Lankide:Joxan Garaialde/Manioka
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mandioka laborantzaren frogarik zaharrena, duela 4.000 urte eta Ameriketan etxeko lehen laboreetako bat izan zela adierazten duten datu arkeologikoak daude[1].
Mandioka laborantzari buruzko aipamen hauek maia kulturatik datoz, duela 1.400 urte Joya de Cerén-en (El Salvador). Izan ere, azken ikerketek erakutsi ohi dute maia-ren osagarri dietetikoak populazio oso handiei eustea ahalbidetzen zietela, batez ere garai klasikoan eta bereziki Mesoamerikako hegoaldeko eskualdean, non kopuru handiak kontzentratzen ziren (Tikal, Copán, Calakmul). Mandioka kaloria-eduki handiko sustraia da, eta, harekin, oso elikagarria den irina prestatzen da, casabe izeneko pastel borobil baten moduan, gaur egun bizi diren hainbat populaziotan elikaduraren parte garrantzitsua dena maien eskualdean eta Karibe itsasoko arroan ere, batez ere Dominikar Errepublikan, Venezuelan eta Kuban[2].
Baliteke aldaera bat hegoalderago sortu izana, gaur egun Argentina, Brasil, Bolivia eta Paraguai arteko alboko eremuei dagokien eremuan. Nutrizio-potentzial handiarekin, Hego Amerikako iparraldeko, Erdialdeko Amerikako hegoaldeko eta Karibeko uharteetako jatorrizko populazioen oinarrizko elikagai bihurtua zen espainiarrak iritsi zirenerako, eta portugaldarrek eta espainiarrek ere hazten jarraitu zuten. Erauzkin likidotik, arropa lisatzeko almidoia lortzen da. Etxeko espezieen forma modernoek Brasil hegoaldean hazten jarrai dezakete.
Paraguain eta Argentinako ipar-ekialdean[3], mandioka da gaur egun biztanleek gehien kontsumitzen duten espezieetako bat (batez ere landa eremuetan, non bere per capita kontsumoa munduko handienetakoa den)[4], eta eguneko otordu gehienetan (gosaria, hamaiketakoa, bazkaria eta afaria) egon daiteken, egosita, frijituta edo bere almidoietan oinarritutako plateretan. Era berean, etxe askotan, otordu nagusiarekin batera doa egunero (beste leku batzuetan, ogiaren antzeko funtzioa du)[5], eta abelgorri ganadua elikatzen du. Herrialde horretan, 300 barietate inguru lantzen dira[6].
| Energia | 670 kJ (160 kcal) |
|---|---|
| Bitaminak | Kopurua %EB† |
| A bitamina ekib. | 2% 13 μg |
| B6 bitamina | 23% 0.3 mg |
| C bitamina | 58% 48 mg |
| E bitamina | 47% 7 mg |
| Gatz mineralak | Kopurua %EB† |
| Zink | 4% 0.34 mg |
| |
| †Ehunekoak AEBko heldu batentzako eguneroko gomendio dietetikoak hartuta kalkulatu dira. | |
Mandioka espezie basati batzuk dauden arren, Manihot esculenta barietateak hautatzen ditu gizakiak nekazaritzarako. [[Kategoria:Sendabelarrak]] [[Kategoria:Brasilgo flora]] [[Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak]]
- ↑ Utilización de alimentos tropicales. Alimentos y Tubérculos. Estudio FAO Alimentación y Nutrición 47/2. Roma, 1990. ISBN 92-5-302775-4
- ↑ «¿Cómo se alimentaron las multitudes mayas?» www.menendezymenendez.com.
- ↑ «"Mandioca", ALimentosArgentinos.gob.ar» www.alimentosargentinos.gob.ar.
- ↑ ABC Color (ed.: 2007)La Mandioca. Consultado el 11 de mayo de 2013.
- ↑ Abc Color (ed.) Efectos de la mandioca deben ser investigados. 10 de sept de 2010. Consultado el 11 de mayo de 2013.
- ↑ Gilbert, P. M. 2008. La mandioca en la actualidad. ABC COlor. Consultado el 11 de mayo de 2013.