Itunaren 2. artikuluak honela dio[24]:

« Tripoliko Bashawak eskuadroi estatubatuarrari emango dio orain Tripoliren aurrean, bere esku dauden estatubatuar guztiak; eta orain Amerikako Estatu Batuen esku dauden Tripoliko Bashawaren menpeko guztiak hari entregatuko zaizkio; eta Tripoliko Bashawaren jabe diren estatubatuarren kopurua hirurehun pertsonakoa denez, gutxi-asko; eta subjektu kopurua. Gutxi gorabehera ehunen bat; Tripoliko Bashawak hirurogei mila dolar jasoko ditu Estatu Batuetatik, hemengo presoen arteko aldeagatik. »


Preso estatubatuarrengatik 60.000 dolarreko erreskate bat ordaintzea onartzean, Jeffersonen gobernuak zerga ordaintzearen eta erreskate bat ordaintzearen arteko bereizketa bat ezarri zuen. Une horretan, batzuek, esklabotzatik libratuz marinelak erostea, gerra amaitzeko truke justua zela argudiatu zuten. William Eaton, ordea, minduta egon zen bere bizitza osoan zehar, bere ahaleginak Estatu Batuetako Estatu Departamentuko mezulari estatubatuarrak, Tobias Lear diplomatikoak, alferrik galdu zituela sentituz. Eatonek eta beste batzuek, Dernaren harrapaketa, preso estatubatuar guztien askapena lortzeko truke txanpon bezala erabili behar izan zela sentitu zuten, erreskate bat ordaindu behar izan gabe. Gainera, Eatonek uste zuen Estatu Batuen ohorea arriskuan zegoela Hamet Karamanli utzi zuenean, Tripoliko buruzagi bezala berrezarri ondoren. Oro har, Eatonen kexak ez ziren entzun, batez ere arreta nazioarteko harreman tirabiratsuetara zuzendu zenean, azkenean AEBetako Itsas Armadaren erretiratzea ekarriko zutenak[25].

Berberiako Lehen Gerra onuragarria izan zen Estatu Batuetako komando militarraren eta gerra mekanismoaren osperako, ordura arte gutxi frogatua izan zena. Berberiako Lehen Gerrak frogatu zuen Estatu Batuek etxetik urrun gerra bat egin zezaketela, eta Estatu Batuetako indarrek elkarrekin borroka egiteko kohesioa zutela estatubatuar gisa, georgiar, newyorktar eta abarren ordez.

Hala ere, Berberiako pirateriaren berehalako arazoa ez zegoen erabat konponduta. 1807an, Aljerrek berriro bahitu zituen itsasontzi eta marinel estatubatuarrak. 1812ko Gerraren aurrekoek distraituta, Estatu Batuak 1815 arte ezin izan zioten probokazioari erantzun, Bigarren Berberiar Gerrarekin, non William Bainbridge eta Stephen Decatur komodoroen itsas garaipenek, AEBen zerga ordainketa guztiak amaitu zituzten itun berriak sortu zituzten[26].

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ 2017ko 3,31 milioi dolarren baliokideak; 1800ean, diru-sarrera federalak 10 milioi dolar baino gehixeago ziren

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Tripolitan War | Encyclopedia.com» www.encyclopedia.com (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  2. ↑ «VETERANMUSEUM.ORG» www.veteranmuseum.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  3. ↑ Wheelan, Joseph. (2004). Jefferson's war : America's first war on terror, 1801-1805. (1st Carroll & Graf trade pbk. ed. argitaraldia) Carroll & Graf Publishers ISBN 978-0-7867-4020-8. PMC 759837985. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  4. ↑ The encyclopedia of the wars of the early American Republic, 1783-1812 : a political, social, and military history. 2014 ISBN 978-1-59884-157-2. PMC 895041994. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  5. ↑ Fremont-Barnes, Gregory. (2006). The wars of the Barbary pirates : to the shores of Tripoli : the rise of the US Navy and Marines. Osprey Pub ISBN 978-1-84603-030-7. PMC 85689204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
  6. ↑ «Christian Slaves, Muslim Masters» www.goodreads.com (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  7. ↑ a b Rojas, Martha Elena.. (2003). «"Insults Unpunished": Barbary Captives, American Slaves, and the Negotiation of Liberty» Early American Studies: An Interdisciplinary Journal 1 (2): 159–186.  doi:10.1353/eam.2007.0061. ISSN 1559-0895. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  8. ↑ BATTISTINI, ROBERT. (2010). «Glimpses of the Other before Orientalism: The Muslim World in Early American Periodicals, 1785—1800» Early American Studies 8 (2): 446–474. ISSN 1543-4273. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  9. ↑ «Minister to France | Thomas Jefferson's Monticello» www.monticello.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  10. ↑ «Avalon Project - The Barbary Treaties 1786-1816 - Treaty with Morocco June 28 and July 15, 1786» avalon.law.yale.edu (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  11. ↑ (Ingelesez) State, United States Department of. (1837). The Diplomatic Correspondence of the United States of America. Blair & Rives (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  12. ↑ Roberts, Priscilla H.. (2008). Thomas Barclay (1728-1793) : consul in France, diplomat in Barbary. Lehigh University Press ISBN 0-934223-98-X. PMC 226304726. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  13. ↑ Leiner, Frederick C.. (2006). The end of Barbary terror : America's 1815 war against the pirates of North Africa. Oxford University Press ISBN 1-4294-0412-4. PMC 71825755. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  14. ↑ London, Joshua E.. (2005). Victory in Tripoli : how America's war with the Barbary pirates established the U.S. Navy and built a nation. Wiley Pub ISBN 0-471-44415-4. PMC 57694888. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  15. ↑ Blum, Hester.. (2003). «Pirated Tars, Piratical Texts: Barbary Captivity and American Sea Narratives» Early American Studies: An Interdisciplinary Journal 1 (2): 133–158.  doi:10.1353/eam.2007.0058. ISSN 1559-0895. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  16. ↑ «First Barbary War | Thomas Jefferson's Monticello» www.monticello.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  17. ↑ Miller, Nathan. (1997). The U.S. Navy : a history. (3rd ed. argitaraldia) Naval Institute Press ISBN 1-55750-595-0. PMC 37211290. (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  18. ↑ (Ingelesez) «Presidential Dictatorship in War» LewRockwell (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  19. ↑ (Ingelesez) «Questia» www.gale.com (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  20. ↑ «Undeclared War: Twilight Zone of Constitutional Power By Edward Keynes» www.psupress.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-07).
  21. ↑ (Ingelesez) III, Leo J. Daugherty. (2009-04-22). The Marine Corps and the State Department: Enduring Partners in United States Foreign Policy, 1798-2007. McFarland ISBN 978-0-7864-5301-6. (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).
  22. ↑ (Ingelesez) M. A., History; M. S., Information and Library Science; B. A., History and Political Science; Facebook, Facebook. «To the Shores of Tripoli: Battle of Derna» ThoughtCo (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).
  23. ↑ «Atlasbusinessjournal.org» atlasbusinessjournal.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).
  24. ↑ «Avalon Project - The Barbary Treaties 1786-1816 - Treaty of Peace and Amity, Signed at Tripoli June 4, 1805» avalon.law.yale.edu (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).
  25. ↑ Herring, George C.. (2008). From colony to superpower : U.S. foreign relations since 1776. Oxford University Press ISBN 978-0-19-507822-0. PMC 212018624. (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).
  26. ↑ «About this Collection | Thomas Jefferson Papers, 1606-1827 | Digital Collections | Library of Congress» Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA (Noiz kontsultatua: 2021-05-09).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lehen_Berberiar_Gerra&oldid=9871088"(e)tik eskuratuta