Quimper
Quimper Kemper | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Frantziako udalerria | |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatu burujabe | Frantzia | ||||||||||
Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
Defense and Security zone of France | Western defense and security zone | ||||||||||
Eskualdea | Bretainia | ||||||||||
Departamendua | Finistère | ||||||||||
Barruti | Quimpereko barrutia | ||||||||||
Alkatea | Bernard Poignant | ||||||||||
Izen ofiziala | Quimper Montagne-sur-Odet | ||||||||||
Jatorrizko izena | Kemper | ||||||||||
Posta kodea | 29000 | ||||||||||
Geografia | |||||||||||
Koordenatuak | 47°59′45″N 4°05′52″W / 47.9958°N 4.0978°W | ||||||||||
Azalera | 84,45 km² | ||||||||||
Altuera | 6 m, −5 m eta 151 m | ||||||||||
Mugakideak | Pleuven, Briec, Ergué-Gabéric, Guengat, Landrévarzec, Plogonnec, Plomelin, Plonéis, Pluguffan eta Saint-Évarzec | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 63.642 (2021eko urtarrilaren 1a) 169 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 754 bizt/km² | ||||||||||
Informazio gehigarria | |||||||||||
Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
Hiri senidetuak | Limerick, Remscheid, Falkirk, Ourense, Yantai, Foggia eta Falkirk | ||||||||||
quimper.bzh eta kemper.bzh |
Quimper[1] (bretainieraz: Kemper) Bretainiako hego-mendebaldean dagoen hiria eta Finistère departamenduko hiriburua da. Bro Kernev (frantsesez: Cornouaille) lurralde historikoaren hiriburua ere bada.
2013ko erroldaren arabera 63.532 biztanle ditu, bretainierazko hiztunak tartean.
Etimologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bretainierazko Kemper izenak "bilgunea" esan nahi du, bertan bat egiten baitute Odet eta Steir ibaiek.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Datu klimatikoak (Quimper (1981–2010 averages)) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 16.9 | 18.3 | 23.3 | 27.1 | 30.3 | 35.9 | 34.9 | 35.8 | 30.7 | 26.8 | 19.7 | 17.7 | 35.9 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.4 | 9.7 | 11.9 | 13.9 | 17.0 | 19.8 | 21.7 | 21.9 | 19.8 | 16.0 | 12.4 | 10.0 | 15.3 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 4.2 | 3.8 | 5.2 | 6.3 | 9.2 | 11.7 | 13.6 | 13.6 | 11.8 | 9.7 | 6.6 | 4.7 | 8.4 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -10.1 | -8.4 | -7.0 | -2.2 | 0.3 | 3.9 | 6.6 | 6.9 | 4.2 | -1.2 | -4.6 | -7.2 | -10.1 |
Pilatutako prezipitazioa (mm) | 151.1 | 120.4 | 98.9 | 90.2 | 90.2 | 59.3 | 67.2 | 64.6 | 86.9 | 130.1 | 139.7 | 151.6 | 1250.2 |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 16.4 | 13.0 | 13.7 | 12.4 | 11.3 | 8.8 | 9.6 | 9.5 | 9.6 | 14.8 | 15.9 | 15.8 | 150.8 |
Eguzki orduak | 65.9 | 85.7 | 126.5 | 170.7 | 194.2 | 215.9 | 194.3 | 194.0 | 177.3 | 111.5 | 77.9 | 70.1 | 1683.8 |
Iturria: Météo France[2]<ref name=MFclimat2> . |
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Aurrekariak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Indusketa arkeologikoek erakutsi dute aintzinatik populatua izan dela. Duela 6.000 urteko bi sukarrizko tresna aurkitu dira, bai eta Neolito eta Brontze Aroko keramikak ere.
Erromatarren garaiko oppidum baten aztarnak ere aurkitu dira hiriaren mendebaldean, Locmaria barrutian, bai eta Osimes leinu galiarraren asentamendu bat ere, Civitas aquilonia izena zuena. Herri galiar-erromatar honek foruma eta termak zituen eta baliteke akropoli bat ere eduki izana Odet ibaiaren ertzean.
Erdi Aroa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kemper bera Erdi Aroan sortu zen, baina sorrera kondaira eta mitoetan murgiltzen da. Cornouailleko erregea zen Gradlonek V edo VI mendean bere gaztelua eman zion San Corentinori honek katedrala eraiki zezan eta orduan sortu zen Quimper. Dirudienez apezpikuta karolingiar garaian eratu zen, lehenengo aipamena 885 urtekoa da, eta X menderako jadanik katedralaren inguruan planifikaturiko herri bat bazen bertan. XI mendean Bretainiako dukerriarekin bat egin zuenean apezpiku eta dukeen artean tentsio handiak izan ziren, harik eta 1491 urtean Frantziak Bretainia eskuratu zuen arte. Quimperrek 4.500 biztanle zituen orduan.
Aro modernoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hurrengo mendeetan lasaitasuna izan zen nagusi eta hiria haziz joan zen. Erlijio orden ugari iritsi ziren eta kaleen banaketa modernizatu egin zen. XVIII mendean jarduera ekonomiko nagusiak keramikagintza eta meagintza izan ziren. Ikatzaren ekoizpenak indar handia hartu zuen. Frantziako Iraultzak erlijio adierazpen guztien debekua ekarri zuen arren, Quimperrek ez zuen kalte handirik jasan Finistère departamenduko hiriburu izendatu baitzuten. 1863an trenbidea iritsi zen eta honek industrializazioa areagotu zuen.
XX mendea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bigarren Mundu Gerraren barnean 1940an alemaniarrek hiria okupatu zuten eta gerra-presoen esparrua eraiki zuten Odet ibaiaren ezkeraldean. 1944an hiria askatu zen baina gartzelak 1946 arte iraun zuen, azken bi urteetan alemaniar presoekin.
1960an Ergué-Armel, Kerfeunteun eta Penhars herriek bat egin zuten Quimperrekin. 1993an Quimper Communauté metropoli eremua eratu zen.
Ondasun nabarmenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2002 urtean "Arte eta historiaren hiria" izendatu zuten Quimper.
Hiriko monumento aipagarriena XIII mendeko Saint-Corentin katedrala da, eta honen inguruan artikulatzen da Vieux Quimper alde zaharra. Egurrezko etxe koloretsuen artean kale eta txoko polit ugari daude, gaur egun dendaz eta kafetegiz eta jatetxez beteak.
Quimper faïence keramika da produkturik ezagunena baina kobre eta brontzezko artisautzak ere sona handia du. Elikagaiei dagokienez crepeak eta Bretainiako sagardoa dira tradizionalenak.
Kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Uztailaren amaieran Cornouailleko jaialdia ospatzen da. 1923an "Erreginen jaialdia" izenarekin abiatu zen eta 2002tik aurrera egitura profesionala hartu du. Kultura bretoiaren aberastasuna erakustea du helburu. 180 ekitaldi inguru izaten ditu eta igande batean ospatzen da. Frantzian ezohikoa den arren, neguko jaialdia ere badu Quimperrek, Les Hivernautes izena duena.
Arte Ederren Museoa alde zaharretik gertu dago. XIX mendeko aurrealdea du eta XIV mendetik honako artelanak biltzen ditu barnean.
Demografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1793 | 1800 | 1806 | 1831 | 1861 | 1881 | 1931 | 1962 | 1975 | 1982 | 1999 | 2006 | 2013 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
8.400 | 6.651 | 6.905 | 9.860 | 11.438 | 15.228 | 18.297 | 45.989 | 55.977 | 56.907 | 63.238 | 64.902 | 63.532 |
Iruditegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Prefeturaren egoitza.
-
Alde zaharreko etxeak.
-
Udaletxea.
-
Quimper faïence.
-
2015eko Cornouailleko jaialdia.
-
Rohan dorrea.
-
Nevet dorrea eta harresiak.
-
Indietako René Madec-en jauregia.
-
Lanniron jauregia.
-
Epaitegia.
-
Odet ibaia.
-
Seinale elebidunak
Herri eta hiri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Limerick, Irlanda
- Remscheid, Alemania
- Falkirk, Eskozia
- Ourense, Galizia
- Yantai, Txina
- Foggia, Italia
Hiritar ezagunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Yves-Joseph de Kerguelen-Trémarec (1734-1797), esploratzailea.
- René Laennec (1781-1826), fisikaria.
- Max Jacob (1876-1944), margolaria eta idazlea.
- Dan Ar Braz (1949- ), musikaria.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Exonimoen zerrenda. Euskaltzandia (Noiz kontsultatua: 2011-2-13).
- ↑ .
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Bretainieraz)(Frantsesez)Webgune elebiduna
- (Frantsesez)Webgune ofiziala
- (Frantsesez)Dan Ar Brazen webgune pertsonala