Abenduaren 8
Abenduaren 8a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita bigarren eguna da, 343.a bisurteetan. 23 egun falta dira urtea amaitzeko.
Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1970 - Poliziak Roberto Perez Jauregi hil zuen tiroz Eibarren egindako manifestazio batean
- 1998 - Atletico Madrid Real Sociedad futbol partidua ikustera joandako Aitor Zabaleta gipuzkoarra erail zuen Vicente Calderón futbol zelaira zihoan joandako talde ultra batek.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1917 - Cambraiko guduan alemaniarrek garaipen pirriko bat lortu zuten.
- 1980 - Mark David Chapmanek John Lennon erail zuen New Yorken.
- 1990 - ETAk bonba-auto bat Sabadellen leherrarazi zuen.
- 1991 - Bielorrusiako, Errusiako eta Ukrainako agintariek Estatu Burujabeen Erkidegoa sortu zuten.
- 2009 - Islamiar Magrebeko Al Kaidak bere gain hartu zuen hiru kooperante katalanen bahiketa Mauritanian.
- 2010 - Txileko Santiago hiriko kartzela batean egondako sutean 81 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1960 - The Sundowners filma estreinatu zen, Fred Zinnemannek zuzendu eta Deborah Kerr, Robert Mitchum eta Peter Ustinov aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1976 - Silver Streak ("Chicagoko Espresoa/Transamerika Espresoa") filma estreinatu zen, Arthur Hillerek zuzendu eta Gene Wilder, Jill Clayburgh, Richard Pryor eta Patrick McGoohan aktoreek antzeztu zuten.
- 1982 - 48 Hrs. ("48 ordu") filma estreinatu zen, Walter Hillek zuzendu eta Nick Nolte eta Eddie Murphy aktoreek antzeztu zuten.
- 1982 - The Verdict ("Epaia") filma estreinatu zen, Sidney Lumetek zuzendu eta Paul Newman, Charlotte Rampling, Jack Warden, James Mason eta Milo O'Shea aktoreek antzeztu zuten.
- 2000 - Vertical Limit ("Muga Bertikala") filma estreinatu zen, Martin Campbellek zuzendu eta Chris O'Donnell, Bill Paxton, Robin Tunney, Scott Glenn, Izabella Scorupco, Temuera Morrison eta Stuart Wilson aktoreek antzeztu zuten.
- 2006 - Apocalypto filma estreinatu zen, Mel Gibson estatubatuar-australiar aktore, gidoigile eta zinema zuzendua.
- 2006 - Blood Diamond ("Odolezko Diamantea") filma estreinatu zen, Edward Zwickek zuzendu eta Leonardo DiCaprio, Jennifer Connelly, Djimon Hounsou, Michael Sheen eta Arnold Vosloo aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2009 - Sebastien Gonzalez 2009ko Lau eta erdiko Pilota Txapelketako txapeldun berria bilakatu zen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1855 - Eduardo Sanz Escartín, nafar soziologoa eta politikaria (h. 1939).
- 1884 - Ascensio Martiarena, euskal margolaria (h. 1966).
- 1893 - Pierre Etxebaster, euskal herritar tenislaria, jeu de paume kategorian historian izan den onena (h. 1980).
- 1911 - Sauveur Ducazeaux, lapurtar txirrindularia (h. 1987).
- 1918 - Juan Manuel Alonso-Allende, euskal kirolaria, belaren Snipe eta Star klasetan aditua (h. 1984).
- 1926 - José María Laso, bizkaitar filosofo eta ekintzaile komunista (h. 2009).
- 1934 -
- Iñaki Beobide, gipuzkoar kultura-sustatzaile, telebista-ekoizle eta Euskaltzain urgazlea.
- Jon Cortina, euskal apaiz jesuita eta ingeniaria (h. 2005).
- 1937 - Concha Chaos, Donostiako Haur Liburuaren Dokumentaziogunearen sortzailea, Ávilan (h. 2014).
- 1945 - Juan Miguel Gutiérrez, gipuzkoar ikertzailea eta zineman aditua, dokumentalgintzan espezializatua (h. 2019).
- 1948 - Irene Sarrionandia, mendi korrikalaria, mendi lasterketen aintzindaria.
- 1953 - Sabino Ormazabal, militante ekologista eta antimilitarista, indarkeria-ez aktiboaren bultzatzailea.
- 1963 -
- Amaia Aranzabal, gipuzkoar mendizalea.
- Ima Garrastatxu, Durangoko alkatea.
- 1966 - Luistxo Fernandez, gipuzkoar kazetari, informatikazale, idazle eta blogaria.
- 1970 - Juan Manuel de Prada, gaztelerazko bizkaitar idazle eta artikulista.
- 1971 - Ibon Fernandez Iradi, gipuzkoar ETAkidea.
- 1980 - Raúl Iturralde, nafar futbolaria.
- 1982 -
- Julen Aginagalde, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- Ander Rodriguez, gipuzkoar politikaria.
- 1986 - Mirari Martiarena, gipuzkoar umoregile, gidoigile eta kazetaria.
- 1991 - Beñat Txoperena, nafar txirrindularia.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- K. a. 65 - Horacio, Antzinako Erromako poeta (h. K. a. 8).
- 1021 - Anshi Wang, txinatar idazle klasikoa eta politikaria (h. 1086).
- 1542 - Maria Estuardo, Eskoziako erregina (h. 1587).
- 1626 - Suediako Kristina, Suediako erregina.
- 1708 - Frantzisko I.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1765).
- 1747 - Clément Joseph Tissot, frantziar mediku militarra, gimnastikaren aitzindarietako bat (h. 1826).
- 1751 - Friedrich Heinrich Füger, klasizismo garaiko alemaniar margolaria (h. 1818).
- 1765 - Eli Whitney, estatubatuar asmatzailea, kotoi-makinaren asmatzailea (h. 1825).
- 1808 - Mariano Pérez Cuenca, espainiar idazle eta elizgizona.
- 1813 - Adolph Kolping, alemaniar apaiz katolikoa (h. 1865).
- 1815 - Adolph Menzel, alemaniar margolaria (h. 1905).
- 1818 - Karlos III.a Monakokoa, Monakoko printzea (h. 1889).
- 1832 - Bjørnstjerne Bjørnson, norvegiar politikari eta idazlea, 1903ko Literaturako Nobel Saria (h. 1910).
- 1842 -
- Alphonse Louis Nicolas Borrelly, frantziar astronomoa (h. 1926).
- Gergely Csiky, hungariar antzerkigilea eta idazlea (h. 1891).
- 1861
- Aristide Maillol, frantziar margolari eta eskultorea (h. 1944).
- Georges Méliès, frantziar zinemagilea (h. 1938).
- 1862 - Georges Feydeau, frantziar Belle Époqueren antzerkigilea, bere fartsengatik ezaguna (h. 1921).
- 1863 - Edith Durham, britainiar margolaria, ilustratzaile zientifikoa, antropologo , bidaia-idazlea eta Balkanetako esploratzailea (h. 1944).
- 1864 - Camille Claudel, frantziar eskulturgilea (h. 1943).
- 1865 - Jean Sibelius, finlandiar konpositorea (h. 1957).
- 1869 - René Worms, frantziar soziologoa (h. 1926).
- 1881 -
- Albert Gleizes, frantziar margolari kubista, artearen teorialari eta filosofoa (h. 1953).
- Padraic Colum, irlandar-estatubatuar poeta eta dramaturgoa.
- 1882 - Manuel Ponce, mexikar musikagilea (h. 1948).
- 1885 - Kenneth Roberts, estatubatuar eleberrigilea (h. 1957).
- 1886 - Diego Rivera, mexikar margolaria (h. 1957).
- 1890 - Bohuslav Martinu, txekiar musikagilea eta biolinista (h. 1959).
- 1891 - Dolores González Pérez, Lota España, espainiar idazlea (h. 1973).
- 1892 - Herbert John Louis Hinkler, australiar hegalaria (h. 1933).
- 1894 -
- Florbela Espanca, portugaldar idazlea (h. 1930).
- Elzie Crisler Segar, estatubatuar marrazkilari eta komikilaria (h. 1938).
- James Grover Thurber, estatubatuar idazlea eta marrazkilaria (h. 1961).
- 1902 - Wifredo Lam, kubatar margolari eta eskultorea (h. 1982).
- 1903 - Zelma Watson George, afro-amerikar opera-abeslari, musikologo eta diplomatikoa (h. 1994).
- 1907 - Tony Aubin, frantziar konpositorea (h. 1981).
- 1908 - Max Roqueta, okzitanierazko idazlea (h. 2005).
- 1909 - Gratien Gélinas, kanadar antzerkigilea (h. 1999).
- 1910 - Concha Piquer, espainiar abeslaria (h. 1990).
- 1911 - Lee J. Cobb, estatubatuar aktorea (h. 1976).
- 1912 - Guillermina Medrano, espainiar maistra eta politikaria, Valentziako Udaleko lehenengo emakumezko zinegotzia (h. 2005).
- 1916 - Richard Fleischer, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 2006).
- 1919 - Mieczysław Weinberg, poloniar jatorriko errusiar musikagilea (h. 1996).
- 1922 - Lucian Freud, britainiar margolaria (h. 2011).
- 1923 - Olga Gallego, galiziar historialari, artxibozain, akademiko eta idazlea (h. 2010).
- 1925
- Sammy Davis Jr., estatubatuar aktore eta abeslaria (h. 1990).
- Arnaldo Forlani, Italiako lehen ministroa.
- Carmen Martín Gaite, espainiar idazlea (h. 2000).
- 1926 - Joachim Fest, alemaniar historialari, kazetari, kritikari eta argitaratzailea (h. 2006).
- 1927 -
- Niklas Luhmann, alemaniar soziologoa (h. 1998).
- Vladimir Shatalov, kosmonauta.
- 1928 - Jean François-Poncet, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidente bitartekaria (h. 2012).
- 1930 - Maximilian Schell, suitzar aktorea (h. 2014).
- 1932 -
- Charly Gaul, luxenburgotar txirrindularia (h. 2005).
- Francisco Tomás y Valiente, espainiar legelaria (h. 1996).
- 1935 - Hans-Jürgen Syberberg, alemaniar zinema-zuzendaria.
- 1936 - David Carradine, estatubatuar aktorea (h. 2009).
- 1938 - John Kufuor, Ghanako presidentea.
- 1939 -
- James Galway, flautajolea.
- Dariush Mehrjui, irandar zinema-zuzendaria.
- 1941 - Geoff Hurst, ingeles futbolari ohia.
- 1943 - Jim Morrison, estatubatuar idazle eta poeta eta The Doors taldeko abeslaria (h. 1971).
- 1945 - John Banville, Benjamin Black, irlandar idazlea, drama egokitzailea eta gidoilaria.
- 1947 -
- Gregg Allman, estatubatuar rock musikari eta abeslaria, The Allman Brothers Band taldearen sortzaileetako bat (h. 2017).
- Thomas Cech, estatubatuar zientzialaria, 1989ko Kimikako Nobel Saria.
- Kati-Claudia Fofonoff, finlandiar poeta, itzultzailea eta idazlea (h. 2011).
- Margaret Geller, estatubatuar astronomoa eta irakaslea.
- 1948 - María Esther García López, asturiar poeta eta idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz idazten duena.
- 1949 - Esperanza d'Ors, espainiar eskultorea eta arte aztertzailea.
- 1953 - Kim Basinger, estatubatuar aktorea.
- 1955 - Joe Maggard, estatubatuar aktorea.
- 1957 - Cai Guo-Qiang, AEBetan bizi den txinatar artista.
- 1964 - Teri Hatcher, estatubatuar aktorea.
- 1966 -
- Rim Banna, palestinar musikagile eta abeslaria (h. 2018).
- Sinéad O'Connor, irlandar abeslaria.
- 1967 - Xavier García Albiol, kataluniar politikaria, Kataluniako Alderdi Popularreko presidentea.
- 1970 - Magda Bandera, kataluniar kazetari eta idazlea.
- 1976 -
- Dominic Monaghan, ingeles aktorea.
- Camille Raymond, frantziar aktorea.
- 1977 - Sébastien Chabal, frantziar errugbi jokalari ohia.
- 1978 - Ian Somerhalder, estatubatuar aktore, modelo eta produktorea.
- 1980 - Shakina Nayfack, estatubatuar emakumezko aktore eta ekintzaile transgeneroa.
- 1982 -
- Nicki Minaj, trinitatear rap eta hip hop abeslari eta konposatzailea.
- Jimmy Rave, estatubatuar borrokalari profesionala (h. 2021).
- 1985 - Dwight Howard, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- 1993 - AnnaSophia Robb, estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa.
- 1994 - Raheem Sterling, jamaikar-britainiar futbolaria.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1576 - Antonio I.a Agaramontarra, Agaramontar leinuko eta Gaskoiniako zein Nafarroako higanoten burua (j. 1526).
- 1869 - Frantzisko Petrirena Rekondo, Xenpelar, bertsolaria (j. 1835).
- 1925 - Juan Manuel Lertxundi, euskal idazlea (j. 1870).
- 1970 - Roberto Pérez Jauregi, eibartar gaztea, Burgosko Prozesuaren aurkako manifestazio batean poliziak emandako tiroen ondorioz (j. 1949).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 597 - Fredegunda, Neustriako erregina frankoa.
- 899 - Arnulfo Karintiakoa, Ekialdeko Frantziako errege karolingioa.
- 1550 - Gian Giorgio Trissino, italiar idazlea (j. 1478).
- 1638 - Ivan Gundulić, dalmaziar olerkaria (j. 1589).
- 1681 - Gerard ter Borch, herbeherear pintore barrokoa (j. 1617).
- 1793 - Madame du Barry, frantziar dama, Luis XV.a Frantziakoaren maitalea (j. 1743).
- 1808 - Maria Badengoa, Bruswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (j. 1782).
- 1830 - Benjamin Constant, suitzar jatorriko frantsesezko idazlea eta Frantziako politikaria (j. 1767).
- 1859 - Thomas De Quincey, ingeles idazlea (j. 1785).
- 1864 - George Boole, britainiar matematikari, filosofo eta logikaria (j. 1815).
- 1894 - Pafnuti Txebixev, errusiar matematikaria (j. 1821).
- 1903 - Herbert Spencer, britainiar filosofoa (j. 1820).
- 1907 - Oskar II.a Suediakoa, Suediako erregea eta Norvegiako erregea (j. 1829).
- 1909 - Whitcomb Judson, estatubatuar makina saltzaile, ingeniari mekanikoa eta asmatzailea, kremailera modernoaren sortzailea (j. 1846).
- 1922 - Liam Mellows, irlandar errepublikarra (j. 1892).
- 1930 - Florbela Espanca, portugaldar idazlea (j. 1894).
- 1932 - Gertrude Jekyll, ingeles lorezain, taxonomo, paisaia arkitekto, artista eta idazlea (j. 1843).
- 1955 - Hermann Weyl, alemaniar matematikari, fisikari teoriko eta filosofoa (j. 1885).
- 1958 - Peig Sayers, irlandar idazle eta istorio kontalaria (j. 1873).
- 1963 - Sarit Thanarat, Thailandiako lehen ministroa (j. 1908).
- 1967 - María Rodrigo, espainiar musikagilea, piano-jotzailea eta irakaslea (j. 1888).
- 1978 - Golda Meir, Israelgo lehen ministroa, Israelgo estatu modernoaren sortzaileetakoa (j. 1898).
- 1980 - John Lennon, Beatles taldeko kantaria eta abesti askoren konpositorea, jarraitzaile batek tirokatuta (j. 1940).
- 1981 -
- Big Walter Horton, estatubatuar abeslari eta harmonika-jotzailea (j. 1917).
- Ferruccio Parri, Italiako lehen ministroa (h. 1981).
- 1982 - Encarnación Fuyola Miret, Espainiako Bigarren Errepublikako maistra eta Espainiako Alderdi Komunistako militantea (j. 1907).
- 1983 - Keith Holyoake, Zeelanda Berriko lehen ministro eta gobernadore orokorra (j. 1904).
- 1990 -
- Tadeusz Kantor, poloniar eszenografo eta antzerki-zuzendaria (j. 1915).
- Martin Ritt, estatubatuar antzezlea eta zinemagilea (j. 1914).
- 1994 -
- Antônio Carlos Jobim, brasildar musikagile eta piano-jotzailea (j. 1927).
- Enrique Líster, galiziar militar eta politikari komunista (j. 1907).
- 2001 - Betty Snyder Holberton, ENIAC helburu orokorreko lehen konputagailu digitalaren sei programatzaileetako bat (j. 1917).
- 2009 - Claude Vasconi, frantziar arkitektoa (j. 1940).
- 2011 - Zelman Cowen, Australiako Gobernadore Orokorra (j. 1919).
- 2013 - John Cornforth, australiar-britainiar kimikaria, 1975eko Kimikako Nobel Saria (j. 1917).
- 2016 - John Glenn, estatubatuar politikari eta astronauta (j. 1921).
- 2018 - Evelyn Berezin, estatubatuar ingeniari informatikoa, testu prozesadoreen ama (j. 1925).
- 2019 - René Auberjonois, estatubatuar aktorea (j. 1940).
- 2020 - Alejandro Sabella, argentinar futbolaria eta futbol entrenatzailea (j. 1954).
- 2022 - Martha Hildebrandt, perutar hizkuntzalaria eta politikaria (j. 1925).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Sorne, Sorkunde, Kontxi, Inma, Kontxesi eta Izortza.
- Andre Maria Sortzez Garbiaren jaia: Hego Euskal Herria eta Espainian jai eguna.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |