Edukira joan

Svetlana Mojsov

Wikipedia, Entziklopedia askea
Svetlana Mojsov
Bizitza
JaiotzaSkopje, 1947ko abenduaren 8a (76 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Familia
AitaLazar Mojsov
Jarduerak
Jarduerakbiokimikaria
Jasotako sariak

Svetlana Mojsov (Skopje, Jugoslavia, 1947) mazedoniar-estatubatuar biokimikaria da. Ekarpen handia egin zuen, glukagoiaren (GLP-1) antzekoa den 1. peptidoari buruzko ikerketan, glukosaren metabolismoan duen zereginean eta intsulinaren jariaketan. Sari ugari jaso dituen zientzialari honek urteak behar izan zituen bere lorpenak onartzeko, nahiz eta bere ikerketa-lana funtsezkoa izan zen diabetesaren eta obesitatearen aurkako farmako supersalmentak garatzeko. 2024: Asturiasko Printzesa Saria, obesitatearen eta diabetesaren aurkako botika farmakologikoen tratamenduari egindako ekarpenarengatik.[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Svetlana Mojsov Jugoslavia zaharrean jaio zen. Gurasoak Ljiljana Jankov eslaviarra eta Lazar Mojsov politikari eta diplomatikoaren alaba izan zituen. Jugoslaviako Kanpo Arazoetarako ministro eta Nazio Batuen 32. Batzar Nagusiko presidentea izan zen 1977-1978an.[2]

Belgradeko Kimika Fisikoko unibertsitate-ikasketak amaitu ondoren, 1972an Ameriketako Estatu Batuetara joan zen, eta graduondoko programa bat egin zuen New Yorkeko Rockefeller Unibertsitatean. Robert Bruce Merrifielden lan-taldean hasi zen diabetesaren ikerketan lanean, geroago Nobel Saria jaso zuen taldean. Merrifield-ek proteinen eta peptidoen fase solidoko sintesirako metodo bat garatu zuen, zeinari geroago bere izena eman zitzaion. Mojsov-en ikerketen ardatza glukagoia izan zen, pankrean sortzen den hormona peptidikoa, eta odoleko azukre-mailak erregulatzen dituena. Gluzagoia kentzeak 2. motako diabetesa tratatzeko balio ote zuen argitzeko, glukagoiaren antzekoak behar ziren haren biologia ikertzeko. Artean inork ez zuen lortu Merrifield-en sintesi-metodoa glukagoiari arrakastaz aplikatzea, baina Merrifield-ek Mojsov animatu zuen horretan lan egitera. Mojsov-ek bere doktore-tesia idatzi zuen glukagoiaren sintesiaren garapenean egindako lanari buruz.[3]

Lan ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978an doktoretza egin ostean, Rockefeller Unibertsitatean doktoretzaondoko gisa aritu zen hainbat urtez, glukagoiaren sintesian lanean jarraitzeko, eta glukagoi kristalinoaren sintesiari buruzko lana argitaratu zuen, 1981ean, Merrifieldekin batera.[4][5]

Bostonen[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere senarra, Michel C. Nussenzweig immunologoa, Massachusetts-eko Ospitale Nagusian (MGH) laurogeiko hamarkadaren hasieran postua lortu zuenean, Mojsov ere Bostonera joan zen 1983an, eta han HHHn Peptidoen Sintesi Instalazioaren zuzendari izendatu zuten. Harvardeko Medikuntza Fakultatean ere eman zituen eskolak.[6] Haren ikerketek 1. peptidoan oinarritu ziren, glukagoiaren antzekoa (GLP-1), hestean sortzen den eta intsulina-jariaketa eragiten duen hormona. Glukagoiarekin duen antzekotasunarengatik eta biologikoki aktiboa den glukagoia sortzeko moduarengatik, hipotesia planteatu zuen: GLP-1 peptidoaren barruan 7 eta 37 bitarteko lekuen artean 31 aminoazidoko segmentu handiago bat inkretina delako bat izan zitekeen. Hipotesia berresteko, Mojsov-ek GLP-1 sortu zuen, eta untxietan injektatu zuen biologikoki antigorputzak sortzeko aktiboa zen egitura detektatzeko .[7][8]

Baita HGMn ere, aldi berean, Joel F. Habenerrek GLP-1aren biologia ikertzen zuen bere taldearekin batera. 1984an, Daniel J. Drucker endokrinologoa elkartu zitzaion. Druckerren zeregina peptidoak zer zelula-mota sor zitzakeen ikertzea zen. Habener-ek hala eskatuta, Svetlana Mojsov-ekin harremanetan jarri zen, lankidetza proposatzeko. Ondoren, Habener-en ikerketa-taldeko kide batzuekin lan egin zuen arratoi-ehunean GLP-1en hainbat atal aztertzeko, Svetlana Mojsovek garatutako detekzio-metodoak erabiliz.[9][10]

GLP-1aren 7-37 formak pankrean intsulina-jariaketa benetan eragin ote zezakeen galderari erantzuteko, Ducker-ek GLP-1 azterketa bat egin zuen, Mojsov-ek sintetizatua, eta baieztatu zuen GLP-1ek intsulina-jariaketa estimulatzen zuela arratoien pankrea-uhartetxo zelula-lerro batean.[11] Beste azterketa batean, Gordon Weirrek garatutako arratoi-pankrearen modelo bat erabili zen, Joslin Diabetes-Zentrokoa, zeinak frogatu zuen organo osoan ere gertatzen zela efektu hori.[12] Horrek berretsi egin zuen Mojsov-en hipotesia.

New Yorken[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1990ean, senarrari Rockefeller Unibertsitatean etorkizun handiko lanpostua eskaini ziotenean, New Yorkera joan ziren biak. Denbora horretan, bi seme-alaba txiki izan zituzten, eta Mojsovek bere karrerarekin uztartu behar izan zituen. Ralph M. Steinman immunologoarekin irakasle laguntzaile gisa lan egin zuen, senarra hil zen arte. Steinman-ek, Merrifield aholkulari ohiak bezala, Nobel saria jaso zuen geroago.[13]

Patenteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1996ra arte ez zuen Svetlana Mojsov-ek jakin, Bostonetik joan zenetik, parte hartu zuen asmakizunengatik zenbait patente eman zirela, nahiz eta MGHko patente-sailak Joel Habener izendatu zuen asmatzaile bakar gisa.[13] Mojsov eskandalizatu egin zen, jakintzat eman baitzuen ikerketaren emaitzei egiten zien ekarpena argia eta nabaria zela egindako dokumentu eta argitalpenen bidez.[14] Urte askoan auzitan aritu ondoren, abokatu baten laguntzarekin lau patenteren aintzatespenean baino ez zen hasi borrokan.[15]

Aintzatespen publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

GLP-1ari buruzko ikerketak inkretinaren mimetikoak garatzeko oinarriak ezarri zituen (GLP-1aren agonistak); lehenengoa 2006an baimendu zen. MGHk patenteak saldu zizkion Danimarkako Novo Nordisk enpresari ustiatzeko, eta enpresa horrek oinarri gisa erabili zituen, besteak beste, semaglutina garatzeko eta Ozempic izen komertzialarekin merkaturatzen da 2 motako diabetesa tratatzeko, eta Wegovy izena ere eman zitzaion, obesitatearen tratamendurako «argalgarri» gisa. Bi produktuen eskari handiak Novo Nordisk enpresa europar baliotsuena bihurtu zuen (2024tik aurrera).[16]

2017tik aurrera, zientzia-sari garrantzitsuak eman zitzaizkien GLP-1eko ikertzaileei, baina Medikuntzako Berrikuntzaren Harrington Saria, Warren Alpert Fundazioaren Saria eta Kanadako Gairdner Nazioarteko Saria Joel F. Habener, Daniel J. Drucker eta Jens Juul Holst (Danimarka) zientzialariek baino ez zituzten jaso. Aintzatespen faltaren ondorioz, Svetlana Mojsov-ek bere ekarpenaz hitz egin zuen, eta Science eta Cell aldizkariek GLP-1 aurkikuntzaren historiari buruzko txostenak berrikusi zituzten, Mojsov-en lana hobeto islatzeko. Science aldizkariak Mojsov-en erretratu zehatza argitaratu zuen 2023ko udazkenean, eta Cell aldizkarian zuzenketak eta barkamen eskaera jasotzen zituen eguneratze bat argitaratu zen.[9][17] Science enpresak GLP 1eko antagonistei 2023ko aurrerapena deitu zien.[18]

2023ra arte ez zuen Svetlana Mojsov-ek hainbat ohore jaso.

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 2023: VinFuture saria, «Berritzaileak, lorpen nabarmenekin alor berrietan» kategorian[19]
  • 2023: Zientziari forma ematen lagundu zioten Natureko 10 pertsonetako bat izan zen.[20]
  • 2024: Pearl Meister Greengard saria biomedikuntzan nabarmendu ziren emakumeentzat.
  • 2024: Time aldizkari estatubatuarrak Svetlana Mojsov sartu zuen urteko 100 pertsona garrantzitsuenen zerrendan[21]
  • 2024: Asturiasko Printzesa Saria, obesitatearen eta diabetesaren aurkako botika farmakologikoen tratamenduari egindako ekarpenarengatik.[1][22]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Ansede, Manuel. (2024-06-06). «Svetlana Mojsov, química: “No sé si me borraron de la historia del Ozempic por ser una mujer”» El País.
  2. ↑ «Munzinger Online 4.0» online.munzinger.de.
  3. ↑ Mojsov, Svetlana. (1978). «Studies on solid-phase peptide synthesis: the synthesis of glucagon» Universidad de Rockefeller.
  4. ↑ «Her scientific breakthrough took 5 years. Getting credit took decades.» News.
  5. ↑ Mojsov, Svetlana; Merrifield, R. B.. (1981-05-12). «Solid-phase synthesis of crystalline glucagon» Biochemistry 20 (10): 2950–2956.  doi:10.1021/bi00513a036. ISSN 0006-2960..
  6. ↑ «2024 Ceremony» Greengard Prize.
  7. ↑ Mojsov, Svetlana. (1992-09). «Structural requirements for biological activity of glucagon‐like peptide‐I» International Journal of Peptide and Protein Research 40 (3-4): 333–343.  doi:10.1111/j.1399-3011.1992.tb00309.x. ISSN 0367-8377..
  8. ↑ Mojsov, S; Heinrich, G; Wilson, I B; Ravazzola, M; Orci, L; Habener, J F. (1986-09). «Preproglucagon gene expression in pancreas and intestine diversifies at the level of post-translational processing.» Journal of Biological Chemistry 261 (25): 11880–11889.  doi:10.1016/s0021-9258(18)67324-7. ISSN 0021-9258..
  9. ↑ a b Her work paved the way for blockbuster obesity drugs. Now, she’s fighting for recognition. 2023-09-08  doi:10.1126/science.adk7627..
  10. ↑ Her work paved the way for blockbuster obesity drugs. Now, she’s fighting for recognition. 2023-09-08  doi:10.1126/science.adk7627..
  11. ↑ Drucker, D J; Philippe, J; Mojsov, S; Chick, W L; Habener, J F. (1987-05). «Glucagon-like peptide I stimulates insulin gene expression and increases cyclic AMP levels in a rat islet cell line.» Proceedings of the National Academy of Sciences 84 (10): 3434–3438.  doi:10.1073/pnas.84.10.3434. ISSN 0027-8424. OCLC .PMC304885 PMID 3033647..
  12. ↑ Mojsov, Svetlana; Weir, Gordon C.; Habener, Joel F.. (1987-02-01). «Insulinotropin: glucagon-like peptide I (7-37) co-encoded in the glucagon gene is a potent stimulator of insulin release in the perfused rat pancreas» The Journal of Clinical Investigation 79 (2): 616–619.  doi:10.1172/JCI112855. ISSN 0021-9738. OCLC .PMC424143 PMID 3543057..
  13. ↑ a b «Svetlana Mojsov» Greengard Prize.
  14. ↑ Kalia, Saumya. (2023-10-21). The story of Svetlana Mojsov, and the controversy around revolutionary diabetic drugs | Explained. ISSN 0971-751X..
  15. ↑ Her work paved the way for blockbuster obesity drugs. Now, she’s fighting for recognition. 2023-09-08  doi:10.1126/science.adk7627..
  16. ↑ Fugmann, Markus. (2024-01-31). «Novo Nordisk: Jetzt wertvollste Firma, die es je in Europa gab» finanzmarktwelt.de.
  17. ↑ O’Rahilly, Stephen. (2021-07). «The islet’s bridesmaid becomes the bride: Proglucagon-derived peptides deliver transformative therapies» Cell 184 (15): 4105.  doi:10.1016/j.cell.2021.07.008. ISSN 0092-8674..
  18. ↑ Science’s 2023 Breakthrough of the Year: Weight loss drugs with a real shot at fighting obesity. 2023-12-14  doi:10.1126/science.zftd1s2..
  19. ↑ «Associate Professor Svetlana Mojsov» VinFuture Prize.
  20. ↑ «Nature’s 10» www.nature.com.
  21. ↑ «Joel Habener, Svetlana Mojsov, and Dan Drucker: The 100 Most Influential People of 2024» TIME 2024-04-17.
  22. ↑ (Gaztelaniaz) Arrieta, Julio. (2024-06-06). «El Princesa de Asturias distingue a los científicos que revolucionaron la lucha contra la obesidad» El Correo (Noiz kontsultatua: 2024-06-09).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Svetlana_Mojsov&oldid=9817039"(e)tik eskuratuta