Navajo (hizkuntza)
| Navajo | |
|---|---|
| Diné bizaad — Diné | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua |  AEB Mexiko |
| Hiztunak | 169.359 (2011)[1] |
| Eskualdea | : Arizona, Colorado, Mexiko Berria eta Utah: Chihuahua eta Sonora |
| UNESCO sailkapena | 2: kaltebera |
| Araugilea | Navajo Language Academy (en)  |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza hizkuntza autoktono Ameriketako jatorrizko hizkuntzak indigenous language of North America (en) Na-dene hizkuntzak Athabaskan-Eyak (en) Atabaskera hegoaldeko atabaskar hizkuntzak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, hizkuntza polisintetikoa eta hizkuntza tonala |
| Alfabetoa | latindar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | nv |
| ISO 639-2 | nav |
| ISO 639-3 | nav |
| Ethnologue | nav |
| Glottolog | nava1243 |
| Wikipedia | nv |
| UNESCO | 784 |
| IETF | nv |
| Endangered Languages Project | 6085 |
Navajoa[2] (Diné bizaad, /di˩ne˥bi˩zaː˩d/ ahoskatua, edo Naabeehó bizaad) navajoek hitz egiten duten na-dene hizkuntza da. Estatu Batuetako Arizona, Colorado, Mexiko Berria eta Utah estatuetan 170.000 hiztun inguru ditu, batez ere, Navajo Nazioan. Gainera, Mexikoko Chihuahua eta Sonoran ere hiztunak ditu.
Bigarren Mundu Gerran mezuak kodifikatzeko erabili zuten[3]. Egun, Estatu Batuetako amerindiar hizkuntzarik mintzatuena da. Gainbeheran dagoen arren, navajoen erdiak etxean erabiltzen du.
Fonologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Navajoak hurrengo kontsonanteak ditu:
| Ezpainbikariak | Hobikariak | Sabaikariak | Belarrak | Glotalak | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Erdikoak | Albokariak | Sinpleak | Ezpainkariak | |||||
| Herskariak | sinplea | b [p] | d [t] | g [k] | ʼ [ʔ] | |||
| hasperenduna | t [tx] | k [kx] | kw [kxʷ] | |||||
| eiekziozkoa | tʼ [tʼ] | kʼ [kʼ] | ||||||
| Igurzkariak | sinplea | dz [ts] | dl [tˡ] | j [tʃ] | ||||
| hasperenduna | ts [tsʰ] | tł [tɬʰ] | ch [tʃʰ] | |||||
| eiekziozkoa | tsʼ [tsʼ] | tłʼ [tɬʼ] | chʼ [tʃʼ] | |||||
| Jarraitzaileak | ahoskabea | s [s] | ł [ɬ] | sh [ʃ] | h [x] | hw [xʷ] | h [h] | |
| ahostuna | z [z] | l [l] | zh [ʒ] | gh [ɣ] | ghw [ɣʷ] | |||
| Sudurkariak | m [m] | n [n] | ||||||
| Hurbilkariak | y [j] | (w [w]) | ||||||
Zenbakiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Oinarrizko zenbakizkoa |
+10 (-tsʼáadah) | x10 (-diin) | |
|---|---|---|---|
| 1 | łáaʼii | łáʼtsʼáadah (11) | – |
| 2 | naaki | naakitsʼáadah (12) | naadiin (20) |
| 3 | tááʼ | táátsʼáadah (13) | tádiin (30) |
| 4 | dį́į́ʼ | dį́į́ʼtsʼáadah (14) | dízdiin (40) |
| 5 | ashdlaʼ | ashdlaʼáadah (15) | ashdladiin (50) |
| 6 | hastą́ą́h | hastą́ʼáadah (16) | hastą́diin (60) |
| 7 | tsostsʼid | tsostsʼidtsʼáadah (17) | tsostsʼidiin (70) |
| 8 | tseebíí | tseebíítsʼáadah (18) | tseebídiin (80) |
| 9 | náhástʼéí | náhástʼéítsʼáadah (19) | náhástʼédiin (90) |
| 10 | neeznáá | – | neeznádiin (100) |
Adibidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| « | Bila'ashda'ii t'áá ałtsoh yiník'ehgo bidizhchįh dóó aheełt'eego ílįįgo bee baahóchį'. Eíí hání' dóó hánítshakees hwiihdaasya' eíí binahjí˛' ahidinínłnáhgo álíleek'ehgo k'é bee ahił niidlí˛. Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu beharra dute. |
» |
—Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 1. artikulua | ||
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Ryan, Camille. (2013ko abuztua). (PDF) Language Use. Census.gov.
- ↑ Berria. Estilo Liburua. (Noiz kontsultatua: 2019-3-2).
- ↑ McLellan, Dennis. (2011-7-24). «Joe Morris Sr. dies at 85; Navajo code talker during World War II» Los Angeles Times.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q13310
Multimedia: Navajo language / Q13310
 |
Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu. |