Akkra
| Akkra Nkran | |
|---|---|
| hiria | |
 | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea |  Ghana |
| Eskualdea | Akkra Handia |
| Alkatea | Mohammed Adjei Sowah (en)  |
| Izen ofiziala | Accra |
| Jatorrizko izena | Nkran |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 5°32′N 0°13′W / 5.53°N 0.22°W |
 | |
 | |
| Azalera | 173 km² |
| Altuera | 61 m |
| Demografia | |
| Biztanleria | 2.388.000 (2017) 96.648 (2013) |
| Dentsitatea | 13.803,47 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Telefono aurrizkia | 0302, 0302 |
| Ordu eremua | UTC±00:00 eta Greenwich Meridianoko Ordua |
| Hiri senidetuak | Johannesburg, Chicago, Washington, Columbia, Columbus, Paynesville (en) eta Sao Tome |
| Hizkuntza ofiziala | ingeles |
| http://www.ama.ghanadistricts.gov.gh/ | |
Akkra[1] (ingelesez: Accra, əˈkrɑː ahoskatua) Ghanako hiriburua eta hiri nagusia da. Gineako golkoan dago, eta kultura, merkataritza eta industriagune garrantzitsua da. Komunikazio ugari ditu, burdinbidez eta errepidez, kostalde bereko beste hiriekin. Garrantzi handiko petrolio findegia du.
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"Akkra" izena "Nkran" hitzatik dator, Àkan hizkuntzetan "inurriak". Izenaren justifikazioa inguruan zeuden inurritegi ugaritasunean aurki nahi izan da.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1500 eta 1578 artean egungo Akkraren inguruan Portugaldar Inperioak gotorleku bat sortu zuen. Tokia Afrikako lehengaiak eta esklabuekin komertzio egiteko egokia zen eta horiek ospea eman zioten, azken buruan europearrek Gineako golkoko mendebaldeko itsasalde horri Urre Kosta esan baitzioten.[2]. Esklabuak batez ere ga herriaren lurraldeetan harrapatzen zituzten, kokalekuaren inguruko mendietan. 1578an ga herriko talde batek portugaldarren gotorlekua txikitu zuen; XVII. mendearen hasieran, bestetik, ga herrikoek bertan hiri bat sortu zuten. 1642an Herbeheretar Inperioak potugaldarra ordezkatu zuen eta beste gotorleku komertziala sortu zuten. Halaber, Britaniar Inperioaren Royal African Companyak inguruetan kokatu ziren gatazka armatuak sortuz; arazoak, nolabait, 1672ko Bredako Itunaren bitartez konpondu ziren; horren arabera britainiarrek beste kokapena bilatu zuten. Aipatutako herriekin batera, inguruan ere, XVII. mendearen bukaeran, suediarrak eta danimarkarrak ibili ziren.
Egungo hiria ga herriak sortutako inguruan garatu zen baina baita ere beste herrialdetako inbaditzaileen gotorlekuak hartuz:
- Britaniarren Jamestown;
- Danimarkarren Osu castle, egungo Fort Christiansborg;
- Herbeheretarren Ussher gotolekua.
Aipatutako lau alde hauek egungo hiriburuaren barrutiak dira.
1877an, britaniarren eta Ashanti Inperioa arteko gerren ondoren, Akkra Urre Kosta Britaniar koloniaren hiriburua izendatu zuten, horrela Cape Coast ordezkatuz. Halaber, poliki-poliki, lurraldean zeharrean burdinbidearen eraikuntzak hiria Ghanako benetako bihotz ekonomikoa bihurtu zuen.
1862an eta 1939an lurrikarek txikizio handiak eragin zituzten Akkran.
1948an Accra Riots erakundeak Erresuma Batuarekiko independentziaren aldeko kanpaina handia eragin zuen. 1957an estatu izaera eskuratu zuten eta Akkra hiriburua izendatua izan zen.
Gaur egun Afrikako hiriburu aurreratuenetariko bat da.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Akkrak klima tropikala lehorra du ia erdielkorra. Bi euri garaiak ditu baina urte osoan ez du asko egiten, 730 mm. batezbesteko. Tenperatura aldetik ez dira aldaketa handiak ematen: 24,7°tik 28°tara. Abuztua hilabete hotzena da, martxoa beroena.
 Datu klimatikoak (Akkra) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 34 | 38 | 38 | 34 | 35 | 33 | 32 | 32 | 32 | 32 | 33 | 34 | 38 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 31 | 31 | 31 | 31 | 31 | 29 | 27 | 27 | 27 | 29 | 31 | 31 | 30 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 23 | 24 | 24 | 24 | 24 | 23 | 23 | 22 | 23 | 23 | 24 | 24 | 23 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | 15 | 17 | 20 | 19 | 21 | 20 | 19 | 18 | 20 | 19 | 21 | 17 | 15 |
| Euria (mm) | 15 | 33 | 56 | 81 | 142 | 178 | 46 | 15 | 36 | 64 | 36 | 23 | 725 |
| Euri egunak (≥ 1 mm) | 1 | 2 | 4 | 6 | 9 | 10 | 4 | 3 | 4 | 6 | 3 | 2 | 54 |
| Eguzki orduak | 217 | 226 | 217 | 210 | 217 | 150 | 155 | 155 | 180 | 217 | 240 | 248 | 2432 |
| Iturria: BBC Weather[3] | |||||||||||||
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Biztanleriaren bilakaera | |||
|---|---|---|---|
| Urtea | Biztanleria | ||
| 1931 | 61.000 | ||
| 1950 | 160.000 | ||
| 1960 | 390.000 | ||
| 1970 | 624.091 | ||
| 1984 | 969.195 | ||
| 2000 | 1.658.937 | ||
| 2001 | 1.661.400 | ||
Hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Akkrak bi hiri senidetu ditu:[4]
| Hiria | Herrialdea | Urtea | Erreferentziak |
|---|---|---|---|
 Chicago, Illinois |
Estatu Batuak | 1989 | [4] |
| Washington Hiria |
Estatu Batuak | 2006 | [5] |
Galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Achimota eskola.
Izar Beltzaren plaza.
Akkra modernoa.
Akkrako merkatua.
Kaleko giroa.
.jpg)
.jpg)
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- ↑ Euskaltzaindia. 168. araua: Afrika kolonialeko toponimia. .
- ↑ BBC Weather. Average Conditions Accra, Ghana. .
- ↑ a b Sister-cities.org. SCI: Sister City Directory. .
- ↑ Jga.oca.dc.gov. Sister City Agreement with Accra, Ghana. .
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- "Accra" . Encyclopædia Britannica. Vol. 1 (11th ed.). 1910. p. 125.
- Accra City Handbook. Accra City Council. 1977.
- Jones J. Tetteh; C.S. Botchwey, eds. (1989). Accra, capital of Ghana. ISBN 9964905041.
- Katherine V. Gough; P. Yankson (2001). "Role of Civil Society in Urban Management in Accra, Ghana". In Arne Tostensen; et al. (eds.). Associational Life in African Cities: Popular Responses to the Urban Crisis. Sweden: Nordiska Afrikainstitutet. pp. 127+. ISBN 978-91-7106-465-3.
- Agbenyega Adedze (2003). "Accra, Ghana". In Dickson Eyoh; Paul Tiyambe Zeleza (eds.). Encyclopedia of Twentieth-Century African History. Routledge. ISBN 0415234794.
- Kwame Anthony Appiah; Henry Louis Gates, eds. (2005). "Accra". Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience (2nd ed.). Oxford University Press. p. 18. ISBN 978-0-19-517055-9.
- Kevin Shillington, ed. (2005). "Accra". Encyclopedia of African History. Taylor & Francis. p. 15. ISBN 978-1-57958-245-6.
- John R. Weeks; et al. (2007). "Can we spot a neighborhood from the air? Defining neighborhood structure in Accra, Ghana". GeoJournal. 69.
- Alex Boakye Asiedu and Godwin Arku (2009). "The rise of gated housing estates in Ghana: Empirical insights from three communities in metropolitan Accra". Journal of Housing and the Built Environment. 24 (3): 227–247. doi:10.1007/s10901-009-9146-0. JSTOR 41107466.
- David P. Johnson Jr. (2010). "Ga". In Kwame Anthony Appiah; Henry Louis Gates (eds.). Encyclopedia of Africa. Oxford University Press. ISBN 9780195337709.
- Mobile City of Accra: Urban Families, Housing and Residential Practices, Dakar: Council for the Development of Social Science Research in Africa, 2012
- Improving Participartory Water Governance in Accra, Ghana, Canada: Centre for International Governance Innovation, 2013 – via International Relations and Security Network
- Ato Quayson (2014). Oxford Street, Accra: City Life and the Itineraries of Transnationalism. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-7629-3.
- Marleen de Witte (2016). "Encountering religion through Accra's urban soundscape". In Jonathan Darling; Helen F. Wilson (eds.). Encountering the City: Urban Encounters from Accra to New York. Routledge. pp. 133+. ISBN 978-1-317-14395-6.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Ingelesez):Accra Metropolitan Assembly
