Amy Tan

Wikipedia, Entziklopedia askea
Amy Tan

Bizitza
JaiotzaOakland, 1952ko otsailaren 19a (72 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
HeziketaSan José State University (en) Itzuli
Linfield University (en) Itzuli
Peterson High School (en) Itzuli
University of California, Santa Cruz (en) Itzuli
Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn
San José City College (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, eleberrigilea, saiakeragilea, gidoilaria eta haur literatura idazlea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaBaptismoa
amytan.net
IMDB: nm0848819 Allmovie: p166976
TED: amy_tan Musicbrainz: 73671c52-02f7-46b9-970b-88122367a1d8 Songkick: 304941 Discogs: 738666 Edit the value on Wikidata

Amy Tan (Oakland, Kalifornia, 1952ko otsailaren 19a) estatubatuar idazlea da, eta bere lanek ama-alaba harremanak eta txinatar-estatubatuar esperientzia aztertzen dituzte. The Joy Luck Club eleberria 1993an egokitu zuen Wayne Wang zuzendariak film batean[1].

Tanek beste hainbat eleberri idatzi ditu, besteak beste, The Kitchen God's Wife, The Hundred Secret Senses, The Bonesetter Daughter, Saving Fish from Drowning eta The Valley of Amazement. Tanen azken liburua Where The Past Begins: A Writer's Memoir (2017) izeneko memoria da[2]. Hauetaz gain, Tanek bi haur liburu idatzi ditu: The Moon Lady (1992) eta Sagwa, the Chinese Siamese Cat (1994), PBS-n emititu zen animaziozko serie bihurtu zena.

Arrakasta izan badu ere, Tanek kritika garrantzitsuak ere jaso ditu Txinako kulturaren egindako irudikapenengatik eta itxuraz estereotipoekin atxikimendua egiteagatik[3][4].

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tan Oaklanden jaio zen, Kalifornian. John eta Daisy Tan txinatarren hiru haurretatik bigarrena da. Aita ingeniari elektrikoa eta ministro baptista izan zen, EEUra Txinako Gerra Zibilaren kaosetik ihes egiteko asmoz joan zena[5][6]. Tanek Sunnyvaleko Marian A. Peterson institutuan lan egin zuen urtebetez. Hamabost urte zituenean, aita eta anaia nagusia Peter burmuineko tumoreengatik hil ziren bata bestearengandik sei hilabetetako aldearekin[7].

Gero, Daisy Amy eta bere anaia txikiarekin, John Jr., Suitzara joan ziren bizitzera, eta han Amyk institutua amaitu zuen Institut Monte Rosan (Montreux)[8]. Garai horretan, Amyk Txinan beste gizon batekin bere amaren aurreko ezkontza ezagutu zuen, bere lau seme-alabena (haur txikia zenean hil zen seme bat eta bere hiru alabak) eta nola amak haurrak atzean utzi zituen Shanghai-n. Gertakari hori izan zen Tanen lehen eleberriaren oinarria, The Joy Luck Club[6]. 1987an, Amy Daisyrekin Txinara bidaiatu zuen. Han, Amyk bere hiru ahizpa erdiak ezagutu zituen[9].

Tanek amarekin harreman zaila izan zuen. Une batean, Daisyk aizto bat jarri zion eztarrian eta hiltzeko mehatxua egin, biak Amyren mutil-lagun berriari buruz eztabaidatzen ari ziren bitartean[10]. Bere amak Tan independentea izatea nahi zuen, Tanek buruaskia zela ziurtatu behar zuela nabarmenduz. Tanek geroago jakin zuen amak hiru abortu izan zituela Txinan zegoen bitartean. Daisyk sarritan bere buruaz beste egiteko mehatxua egiten zuen, amarekin bat egin nahi zuela esanez (Tanen amonak ere bere buruaz beste egin zuen)[11]. Bere buruaz beste egiten saiatu zen, baina ez zuen inoiz arrakastarik izan[11]. Daisy 1999an hil zen[12][10].

Tanek eta bere amak ez zioten sei hilabetez elkarri hitz egin, Tanek amak aukeratutako unibertsitate baptista, Oregongo Linfield College, utzi eta bere mutil-laguna jarraitzeko Kaliforniako San Jose City Collegera joan zenean[6][13][14]. Zita itsu batean ezagutu zuen Lou DeMattei[10], eta 1974an ezkondu zen berarekin[7][13][14]. Geroago, ingeleseko eta hizkuntzalaritzako lizentziatura eta maisutza lortu zituen San Joseko Estatu Unibertsitatean[15]. C Santa Cruz eta UC Berkeleyko hizkuntzalaritza ikasketetan ere parte hartu zuen, baina 1976an doktorego ikasketak utzi zituen[16].

Eskolan zegoen bitartean, Tan noizbehinkako lanetan aritu zen —telefonogune operadore, drive-in zerbitzari, tabernari eta pizza saltzaile gisa— idazle karrera hasi aurretik. Negozioko freelance idazle gisa, AT&T, IBM, Bank of America eta Pacific Bell proiektuetan lan egin zuen, txinatar itxura ez zuten pseudonimopean idatziz[7].

Tanek Berkeleyn ikasten zuen bitartean, bere gelakidea hil egin zuten, eta Tanek gorpua identifikatu behar izan zuen. Gertakizunak aldi baterako mutu utzi zuen. Hamar urtez urtero, gorpua identifikatu zuen egunean, ahotsa galdu zuela baieztatu zuen[17].

1998an, Tanek Lyme gaitza harrapatu zuen, urte batzuetan oker diagnostikatu zitzaiona. Ondorioz, krisi epileptikoak bezalako konplikazioak jasaten ditu[10]. Tanek LymeAid 4 Kids elkarrekin sortu zuen, asegururik gabeko haurrei tratamendua ordaintzen laguntzen diena[18]. The New York Times egunkarian Lyme gaixotasunarekin duen bizitzari buruz idatzi zuen[19].

Depresioa ere pairatzen duenez, antidepresiboak hartzen ditu. Tanek seme-alabarik ez izateko bere aukeraren arrazoiaren zati bat buruko ezegonkortasunaren ondare genetikoa transmititzeko beldurra izan zen: amaren aldeko amonak bere buruaz beste egin zuen, amak askotan mehatxu egin zuen bere buruaz beste egitearekin, eta bera ere ideia suizidekin borrokatu da[17].

Kaliforniako San Frantziskon bizi da, senarrarekin batera diseinatu zuten etxe batean[10], "irekita eta aireztatuta sentitzeko, zuhaitzean dagoen etxe bat bezala, baina baita zahartzarora arte eroso bizitzeko leku bat izateko ere" irisgarritasun-ezaugarriekin[20]. Tan berriki hasi da marrazten, eta sare sozialetan partekatu du bere artea.

Lana eta gaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tanen lehen eleberria, The Joy Luck Club, ama eta alaba diren lau bikote txinatar-estatubatuarren esperientzien inguruko zortzi istorioz osatuta dago[21]. Tanen bigarren eleberriak, The Kitchen God 's Wife izenekoak, Txinako ama etorkin baten eta AEBetan jaiotako alabaren arteko harremana ere du ardatz[7]. Tanen hirugarren eleberria, The Hundred Secret Senses, lehen bi eleberrien desbideratze bat izan zen, ahizpen arteko harremanetan zentratu zenean. Tanen laugarren eleberria, The Bonesetter 's Daughter, emakume etorkin txinatar baten eta AEBetan jaiotako haren alabaren gaira itzuli zen[22].

Tan "erritmo nagusiko menderatzailea", abeslari laguntzaile eta bigarren panderoa izan zen Rock Bottom Remainders literatur garaje taldearekin. Taldeak bira utzi aurretik, milioi bat dolar baino gehiago bildu zituen alfabetatze programetarako. Bera bezala agertu zen The Simpsonsen 12. denboraldiko hirugarren atalean, Insane Clown Poppy[23].

Egokitzapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tanen lana hainbat eratara egokitu da. The Joy Luck Club antzerki obra batera egokitu zen 1993an; Urte berean, Wayne Wang zuzendariak film batera egokitu zuen liburua. The Bonesetter 's Daughter operara egokitu zuten 2008an[24]. Tanen, Sagwa, the Chinese Siamese Cat haurrentzako liburua PBSko marrazki bizidunen telebista programa batera egokitu zen, Sagwa ere deitua[25].

Kritika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lanagatik hainbat sari irabazi dituen arren, Tanek ere kritika nabarmenak jaso zituen, "arraza estereotipoak eta desitxuratzeak betikotzeko konplizitateagatik, baita Txinako kultur herentziaren xehetasunak gogoratzean izandako zehaztasun falta larriengatik ere"[3]. Sau-ling Cynthia Wong Kaliforniako Unibertsitateko (Berkeley) irakasleak idatzi zuenez, Tanen eleberriek "benetakotasunaren autoritatea dutela dirudi, baina sarritan idazle estatubatuarrak txinatar gauzen ulermen neurtuaren emaitza dira"[4]. Beste idazle batek adierazi zuen Tanen lanaren ospea batez ere Mendebaldeko kontsumitzaileei egotzi dakiekeela, "bere lana irudi estereotipoen erreprodukzioan lasaigarria aurkitzen dutelako"[26].

Txinako kulturaren eta txinatar gizonen deskribapen ezkorrak harritu egin du Tanen lanean, eta aditu batek bere nobeletako istorioek "txinatar gizonak ahalik eta modu txarrenean proiektatzeko interes pertsonala" erakusten dutela esatera iritsi zen[27]. Horrek, Tanen lanean zehaztasun kultural eta historiko faltaz gain, hainbat idazle eta akademikok eraman du Tan, txinatarrei buruzko mendebaldekoen "herri irudimenari konplimendua egitea" leporatzera[28].

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Istorio laburrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Fish Cheeks (1987)

Eleberriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • The Joy Luck Club (1989)
  • The Kitchen God's Wife (1991)
  • The Hundred Secret Senses (1995)
  • The Bonesetter's Daughter (2001)
  • Saving Fish from Drowning (2005)
  • The Valley of Amazement (2013)

Haur liburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • The Moon Lady, Gretchen Schieldsek ilustratua (1992)
  • Sagwa, the Chinese Siamese Cat, Gretchen Schieldsek ilustratua (1994)

Ez-fikzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Mid-Life Confidential: The Rock Bottom Remainders Tour America With Three Chords and an Attitude (Dave Barry, Stephen King, Tabitha King, eta Barbara Kingsolverekin batera) (1994)
  • Mother (Maya Angelou, Mary Higgins Clarkekin batera) (1996)
  • The Best American Short Stories 1999 (Editorea, Katrina Kenisonekin batera) (1999)
  • The Opposite of Fate: A Book of Musings (G. P. Putnam's Sons, 2003, ISBN 9780399150746)
  • Hard Listening, 2013ko uztailean liburu elektroniko interaktibo baten egilekide izan zen, The Rock Bottom Remainders idazle/musikari banda batean parte hartzeari buruzkoa. Argitaratzailea, Coliloquy, LLC[29].
  • Where the Past Begins: A Writer's Memoir, (HarperCollins Publishers, 2017, ISBN 9780062319296 )

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 1989, Finalista National Book Award The Joy Luck Club lanagatik[30]
  • 1989, Finalista National Book Critics Circle Award The Joy Luck Club lanagatik
  • Finalista Los Angeles Times Fikzio Sarian
  • Bay Area Book Reviewers saria
  • Commonwealth Gold Saria
  • American Library Association-en Notable Books
  • American Library Association-en Best Book for Young Adults
  • 2005-2006, Asian/Pacific American Awards for Literature Ohorezko Mentzioa Saving Fish From Drowning-engatik[31]
  • The Joy Luck Club National Endowment for the Arts' Big Read-erako aukeratua[32]
  • The New York Times Notable Book
  • Booklist Editors Choice
  • Orange Prize Finalista
  • Orange Prize-erako izendatua
  • International Dublin Literary Award-erako izendatua
  • Audie Award: Ez-Fikzio Onena, Murriztua
  • Parents' Choice Award, Haurrentzako Telebista Saiorik Onena
  • Aurretiko hautaketa British Academy of Film and Television Arts saria, gidoiaren egokitzapen onena
  • Aurretiko hautaketa WGA Award, gidoiaren egokitzapen onena
  • 1996, American Academy of Achievement-en Golden Plate Award[33]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) lecturalia.com. «Amy Tan: libros y biografía autora» Lecturalia (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  2. ↑ (Ingelesez) O'Kelly, Lisa. (2018-01-22). «Amy Tan: ‘Writing it was exhilarating, but I wish it hadn’t been published’» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  3. ↑ a b (Ingelesez)Lee, Jonathan (2015). Chinese Americans: The History and Culture of a People: The History and Culture of a People. p. 334.
  4. ↑ a b (Ingelesez)Wong, Sau-ling Cynthia (1995). Sugar Sisterhood: Situating the Amy Tan Phenomenon. p. 55.
  5. ↑ «Mother As Tormented Muse Amy Tan Drew On A Dark Past For 'Daughter' - New York Daily News» web.archive.org 2011-03-14 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  6. ↑ a b c (Ingelesez) «Amy Tan» Academy of Achievement (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  7. ↑ a b c d Huntley, E. D.. (1998). Amy Tan : a critical companion. Westport, Conn. : Greenwood Press (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  8. ↑ (Ingelesez)"The Archives of my Personality", address to American Association of Museums General Session (Los Angeles), May 26, 2010
  9. ↑ «The Joy Luck Club - Amy Tan - Book Clubs - Penguin Group (USA)» web.archive.org 2010-07-24 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  10. ↑ a b c d e (Gaztelaniaz) Mantilla, Jesús Ruiz. (2014-02-22). «Amy Tan no perdona» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  11. ↑ a b «The Joy Luck Club - Amy Tan - Book Clubs - Penguin Group (USA)» web.archive.org 2010-07-24 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  12. ↑ (Ingelesez) «"Amy Tan talks about her new memoir, politics and why she's not always 'joy lucky'"» Washington Post (The Washington Post) (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  13. ↑ a b (Ingelesez) «‘Fifty Shades of Tan’: Amy Tan» PublishersWeekly.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  14. ↑ a b (Ingelesez) «A New Ending» PEOPLE.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Amy Tan: biografía y obra» AlohaCriticón 2016-05-11 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  16. ↑ «Amy Tan Biography -- Academy of Achievement» web.archive.org 2008-07-02 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  17. ↑ a b (Ingelesez) Jaggi, Maya. (2001-03-03). «Interview with Amy Tan» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  18. ↑ (Ingelesez) Stone, Steven. (2015). Summertime Blues: To DEET or not to DEET. Vintage Guitar, 60 or..
  19. ↑ (Ingelesez) «My Plight With Lyme Disease» www.nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  20. ↑ (Ingelesez) «Amy Tan on Joy and Luck at Home» Wall Street Journal 2014-07-30 ISSN 0099-9660. (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  21. ↑ (Ingelesez)"Amy Tan." Contemporary Literary Criticism. Vol. 257. Detroit: Gale, 2008. Literature Resource Center.
  22. ↑ «Contradiction and Culture: Revisiting Amy Tan's "Two Kinds" (Again)» connection.ebscohost.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  23. ↑ (Ingelesez) Tan, Amy. «Amy Tan | Speaker | TED» www.ted.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  24. ↑ Kosman, Joshua. (2008-09-15). «Opera review: 'Bonesetter's Daughter'» SFGate (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  25. ↑ «PBS Kids-Sagwa : Caregivers : About the Show» web.archive.org 2014-10-17 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  26. ↑ (Ingelesez) Lee, Lily. (2003). Biographical Dictionary of Chinese Women: The Twentieth Century, 1912-2000. , 503 or..
  27. ↑ (Ingelesez) Yin, Xiao-huang. (2000). Chinese American Literature Since the 1850s. , 235 or..
  28. ↑ (Ingelesez) Huntley, E. D.. (2001). Maxine Hong Kingston: A Critical Companion. , 58 or..
  29. ↑ «Hard Listening - Coming June 18th 2013» www.rockbottomremainders.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  30. ↑ (Ingelesez) «1989 - All Exhibition Pages - National Book Award Fiction Finalists» nbafictionfinalists.squarespace.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  31. ↑ «2005-2006 Awards | APALA» web.archive.org 2014-10-16 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  32. ↑ (Ingelesez) «The Joy Luck Club» NEA 2017-07-20 (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  33. ↑ (Ingelesez) «Golden Plate Awardees» Academy of Achievement (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).

Orokorra

Kanpo-estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Amy_Tan&oldid=9389787"(e)tik eskuratuta