Janina Altman

Wikipedia, Entziklopedia askea
Janina Altman

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakJanina Hescheles
JaiotzaLviv, 1931ko urtarrilaren 2a
Herrialdea Polonia
 Israel  (1950 -
HeriotzaHaifa, 2022ko uztailaren 24a (91 urte)
Familia
AitaHenryk Hescheles
Familia
Hezkuntza
HeziketaTechnion - Israelgo Teknologia Institutua 1962) kimikan doktorea
Hizkuntzakhebreera
poloniera
ingelesa
Jarduerak
Jardueraksaiakeragilea, kimikaria eta idazlea
Enplegatzailea(k)Municheko Teknologia Unibertsitatea
Weizmann Zientzia Institutua
Technion - Israelgo Teknologia Institutua
KidetzaBeltzez Jantzitako Emakumeak
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoaMaki
janinahesheles.tumblr.com…

Janina Altman, Hescheles jaioa (Lviv, Ukraina, 1931ko urtarrilaren 2a - Haifa, 2022ko uztailaren 24a) giza eskubideen aldeko aktibista eta kontzentrazio-esparru batean izandako kimikari eta idazle poloniar-israeldarra izan zen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Janina Altman Poloniako familia judu batean jaio zen. Bere ama, Amalia Blumenthal, hebreerazko irakaslea zen. 1943ko maiatzean bere buruaz beste egin zuen Janowska kontzentrazio-esparruan[1] bertako hospitaleko langile batzuekin batera. Haren aitak, Henryk Heschelesek, Leopoliseko egunkari garrantzitsuenetakoa den Chwila[2] polonieraz argitaratzen zen egunkari sionista zuzentzen zuen Bigarren Mundu Gerra baino lehen eta 1941eko uztailean hil zuten, alemanen okupazioaren lehen egunetako progromo batean.

Janina Altman ere Janowska eremuan sartu zuten, eta han idatzi eta presoei errezitatzen zizkien bere poemak. Honek kontzentrazio esparruan literatura-bilera klandestinoak antolatzen zituen Michael Borwicz idazlearen arreta piztu zuen. Zegota izeneko Juduei Laguntzeko Batzordean[3] aktibo zeuden Poloniako erresistentziako Michael Borwicz-en lagunek beraien ihesa antolatu zuten 1943ko urrian. Krakoviako zenbait familiak ezkutuan gorde zituzten, 1944ko urrian, Jadwiga Strzaicheckak Poroninen kudeatzen zuen umezurztegian harrera egin zioten. Gerra amaitu ondoren Sopotera eraman zuten eta han gelditu zen 1949an batxilergoa amaitu zuen arte.

Umezurztegian zegoen bitartean, Maria Hochberg-Marianska eta Borwiczen eskaerari erantzunez, Janinak memoriak idatzi zituen. Memoria horiek 1946an argitaratu zituen Poloniako Juduen Batzordeak, Oczyma dwunastoletniej dziewczyny (Hamabi urteko neska baten begiekin) izenburuarekin[4] . Varsoviako Juduen Institutu Historikoaren[5] ekimenez, liburu hau alemanera, gaztelaniara, katalanera, finlandierara eta ukrainerara itzuli zen. Janowska kontzentrazio eremuan egindako memoriei buruz esan izan da Primo Leviren kontakizunak bezain zorrotzak direla. Janina eta Levik beste kimikaria zen eta bera urte batzuk geroago izango da).[6]

1950. urtean Janinak Israelera emigratu zuen. Haïfako Technion Institutu Teknologikoan[7] kimika ikasti zuen, eta 1962an kimikako doktoretza lortu zuen kimika organikoko tesi batekin. Ondoren, Technion berean, Weizmann Zientzia Institutuan[8] eta Municheko Teknologia Unibertsitatean lan egin zuen. Alemanian egindako egonaldiaren ondorioz, alemaniar zientzialariek nazien garaian izan zuten jarrerari buruzko hausnarketa egin zuen. Horren emaitza 2007an Arrosa zuria monografia izan zen, erretiratu ondoren idatzi eta ingelesera eta alemanera itzuli zena.[9]

Janina Altman senarrarekin bizi da Haifan, eta bi seme-alaba dituzte, biak matematikariak eta Frantzian bizi direnak. Israelgo Alderdi Komunistako (Maki)[10] kide izan zen 1973an desagertu zen arte, eta lehengo intifada ezkeroztik (1987-1991), Beltzez Jantzitako Emakumeak mugimendu bakezaleko partaide da.[11] Janina Altmanek Llíria eta Castelló de la Plana bisitatu zituen 2013. urtean, Hamabi urteko neskato baten begietatik liburuaren edizio katalana argitaratzean. Azken hiri horretan bere bizipenak azaldu zizkien Vicent Castell Domènech BHIko ikasleei.[12]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Oczyma dwunastoletniej dziewczyny. (Berrargitalpena polonieraz) Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa, 2015.[4]
    • Alemanez: Mit den Augen eines zwölfjährigen Mädchens. Metropol-Verlag, Berlin, 2019.[13]
    • Gaztelaniaz: Con los ojos de una niña de doce años. Hermida Editores S.L., 2014.[14]
    • Katalanez: Amb els ulls de una nena de dotze anys. Riurau Editors, Barcelona 2015. [15]
    • Finlandieraz: Janinan päiväkirjat. Teinitytön muistelmat Lvivin ghetosta ja Janowskan keskitysleiriltä. Like, Hèlsinki 2015.[16]
    • Ukraineraz: Яніна Гешелес: Очима 12-річної дівчинки (Переклав Андрій Павлишин). Дух і Літера, Київ 2011[17]
    • Frantsesez: A travers les yeux d'une fille de douze ans, Classiques Garnier, París, 2016.[18]
  • הוורד [הורד] הלבן: סטודנטים ואנשי רוח בגרמניה לפני ואחרי עלייתו של היטלר לשלטון (Hebreeraz) Ed.Pardes, 2007 [9]
    • Alemanez: Naturwissenschaftler vor und nach Hitlers Aufstieg zur Macht. Amazon Kindle 2013 (linean / pdf)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) «Last Stop in Lwów: Janowska as a Hybrid Camp | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  2. ↑ (Polonieraz) «Chwila : dziennik dla spraw politycznych, społecznych i kulturalnych | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «Żegota, el Consejo de Ayuda a los Judíos» encyclopedia.ushmm.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  4. ↑ a b (Ingelesez) «Oczyma dwunastoletniej dziewczyny | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  5. ↑ (Polonieraz) «Strona Główna» Żydowski Instytut Historyczny (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  6. ↑ (Frantsesez) «Janina Hescheles-Altman : de la Shoah aux Femmes en noir d’Israël» www.telerama.fr 2017-04-05 (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  7. ↑ (Hebreeraz) «דף הבית | הטכניון - מכון טכנולוגי לישראל» Technion - Israel Institute of Technology - 2013-02-07 (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  8. ↑ (Hebreeraz) «מכון ויצמן למדע» www.weizmann.ac.il (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  9. ↑ a b (Hebreeraz) «הוורד הלבן : סטודנטים ואנשי רוח בגרמניה לפני ואחרי עלייתו של היטלר לשלטון | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  10. ↑ (Hebreeraz) «המפלגה הקומוניסטית הישראלית» maki.org.il (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  11. ↑ (Frantsesez) Le spectacle sur Janina Altman, femme en noir rescapée de l'Holocauste. (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  12. ↑ (Katalanez) Calaforra, Guillem. (dijous, 7 de febrer del 2013). «RONDA DE CERVESES AL PATIO VIRTUAL: Janina Altman ha estat ací» RONDA DE CERVESES AL PATIO VIRTUAL (Noiz kontsultatua: 2024-01-10).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Mit den Augen eines zwölfjährigen Mädchens : Ghetto - Lager - Versteck | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Con los ojos de una niña de doce años | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Amb els ulls d'una nena de dotze anys | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  16. ↑ (Finlandieraz) «Janinan päiväkirjat. Teinitytön muistelmat Lvivin ghetosta ja Janowskan keskitysleiriltä» Rauhanpuolustajat (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) «Очима дванадцятирічної дівчинки | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) «À travers les yeux d'une fille de douze ans | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-11).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Janina_Altman&oldid=9552837"(e)tik eskuratuta